نوع فایل: word
قابل ویرایش 185 صفحه
چکیده:
از مسائل مهم جامعه ما افت تحصيلي دانش‌آموزان در مقاطع مختلف تحصيلي است. پديده‌اي كه مانعي جدي براي رسيدن به اهداف عالي آموزش و پرورش به حساب مي‌آيد. موضوع تحقيق حاضر «بررسي عوامل اجتماعی مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزان مقطع متوسطه (دختر و پسر) در شهرستان آمل است. هدف اصلي پژوهش حاضرشناخت عوامل اجتماعي مؤثر بر افت تحصيلي دانش‌آموزان و ارائه راهكارهاي صحيح بر اساس ارزشها و هنجارهاي ملي و ديني براي بهبود اين وضعيت است. روش تحقيق ما پيمايشي و جامعة آماري ما مجموع دانش‌آموزان دختر و پسري است كه در خرداد ماه 1383 نتوانستند كارنامه قبولي دريافت كنند. شيوه نمونه‌گيري در تحقيق حاضر، نمونه گیری طبقه ای متناسب از نظر حجم بوده و بر اساس آن 178 دانش‌آموز به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. از ميان رويكردهاي مختلف جامعه‌شناسي در مورد افت تحصيلي، رويكرد تضاد به عنوان رويكرد اصلي در چارچوب نظري انتخاب شد كه بر اساس آن رويكرد، مدل كلي تحليل رسم شده و تحقيق صورت گرفت. در تحقيق حاضر متغير وابسته ما افت تحصيلي بود كه متغيرهاي مستقل زيادي بر آن تأثير داشت ولي چهار متغير عمده انتخاب شده و بر اساس آن چهار فرضيه كلي بدين گونه مطرح شد. بين پايگاه اجتماعي - اقتصادي خانواده، سطح تحصيلات خانواده، عدم انسجام و گسيختگي روابط در خانواده و نگرش فرد نسبت به آينده شغلي خود با افت تحصيلي رابطه معناداري وجود دارد. بررسي هر چهار فرضيه از طریق ضريب همبستگي تای كندال صورت گرفت كه نتايج آنها بدين گونه است. فرضيه اول يعني بين پايگاه اجتماعي - اقتصادي خانواده با افت تحصيلي با اطمينان 99 درصد و سطح خطاي كمتر از 1درصد و فرضيه دوم يعني بين سطح تحصيلات خانواده و افت تحصيلي با اطمينان 99 درصد و سطح خطاي كمتر از 5 درصد و فرضيه سوم يعني بین عدم انسجام و گسيختگي روابط در خانواده با افت تحصيلي با اطمينان 99 درصد و سطح خطاي كمتر از 1 درصد نشانگر رابطه بين سه متغير اصلي مستقل بيان شده با افت تحصيلي بود ولي در آزمون فرضيه چهارم هيچ رابطه آماري معناداري بين نگرش فرد نسبت به آینده شغای با افت تحصیلی وجود ندارد. جهت شناخت ميزان و شدت همبستگي ميان مجموعه متغيرهاي مستقل و متغير وابسته از تحليل رگرسيون چند متغيره وبرای شناخت اثرات مستقيم و غير مستقیم متغیرهای مستقل بر متغير وابسته یعنی افت تحصيلي از روش تحليل مسير استفاده شده است كه در روش تحليل رگرسيون سطح تحصيلات خانواده (با ضريب تأثير 18/0) و در روش تحليل مسير (با مجموع ضريب مسير (21/0) بيشترين تأثير را بر متغير وابسته يعني افت تحصيلي داشته است.
مقدمه:
آموزش و پرورش يكي از قديمي‌ترين نهادهاي اجتماعي است كه از بدو تشكيل زندگي گروهي انسان و در پاسخ به نياز انسانها در روابط متقابل به شكل ابتدايي خود وجود داشته‌است. آموزش و پرورش رسمي از اوايل قرن حاضر به صورت يك نظام فراگير، ابتدا جوامع پيشرفته و متعاقب آن سراسر جوامع در حال پيشرفت را فرا گرفته است و امروز جامعه‌اي نيست كه اين نظام نقشي در تحول و پيشرفت آن نداشته باشد. (فومني، 1382، 13)
قلمرو رشد و فعال شدن استعدادها و توانائيهاي آدمي را زمان- مكان(جايگاه) يا شرايط زماني- مكاني(موقعيت) تعيين مي‌كند و جهت مي‌دهد. بنابراين تربيتي سودمند و اثربخش خواهد شد كه آن شرايط را در نظر بگيرد و با آنها هماهنگ باشد و يا بتواند شرايط نامطلوب را به شرايط مطلوب تغيير دهد. به عبارت ديگر رشد و تكامل و فعال شدن استعدادها و توانائيهاي هر شخص، مستلزم وجود سالم: خانواده سالم، جامعه سالم و موقعيت (مجموع شرايط زماني-مكاني موثر) سالم است و توأم بودن آنها از ضرورتهاي آموزش و پرورش موثر و موفق است. (شعاري نژاد،1381، 21).
از بين بردن بي‌سوادي، بي‌كاري، محروميت و بسياري از مشكلات و نارسائي‌هاي ديگر اجتماعي را بايد در كاركرد مدرسه جستجو كرد. مدرسه مكاني است كه در آن بهتر از هر جاي ديگر ميراث فرهنگي هر قوم ميتواند منتقل شود و استعدادهاي بالقوه دانش‌آموزان پرورش يابد و آنان را براي شركت فعال در جامعه آماده سازد. همچنين مدرسه با پرورش رفتارها و توانائيهايي كه مردم براي شركت در تغييرات و رويارويي با آنها بدان نياز دارند، راه را براي تجديد حيات اجتماعي هموارتر مي‌كند. عدم موفقيت نظامهاي آموزش در انجام اين رسالت در بسياري از مواقع به صورت افت يا شكست تحصيلي بروز مي‌كند كه شامل كيفيت ضعيف يادگيري دانش‌آموزان، تكرار پايه و ترك تحصيل است. افت تحصيلي در كشور ما از پديده‌هاي مهم سازمان آموزش و پرورش است كه به صورت يك مسأله‌اي مهم درآمده كه نظر غالب جامعه‌شناسان و روانشناسان و مربيان تربيتي را به خود جلب كرده است. پديده‌اي كه هرساله مقادير قابل توجهي از منابع و سرمايه‌هاي انساني و اقتصادي جامعه را تلف نموده و آثار مخرب و ناگواري را نيز در حيات فردي، خانوادگي و اجتماعي افراد مردود به جاي مي‌گذارد. بايد به مسأله افت تحصيلي انديشيد، زيرا خسارت ناشي از اين پديده كه باعث پژمردگي حيات و سرخوردگي يك انسان و داغ شكستي كه براي يك عمر بر روان فرد نقش بسته، با تكرار يك سال يا بيشتر، بهبود نمي‌‌يابد (اظهار ندامت دانش‌آموزان مدارس بزرگسال يا شبانه اعم از دختر و پسر گوياي اين امر است). ارائه آموزش و پرورش يكسان هم براي همه دانش‌آموزان به رغم تفاوتهاي فردي، مسائل و مشكلات عاطفي در خانواده و تفاوتهاي اجتماعي، اقتصادي و به خصوص فرهنگي خانوادهها ميتواند از عوامل ايجادكننده افت تحصيلي محسوب شود. از آنجا كه تفاوت فرهنگي خانوادهها به ويژه مناطق مختلف كشورهاي در حال توسعه، غالبا بارز و آشكار است، نظام آموزش و پرورش نمي‌تواند براي همه طبقات اجتماعي كارآيي لازم را داشته باشد.از اين رو بسياري از كودكان و نوجوانان، بخصوص در مناطق محروم به رغم هوش و استعداد از ادامه تحصيل باز مي‌مانند.
در اين تحقيق سعي شده است تا ريشه‌هاي جامعه شناختي «افت تحصيلي» در مقاطع متوسطه را در شهرستان آمل تا حد امكان شناخته و همجنين مقايسه‌اي از جهت ميزان افت در بين دانش‌آموزان دختر و پسر از سال 1375تا 1383 به عمل بيايد. چرا كه شناخت اين عوامل و برخورد مدبرانه با آن ميتواند كارآيي نظام مزبور را افزايش داده و جاده علم دانش را براي پيمودن نسلهاي جوان هموارتر سازد.
بيان مسأله:
تعاريف گوناگوني از مسأله اجتماعي توسط جامعه شناسان ارائه شده است و مسأله مورد نظر ما در اينجا «افت تحصيلي» است.
دكتر سيف‌اللهي درباره مسائل اجتماعي مي‌گويد:
«در رابطه با مسائل اجتماعي مي‌توان گفت امور و پديده‌هايي كه موجب تنش‌ها و ناسازگاريهاي اجتماعي گرديده و به نحوي جامعه يا زندگي افراد را مورد تهديد و تضعيف قرار دهد» (سيف‌اللهي ، 1381،40)
هر سازماني استراتژي و راهكارهايي را براساس اهداف سازماني خود پيش مي‌گيرد كه خواهان وضعيتي است كه بتواند به آن سو هدايت شود و اگر شرايط حاضر سازماني به بن بستهاي شديدي دچار شود، به فكر راه‌حلهاي اساسي برآمده، چرا كه مشكل بزرگي براي رسيدن به هدف بر سر راهش نمايان مي شود كه براي رفع آن بايد هزينه‌هاي زيادي را بپردازد. امّا اگر بخواهيم مسأله اجتماعي را اينگونه تعريف كنيم:
«هر وضعيتي كه به عنوان فاصله بين واقعيت و وضعيت مطلوب پديدار شود» (خاكي، 1382، 14) و غالب افراد جامعه باور داشته باشند كه مي‌توان آن فاصله را رفع كرد. سازمان بزرگ آموزش و پرورش در ايران به يك مشكل آموزشي به نام «افت تحصيلي» دانش‌آموزان در مقاطع مختلف روبرست. اين پديده نامطلوب براي كل جامعه مسأله جدي ايجاد كرده كه در مواردي ريشه در كيفيت نظام آموزشي ما داشته و اذهان متفكران اجتماعي، برنامه‌ريزان كتابهاي دولتي، مربيان آموزشي، جامعه‌شناسان، روانشناسان، خانوادهها، سياستمداران و … را به خود مشغول داشته است.
مجددا اگر در مورد «مسايل اجتماعي» بگوييم كه
«مسايل اجتماعي جامعه پديده‌هايي اجتماعي اعم از شرايط ساختاري و الگوهاي كنشي است كه در مسير تحولات اجتماعي بر سر راه توسعه يعني بين وضعيت موجود و وضعيت مطلوب قرار مي‌گيرند و مانع تحقق اهداف و تهديد كننده ارزشها و كمال مطلوبها مي‌شوند. اين مسايل اجتماعي به عنوان پديده هايي نامطلوب اذهان نخبگان و افكار عمومي مردم را به خود مشغول مي‌دارند، به طوريكه نوعي وفاق و آمادگي جمعي براي مهار آنها پديد مي‌آيد.»(عبدالهي، 1383 : 12)
اين پديده كه به يك مسأله فراگير و گسترده در جامعه تبديل شده است، مانعي جدي براي رسيدن به اهداف عالي آموزش و پرورش مي‌باشد كه مقامات رسمي كشور را به چاره جويي و اقدام عملي در جهت اصلاح و رفع و يا پيشگيري آن وا مي‌دارد « افت تحصيلي» مسأله‌اي نيست كه بتوان آن را ناديده گرفت، چرا كه از سالها قبل اين پديده در نظام آموزشي ما وجود داشته و تا الان ادامه دارد. اين ميزان ظاهراً در دوره متوسطه بيش از ساير مقاطع تحصيلي مي باشد و عوامل بسياري درآن دخالت دارد و همين امر باعث شده است تا عده زيادي از دانش آموزان، اصطلاح ريزشي و ريزشي مضاعف را به خود بگيرند و برخي هم به علت عدم كشش درسي دچار ترك تحصيل بشوند.
موضوع و سوال كلي اين تحقيق آن است كه :
« كدام عوامل اجتماعي در افت تحصيلي دانش‌آموزان كشور ما تأثير دارند»
اين يك موضوع كلي و گسترده است كه براي كشف عوامل آن، گروهي بزرگ از محققان لازم است كه با هزينه بسيار زياد و همچنين با صرف زماني طولاني به تحقيق مشغول شوند و چه بسا مشكلات بسياري هم از جنبه‌هاي مختلف باعث كندي حركت آنها شده و به علل متفاوت بودن شرايط و موقعيت مكاني و اجتماعي و فرهنگي و غيره نمي‌توان به دلايل ثابتي كه همه كشور را در برميگيرد رسيد،اگر چه برخي از دلايل مشترك هم وجود داشته باشد. به همين دليل سعي شده است تا موضوع تحقيق را هم از جنبه مكاني و هم از جنبه بررسي علل و عوامل آن محدودتر ساخت و روشن‌‌تر و واضح‌تر بيان كرد. بنابراين موضوع بالا كه كلي و گسترده بود به عنوان زير تغيير پيدا كرد.
فهرست مطالب:
فصل اول: کليات
1-1- مقدمه
1-2- بيان مساله
سوال اصلي تحقيق
1-3- اهميت وضرورت تحقيق
1-4- اهداف تحقيق
فصل دوم : ادبيات تحقيق
2-1- پيشينه تحقيق
2-1-1- پيشينه تحقيق درجهان
2-1-2- پيشينه تحقيق درايران
2-2- مفهوم آموزش وپرورش
2-3- جامعه شناسي آموزش وپرورش
2-4- هدف جامعه شناسي آموزش وپرورش
2-5- نظام جديد آموزش وپرورش درايران
2-6- نظام آموزش وپرورش جمهوري اسلامي ايران
2-7- آموزش وپرورش دوره متوسطه
2-8- افت تحصيلي
2-9- عوامل افت تحصيلي
2-10- بررسي افت تحصيلي وعوامل موثر درآن درچند کشور خارجي
2-11- دلايل ترک تحصيل در منطقه خاورميانه
2-12- افت تحصيلي درچند کشور پيشرفته صنعتي وشيوه هاي مقابله با آن
2-13- مقابله با افت تحصيلي درکشورهاي آسيا واقيانوس آرام
2-13-1- اقدام هاي سازماني
2-13-2- اقدام هاي تربيتي
2-13-3- اقدام هاي انگيزشي ومادي
2-13-4- مشارکت اولياء وجامعه محلي
2-13-5- اقدامهاي غير رسمي
2-14- افت تحصيلي درغرب وشيوه هاي مبارزه باآن
2-14-1- افت تحصيلي وعوامل فردي
2-14-2- افت تحصيلي وکمبود خانوادگي
2-14-3- افت تحصيلي وعوامل درون مدرسه
2-15- شيوه هاي برخورد با پديده افت تحصيلي درغرب
2-15-1- روشهاي ترميمي وجبراني مقابله با افت تحصيلي
2-15-2- روشهاي تغيير وتحول بنيادي مدرسه
2-16- روشهاي اصلاحي ودرمان آموزش وپرورش
گرايش اول تامل آموزش وپرورش جبراني ، کلاسهاي تطبيقي ، آموزش متقابل وخدمات حمايتي در مدرسه است.
2-16-1- آموزش وپرورش جبراني
2-16-1-1- برنامه هاي متنوع جبراني
2-16-1-2- اثرات آموزش وپرورش جبراني
2-16-2- خدمات حمايتي
2-16-2-1- خدمات حمايتي در فرانسه
2-16-2-2- خدمات حمايتي در بلژيک : کلاسهاي تطبيقي
2-16-3- آموزش متقابل
2-16-4- جنبشهاي مبارزه با نابرابريها
2-16-5- آموزش خانواده
2-16-6- پيوند خانه ومدرسه
2-16-7- پروژه هاي محلي ومنطقه اي مبارزه با افت تحصيلي
2-17- بررسي مساله افت تحصيلي وارائه راه حلهاي پيشنهادي در ايران
2-18- خسارتهاي ناشي از شکست تحصيلي درايران
2-19- راه حلهاي پيشنهادي واجرايي
2-20- روش ديگر جلوگيري از افت تحصيلي
2-21- رويکردهاي جامعه شناسي به آموزش وپرورش
2-22- مفاهيم کليدي
2-23- چارچوب نظري تحقيق
نقد وبررسي رويکردهاي جامعه شناسي به آموزش وپرورش
2-24- مدل تحليلي تحقيق
2-25- فرضيه هاي تحقيق
مدل تحليلي عوامل اجتماعي موثر بر افت تحصيلي
2-26- تعاريف نظري وعملياتي مفاهيم
فصل سوم : روش شناسي تحقيق
3-1- جامعه آماري
3-2- شيوه برآورد حجم نمونه
3-3- روش نمونه گيري
3-4- واحد وسطح مشاهده
3-5- شيوه جمع آوري اطلاعات
3-6- اعتبار وپايايي
3-7- روش تجزيه وتحليل داده هاي آماري
3-8- محدوديتها
فصل چهارم : نتيجه گيري ويافته هاي تحقيق
4-1- نتايج توصيفي
4-2- نتايج همبستگي ها
4-3- نتايج حاصل از تحليل رگرسيون چند متغيره
4-4- نتايج حاصل از تحليل مسير
فصل پنجم : نتيجه گيري وپيشنهادات
5-1- خلاصه نتايج حاصل از توصيف داده ها
5-2- خلاصه نتايج حاصل از تبيين داده ها
5-3- پيشنهاد ها
فهرست نمودار و جداول:
جدول شماره 1) توزيع فرواني جنس پاسخگويان
جدول شماره 2) توزيع فرواني تأهل پاسخگويان
جدول شماره 3) توزيع فرواني محل تولد پاسخگويان
جدول شماره 4) توزيع فرواني سال تولد پاسخگويان
جدول شماره 5) توزيع فرواني رشته تحصيلي
جدول شماره 6) توزيع فرواني نوع مدرسه
جدول شماره 7) توزيع فرواني معدل درسي دانش‌آموزان
جدول شماره 8) توزيع فرواني تعداد دروس تجديدي
جدول شماره 9) توزيع فرواني ميزان تحصيلات پدر
جدول شماره 10) توزيع فرواني ميزان تحصيلات مادر
جدول شماره 11) توزيع فرواني شغل پدر
جدول شماره 12) توزيع فرواني شغل مادر
جدول شماره 13) توزيع فرواني درآمد ماهيانه خانوار
جدول شماره 14) توزيع فرواني مقدار زمين زراعتي
جدول شماره 15) توزيع فرواني تعداد اعضاء خانواده
جدول شماره 16) توزيع فرواني زندگي با افراد
جدول شماره 17) توزيع فرواني كمك گرفتن درسي
جدول شماره 18) توزيع فرواني زير بناي فعلي منزل مسكوني
جدول شماره 19) توزيع فرواني سرپرستي مالي خانواهد
جدول شماره 20) توزيع فرواني توزيع فراواني وضعيت مسكن
جدول شماره 22) توزيع فرواني توزيع فراواني محل سكونت
جدول شماره 23) توزيع فرواني توجه به رفع مشكلات
جدول شماره 24) توزيع فرواني ميزان نظارت والدين (پدر)
جدول شماره 25) توزيع فرواني ميزان تظارت والدين (مادر)
جدول شماره 26) توزيع فرواني رابطه صميمانه و عاطفي والدين
جدول شماره 27) توزيع فرواني برنامه‌ريزي والدين جهت كنترل درسي فرزندان (پدر)
جدول شماره 28) توزيع فرواني برنامه‌ريزي والدين جهت كنترل درسي فرزندان (مادر )
جدول شماره 29) توزيع فرواني تمايل به درس خواندن
جدول شماره 30) توزيع فرواني وجود شغل مناسب
جدول شماره 31) توزيع فرواني انتخاب شغل دلخواه
جدول شماره 32) توزيع فرواني استفاده از كتابها ...
جدول شماره 33) توزيع فرواني استفاده از امكانات براي كمك به حل تمرينها و ...
جدول شماره 34) توزيع فرواني استفاده از معلمان خصوصي
جدول شماره 35) توزيع فرواني استفادهاز آموزشگاهها
جدول شماره 36) توزيع فرواني استفاده از اقوام و دوستان
جدول شماره 37) توزيع فرواني تأمين مخارج زندگي
جدول شماره 38) توزيع فرواني جايگاه نظر خواهي در خانواده
جدول شماره 39) توزيع فرواني جنبه‌هاي نظر خواهي از فرزندان
جدول شماره 40) توزيع فرواني قابل اجرا بودن تصميمات فرزندان
جدول شماره 41) توزيع فرواني ميزان پي‌گيري والدين از عملكرد تحصيلي فرزندان (پدر)
جدول شماره 42) توزيع فرواني ميزان پي‌گيري والدين از عملكرد تحصيلي فرزندان (مادر)
جدول شماره 43) توزيع فرواني محيط گرم و عاطفي خانواده
جدول شماره 44) توزيع فرواني توجه به مشكلات روحي و جسمي فرزندان
جدول شماره 45) توزيع فرواني داشتن اطاق خصوصي و ...
جدول شماره 46) توزيع فرواني كمك از مشاوران درسي
جدول شماره 47) توزيع فرواني تأثير عدم امكانات رفاهي در ...
جدول شماره 48) توزيع فرواني درس خواندن در رشته تضمين شغل
جدول شماره 49) توزيع فرواني بيزاري از رشته فاقد شغل
جدول شماره 50) توزيع فرواني اختلاف با پدر
جدول شماره 51) توزيع فرواني اختلاف با مادر
جدول شماره 52) توزيع فرواني اختلاف با برادر و خواهر
جدول شماره 53) توزيع فرواني ضرورت درس خواندن
جدول شماره 54) توزيع فرواني اميدواري به آينده شغلي
جدول شماره 55) توزيع فرواني اميدواري به آينده شغلي
جدول شماره 56) توزيع فرواني رابطه صميمانه و عاطفي با پدر
جدول شماره 57) توزيع فرواني رابطه صميمانه و عاطفي با مادر
جدول شماره 58) توزيع فرواني رابطه صميمانه و عاطفي با برادر و خواهر
ب) نتايج استنباطي: فهرست نمودار و جداول نتايج استنباطي
جدول شماره 59) سطح تحصيلات خانواده و افت تحصيلي فرزندان
جدول شماره 60) پايگاه اجتماعي - اقتصادي و افت تحصيلي فرزندان
جدول شماره 61) عدم توجه كلي به فرزند در خانواده و افت تحصيلي دانش‌آموزان
جدول شماره 62) كنترل درسي فرزند از سوي والدين و افت تحصيلي دانش‌آموزان
جدول شماره 63) نگرش فرد نسبت به اينده شغلي خود و افت تحصيلي
جدول شماره 64) امكانات تحصيلي فرزندان در خانواده و افت تحصيلي دانش‌آموزان
جدول شماره 65) گسيختگي روابط عاطفي در خانواده با افت تحصيلي دانش‌آموزان
جدول شماره 66) سطح تحصيلات خانواده و عدم توجه كلي به فرزند
جدول شماره 67) سطح تحصيلات پدر و توجه به فرآيند تحصيل فرزند
منابع و مأخذ:
1. گلشن فومني، محمدرسول (1382)، جامعه شناسي آموزش و پرورش، تهران: ديدآور.
2. شعاري نژاد، علي اكبر (1381)، فلسفه آموزش و پرورش، تهران: اميركبير.
3. سيف الهي، سيف الله (1381)، جامعه شناسي مسايل اجتماعي ايران، تهران: انتشارات جامعه پژوهان سينا.
4. خاكي، غلامرضا (1382)، روش تحقيق با رويكردي به پاياننامه نويسي، تهران: انتشارات بازتاب.
5. عبداللهي، محمد (1383)، «طرح مسائل اجتماعي در ايران / اهداف و ضرورتها»، در مجموعه مقالات مسايل اجتماعي ايران / انجمن جامعه شناسي ايران، تهران: انتشارات آگاه.
6. صفوي، امان الله (1365)، «افت تحصيلي در ايالات متحده آمريكا و علل آن»، فصلنامه تعليم و تربيت، سال دوم، شماره 7 و 8، تهران
7. حاجي زاد، محمد (1382)، «عوامل آموزشي - اجتماعي موثر بر كاهش قبولي دانش آموزان مراكز پيش دانشگاهي در كنكور 80 در شهرستان بهشهر»، پايان نامه كارشناسي ارشد، تهران: دانشگاه علامه، دانشكده روان شناسي و علوم تربيتي.
8. وفادار مرادي، مرضيه (1377)، «بررسي نگرش دبيران و دانش آموزان نسبت به عوامل موثر بر افت تحصيلي دانش آموزان در نظام جديد آموزش متوسطه - دبيرستانهاي دخترانه شهرستان مشهد»، پايان نامه كارشناسي ارشد، تهران: دانشگاه شهيد بهشتي، دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي.
9. مجيدي، بهرام (1375)، «بررسي رابطه برخي از ويژگيهاي اجتماعي - اقتصادي خانواده با موفقيت و افت تحصيلي دانش آموزان سال سوم راهنمايي شهرستان ميانه»، پايان نامه كارشناسي ارشد، تهران: دانشگاه شهيد بهشتي، دانشكده علوم تربيتي و روان شناسي.
10. دلاكه، حسن (1380)، «تحليل عوامل موثر بر دانش آموزان در معرض افت تحصيلي از ديدگاه معلمان مدارس ابتدايي تهران»، پايان نامه كارشناسي ارشد، تهران: دانشگاه تربيت مدرس، دانشكده علوم انساني.
11. ساكي، رضا (1373)، «نگرش معلمان در مورد علل شكست و موفقيت تحصيلي دانش آموزان و ارتباط آن با ميزان موفقيت آنان در تدريس»، فصلنامه تعليم و تربيت، پاييز و زمستان سال دهم، شماره 3 و 4.
12. شكوهي، غلامحسين (1375)، مباني و اصول آموزش و پرورش، تهران: انتشارات آستان قدس رضوي.
13. نيك زاد، محمود (1375)، كليات فلسفه تعليم و تربيت، تهران: انتشارات كيهان.
14. دوركيم، اميل (1376)، تربيت و جامعه شناسي، ترجمه عليمحمد كاردان، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
15. علاقه بند، علي (1382)، جامعه شناسي آموزش و پرورش، تهران: نشر روان.
16. صافي، احمد (1382)، آموزش و پرورش - ابتدايي، راهنمايي تحصيلي و متوسطه، تهران: سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت).
17. نفيسي، عبدالحسين (1371)، «خسارتهاي ناشي از شكست تحصيلي و وضعيت آن در سال 1369»، فصلنامه تعليم و تربيت، پاييز سال هشتم، شماره 3.
18. بازرگان، زهرا (آبانماه 1379)، «نگاهي ديگر به مسأله افت تحصيلي و شيوههاي موثر مقابله با آن در برخي از كشورهاي پيشرفته صنعتي»، نشريه ماهانه آموزشي - تربيتي - پيوند، تهران: انتشارات انجمن اولياء و مربيان، شماره 253.
19. منادي، مرتضي (1372)، «تفسير شكستهاي تحصيلي از ديدگاه جامعه شناسي»، فصلنامه تعليم و تربيت، پاييز و زمستان سال نهم، شماره 3 و 4.
20. جزوه درسي كلاسهاي ضمن خدمت تربيت معلم شهرستان آمل، در آفتهاي رشد تحصيلي و راههاي مقابله با آن.
21. معيري، محمد طاهر (1370)، مسائل آموزش و پرورش، تهران: انتشارات اميركبير.
22. صفوي، امان الله (1369)، «پيشرفت تحصيلي افتراقي از ديدگاه جامعه شناسي آموزش و پرورش»، فصلنامه تعليم و تربيت، تابستان و پاييز سال ششم، شماره 2 و 3.
23. دانش‌نامه، فاطمه (1380)، «بررسي عوامل موثر در نابرابريهاي آموزشي در دوره آموزش عمومي به منظور ارائه مدل نظري براي آموزش دختران»، فصلنامه تعليم و تربيت، پاييز سال هفدهم، شماره 4.
24. حسني، محمد (1383)، «بازانديشي در پديده تكرار پايه»، فصلنامه تعليم و تربيت، بهار سال بيستم، شماره 1.
25. مهران، گلنار (1375)، «بررسي علل ترك تحصيل دختران در مقطع آموزش ابتدايي در منطقه خاور ميانه و شمال آفريقا و بويژه در ايران»، فصلنامه تعليم و تربيت، تابستان سال دوازدهم، شماره 2.
26. اميني فر، مرتضي (1365)، «افت تحصيلي يا اتلاف در آموزش و پرورش»، فصلنامه تعليم و تربيت»، پاييز و زمستان، شماره 7.
27. شيخي، محمد تقي (1373)، جامعه شناسي جهان سوم، تهران: انتشارات اشراقي.
28. بازرگان، زهرا (آذرماه 1379)، «نگاهي ديگر به مسأله افت تحصيلي و شيوههاي موثر مقابله با آن در برخي كشورهاي پيشرفته»، نشريه ماهانه آموزشي - تربيتي پيوند، تهران: انتشارات انجمن اولياء و مربيان، شماره 254.
29. بازرگان، زهرا (ديماه 1379)، «نگاهي ديگر به مسأله افت تحصيلي و شيوههاي موثر مقابله با آن در برخي از كشورهاي پيشرفته صنعتي»، نشريه ماهانه آموزشي - تربيتي پيوند، تهران: انجمن اولياء و مربيان، شماره 254.
30. اديب، محمد حسين (1372)، جامعه شناسي ايران، اصفهان: نشر هشت بهشت، چاپ دوم.
31. رئيس دانا، فرخ لقا (1365)، «درصد قبولي و مردودي دورههاي تحصيلي»، فصلنامه تعليم و تربيت، شماره 7 و 8.
32. احدي، محمدحسين (1372)، «بررسي اسنادهاي علي در دانشجو معلمان دختر و پسر مراكز تربيت معلم مشهد پس از موفقيت و شكست»، فصلنامه تعليم و تربيت، پاييز و زمستان سال يازدهم شماره 3 و 4.
33. عزيززاده، هادي (1373)، «تفكر درباره تحولات آينده آموزش و پرورش / روشهاي برخورد با بحران آموزش و پرورش در دهه 70»، در مجموعه مقالات سمينار جامعه شناسي (جلد اول)، تهران: انتشارات سمت.
34. شارع پور، محمود (1383)، جامعه شناسي آموزش و پرورش، تهران: سازمان مطالعه و تدوين كتب علوم انساني دانشگاهها (سمت).
35. رفعت جاه، مريم (1376)، «بررسي عوامل موثر در عملكرد تحصيلي دانش آموزان مدارس غير انتفاعي تهران»، پايان نامه كارشناسي ارشد، رشته جامعه شناسي، تهران: دانشگاه تهران، دانشكده علوم اجتماعي.
36. دارياپور، زهرا (1370)، «بررسي عوامل موثر در افت تحصيلي دانش آموزان دوره راهنمايي (دختران) پايه سوم منطقه 16 آموزش و پرورش تهران»، پايان نامه كارشناسي ارشد، رشته جامعه شناسي، تهران: دانشگاه تربيت مدرس.
37. دبيرخانه شوراي عالي آموزش و پرورش (1382)، مجموعه مصوبات شوراي عالي آموزش و پرورش، تهران: انتشارات مدرسه.
38. آزاد ارامكي، تقي (1377)، بررسي مسائل اجتماعي، تهران: موسسه نشر جهاد وابسته به جهاد دانشگاهي.
39. كيوي، ريمون و لوك وان كامپنهود (1375)، روش تحقيق در علوم اجتماعي، ترجمه عبدالحسين نيك گهر، تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.
40. بيرو، آلن (1370)، فرهنگ علوم اجتماعي، ترجمه دكتر باقر ساروخاني، تهران: انتشارات كيهان
41. پورافكاري، نصرت الله (1382)، فرهنگ جامع روانشناسي - روانپزشكي: انگليسي - فارسي، جلد اول، تهران: فرهنگ معاصر.
42. ارونسون، اليوت (1369)، روانشناسي اجتماعي، ترجمه حسين شكرتن، تهران: انتشارات رشد.
43. مراديان، فيض الله (1384)، «بررسي نگرش ديني دانشجويان / مطالعه موردي: دانشجويان مقطع كارشناسي ارشد و بالاتر، دانشكده علوم انساني واحد علوم و تحقيقات دانشگاه آزاد اسلامي و دانشكده علوم پايه دانشگاه تهران»، پايان نامه كارشناسي ارشد، رشته جامعه شناسي، تهران: دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم تحقيقات.
44. خداياري، سياوش (1383)، «عوامل اجتماعي موثر در ارتقاي منزلت اجتماعي معلمان از ديدگاه معلمان شهرستان دره شهر»، پايان نامه كارشناسي ارشد، رشته جامعه شناسي، تهران: دانشگاه آزاد اسلامي واحد علوم و تحقيقات.
45. كرلينجر، فرد. ان.(1377)، مباني پژوهش در علوم رفتاري، ترجمه پاشا شريفي و نجفي زند، تهران: انتشارات آواي نور.
46. نبوي، بهروز (1380)، مقدمه اي بر روش تحقيق در علوم اجتماعي، تهران: كتابخانه فروردين.
47. كرلينجر، فرد. ان. (1376)، «مباني پژوهش در علوم رفتاري»، ترجمه پاشا شريفي و نجفي زند، تهران: انتشارات آواي نور.