این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق هزینه یابی بر مبنای فعالیت در بیمارستان می باشد. در بخش اول مبانی نظری هزینه یابی بر مبنای فعالیت در بیمارستان تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه تحقیق هزینه یابی بر مبنای فعالیت در بیمارستان در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.
چكیده:Lucida Sans Unicode
سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت یكی از سیستمهای نوین بهای تمام شده محصولات و خدمات می‌باشد كه اطلاعات مورد نیاز مدیران را بهتر و دقیق‌تر فراهم می‌كند و استفاده كنندگان را در امر تصمیم‌گیری صحیح و مناسب یاری می‌نماید. این پژوهش جزء تحقیقات علمی و كاربردی است كه در بیمارستان ولیعصر لامرد انجام گرفته است كه پس از بررسی و تجزیه و تحلیل روش موجود بهای تمام شده آن بیمارستان و تشخیص نقاط ضعف و قوت آن به تبیین اهمیت سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت در بیمارستان ولیعصر لامرد پرداخته و سپس مراحل سیستم ABC شناسایی گردیده است.
همانطور كه از موضوع تحقیق برمی‌آید، محقق بدنبال تعیین اهمیت سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت بیمارستان ولیعصر لامرد بوده و برای اینكار در قلمرو زمانی سال مالی 91-90بیمارستان مذكور، صورتهای مالی و اطلاعات مالی مربوط به آن دوره را مورد بررسی قرار داده و پس از شناخت سیستم حاكم بر بیمارستان و نحوه گردش عملیات حسابداری آن و شناسایی مراكز فعالیت عمده و تلفیق منطقی این فعالیتها، نهایتاً 4بخش را بعنوان زیربنای سیستم ABC شناسایی كرده و محركهای هزینه هركدام از این فعالیتها را انتخاب كرده است.
نتیجه مطالعات و تحقیقات انجام شده چنین نشان داد، كه استفاده از سیستم هزینه‌یابی برمبنای فعالیت نه تنها باعث تخصیص هرچه دقیق‌تر هزینه‌های سربار میشود بلكه باعث می‌گردد كه مدیران بیمارستان های دولتی وخصوصی با استفاده از اطلاعات بدست آمده، در خصوص برنامه‌ریزی و كنترل هزینه تصمیمات بهتری را اتخاذ نموده و بیمارستان را در كسب سود یاری نمایند.
کلمات کلیدی:
بیمارستان لامرد
محاسبه بهای تمام شده
هزینه یابی بر مبنای فعالیت
مقدمه
با توجه به اهمیت دسترسی به اطلاعات صحیح در تصمیم گیرهای مدیران و توسعه تكنولوژیهای پیشرفته در ابعاد مختلف توام باافزایش پیچیدگی وتنوع فعالیتها، درك این تغییرات وسنجش تاثیرات آن بر هزینه های سازمانی اهمیت زیادی دارد. اهمیت این امر برای واحدهای خدماتی با توجه به اینكه درجه تنوع وتغییرات در آنها، نسبت به فعالیتهای تولیدی بیشتر است، مضاعف می باشد. بدیهی است كه شناخت این فعالیتها وسنجش تاثیرات آن بر بهای تمام شده خدمات، مستلزم طراحی یك سیستم مناسب و کارآ هزینه یابی است تا قادر به شناخت تنوع وپیچیدگی فعالیتها و در نظر گرفتن آن بر هزینه های ارائه خدمات باشد.بیمارستان ها و دیگر سازمانهای مراقبت سلامت، به طور روز افزون با محیطی چالشی و رقابتی مواجه هستند .تمرکز زیاد بر کیفیت مراقبت از بیماران ، هزینه بالای ارائه خدمات و رقابت شدید از جمله عواملی است که این سازمان ها را ناچار به تجدید نظر در ارائه خدمات می کند(ایرد 1 ،1996)
در بخش بیمارستان تا بحال هیچگونه اقدامات عملی و یا حتی مطالعات نظری در رابطه با شناسایی هزینه ها و محاسبه بهای تمام شده خدمات فعالیتهای خدماتی، انجام نشده است و با توجه به اهمیتی که اطلاعات مالی و بهای تمام شده بر تصمیم گیری های مدیریت از ابعاد مختلف خواهد داشت، لزوم مطالعه و ارائه روشهای عملی و کاربردی در این زمینه بسیار ضروری می باشد.در این بین ، یکی از چالش های اصلی بیمارستان ها افزایش صحت ، دقت و مرتبط بودن اطلاعات هزینه ها به منظور تصمیم گیری های درست مدیریتی و هزینه ای است ( کاپتینی و همکاران 2 ،1998 ) در این بخش علیرغم سایر بخشهای اقتصادی مانند بخش صنعت و یا بعضی از بخشهای خدماتی حتی از سیستمهای سنتی جهت هزینه یابی و محاسبه بهای تمام شده استفاده نگردیده است.
هدف هر نظام مدیریت هزینه و هزینه یابی نیز ، فراهم کردن اطلاعات دقیق و کاربردی برای کمک به سازمان ها به منظور ارائه کالاها و خدمات با کیفیت در محیط رقابتی است (گوناسکاران3 ، 1999) بنابراین لزوم مطالعه و بررسی سیستمهای مختلف در این زمینه و استفاده از سیستمهای نوین هزینه یابی كه در سطح دنیا معمولمی باشد، بعنوان یك ضرورت اساسی مطرح است و باید به آن توجه ویژه ای گردد.هزینه را می توان به صورت هزینه برآورد هزینه نهایی محصول تعریف کرد(چن4 و وانگ 5 ،2007)در دهه های گذشته ، پیشرفت زیادی در روش های هزینه یابی روی داده است که از جمله جدیدترین آن ها می توان به روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت اشاره کرد( اینس و همکاران 6 ،1994) .
( تورنی 7 1996) ، سیستم “هزینه یابی برمبنا ی فعالیت“ یا اصطلاحا سیستمABC است.هزینه یابی بر مبنای فعالیت را روشی برای سنجش هزینه ها ، عملکرد فعالیتها ومقاصد هزینه ای می داند. هزینه ها به هزینه فعالیتها در سطح واحد ، گروه ، محصول و هزینه درسطح موسسه تقسیم می شود( لر8،2000). این سیستم با بكارگیری روشهای مناسب، اثرات حاصل از تغییرات فعالیتها، پیچیدگی،تنوع و ویژگیهای خاص هر فعالیت را در محاسبه هزینه ها بهای تمام شده آن منظور می كند.در واقع این روش با این فرض طراحی شده است که فعالیتها و منابع ودر نتیجه هزینه ها را به خود اختصاص داده و محصولات و خدمات نیز را به خود اختصاص می دهند (تولینگتون9 و واچر10 ،2001) . به عبارت دیگر ، فرض اساسی هزینه یابی بر مبنای فعالیت آن است که فعالیت ها صرف محصولات ، منابع ، صرف فعالیت ها و هزینه ها ، صرف منابه می شود ( کاپلان 11 ، 1984) لذا ، این این ، روش هزینه ها را به فعالیت ها بر مبنای میزان بکارگیری منابع مرتبط کرده و سپس آن ها را به مقاصد هزینه ای بر مبنای میزان فعالیت های استفاده شده ، تخصیص می دهد(تورنی 1996) .
به این صورت تمرکز هزینه یابی بر مبنای فعالیت بر ایجاد اطلاعات دقیق درباره هزینه محصولات است( کاپلان، 1984).سختار روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت نیز از دو مرحله تشکیل شده است: مرحله اول شامل برآورد منابعی است که به طور مستقیم در طبقه ی هزینه ای محصول قرار نگرفته است و متعلق به فعالیت های پشتیبانی است. در مرحله دوم نیز، هزینه هر فعالیت به نسبت یک معیار منتخب بر اساس حجم آن فعالیت به یک محصول تعلق می گیرد(اینس، 1995) سنجش عملکرد ( کینگ کات12 ،1991) هدایت تصمیم گیری ها ( موراکل 13 و وو 14 ،2001) و کمک به بودجه بندی درست است ( شانک 15 و گووینداراجان 16 ، 1993) یكی از ویژگیهای این سیستم كه آن را از سایر سیستم ها متمایزمی كند، توانایی شناسایی دقیق هزینه ها وارائه اطلاعات غیر مالی جهت بهبود عملكرد وافزایش كارآیی فعالیتها می باشد وتاحد ممكن با بكارگیری روشهای مناسب این اثرات را بطور كمّی جذب محاسبه بهای تمام شده خدمات و محصولات می كند. با توجه به اینکه عمده عناصر و منابع مورد استفاده در بخش خدمات، فعالیتهای نیروی انسانی می باشد، استفاده از این سیستم بدلیل قابلیتها و تواناییهای آن بسیار مفید می باشد.
فهرست
چكیده: 9
فصل دوم: چارچوب نظری سیستم پیشنهادی 31
1-2-مقدمه 31
2-2-مكانیزم عملكرد سیستم ABC 32
3-2-مراحل طراحی و بکارگیری سیستم پیشنهادی در بیمارستان ولیعصر لامرد 35
4-2-ادبیات تحقیق 45
1-4-2-مقدمه 45
5-2-پیشینه سیستمهای هزینه یابی و بهای تمام شده خدمات در بخش بیمارستان 46
6-2 پیشینه سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت((ABC وكاربردهای آن 54
7-2-آشنایی با مفاهیم نظری سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت و چگونگی کاربرد آن در بخش خدمات 57
8-2- سیستمهای هزینه یابی سنتی و نارسائیها ی آن 58
9-2-خصوصیات و تفاوتهای سیستمهای هزینه یابی در بخش بهداشت ودرمان با سایر بخشها 61
10-2- سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت(ABC ) 64
11-2-دیدگاههای سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت 65
1-11-2- مدل مقدماتی سیستم ABC 66
2-11-2- مدل دو بعدی سیستم ABC 67
12-2-دیدگاه تخصیص هزینه در مدل ABC 68
1-12-2-اطلاعات درباره فعالیتها 69
2-12-2-اطلاعات درباره استفاده كنندگان از خدمات 69
13-2 دیدگاه فرآیندی مدل ABC 70
1-13-2-محرک هزینه 71
2-13-2-سنجش عملكرد 71
14-2- اجزاء تشكل دهنده مدل ABC 72
1-14-2-اجزا دیدگاه تخصیص هزینه 72
1-14-2-منابع 73
2-14-2-محرك منابع 73
3-14-2-عنصر هزینه 73
4-14-2-فعالیتها 74
5-14-2-حوزه هزینه 75
6-14-2-مركز فعالیت 76
7-14-2-محرك فعالیت 76
8-14-2-هدف هزینه 77
15-2مكانیزم عملكرد عناصر سیستمABC در دیدگاه تخصیص هزینه 77
1-15-2-اجزا دیدگاه فرآیندی مدل ABC 79
2-15-2-ارزیابی عملكرد 81
16-2-مراحل طراحی مدل و بکارگیری سیستم ABC 82
17-2- تعریف مراكز فعالیت و گروه بندی فعالیتها در داخل مراکز فعالیت 84
18-2- آنالیز فعالیت در داخل مراکز فعالیت جهت مشخص کردن فعالیتهای مربوط به هر کدام از اهداف هزینه 87
1-18-2-شناسایی منابع مورد نیاز برای انجام هر کدام از فعالیتها و خصوصیات هر کدام از منابع 87
19-2تعریف و شناسایی محرك منابع 89
20-2- تعریف و شناسایی محركهای هزینه بر حسب مراکز فعالیت 89
منابع و مأخذ: