نوع فایل: word
قابل ویرایش 67 صفحه
چکیده:
در اين پژوهش يك گروه بيست نفري از نوجوانان و جوانان قشر فقير جامعه و يك گروه بيست نفري از نوجوانان و جوانان قشر غني جامعه انتخاب شده‌اند و با استفاده از يك طرح پژوهشي از نوع علمي و مقايسه‌اي از نظر ميزان افسردگي مورد سنجش و مقايسه قرار گرفتند. افسردگي افراد با استفاده از مقياس افسردگي بك سنجيده شد و نمرات افسردگي به دست آمده به عنوان شاخصي از ميزان افسردگي و نيز به عنوان داده‌هاي خام پژوهش مورد تجزيه و تحليل آماري قرار گرفت. ازآنجا كه هدف پژوهش مقايسه دو گروه فوق از نظر ميزان افسردگي بود داده‌هاي ياد شده با استفاده از روش مقايسه ميانگين‌ها تجزيه و تحليل شد و در نهايت اين نتيجه بدست آمد كه ميزان افسردگي در نوجوانان و جوانان قشر فقير بيش از نوجوانان و جوانان قشر غني است.
مقدمه:
فقر موضوع مورد بحث و بررسي بسياري از رشته‌هاي علمي نظير اقتصاد، جمعيت‌شناسي، روانشناسي اجتماعي، ژئوپولتيك، اخلاق، اقتصاد بين‌الملل، سياست و اقليم‌شناسي بوده است.
تا اين اواخر در اكثر جوامع، فقر به عنوان يك وضعيت بشري، مشيت الهي شمرده مي‌شد. كه از يك سو حاصل بي‌دانشي و از سوي ديگر زاده زندگي شباني و كشاورزي تلقي مي‌شد.
در اجتماعات پيشرفته سرمايه‌داري فقر معلول تن آسايشي خود فقيران محسوب مي‌شد. لذا پژوهشگران اجتماعي پژوهش درباره فقر را دون شأن خود مي‌دانستند. اساسا فرض بر اين بود كه در جوامع مزبور مساله فقر به كلي حل شده و آن عده معدودي كه فقيرند خودشان تقصير كارند چون كه تن پرونده و بعلاوه و دولت و مؤسسات پژوهشي نيز روي خوشي به اين قبيل موضوعات نمي‌دادند. اما اشاعه عقايد روشنفكرانه و تساوي طلب در دوره بعد از جنگ جهاني دوم بخصوص از دهه 1960 و نشر مقالات و كتابهايي درباره وضع فقيران و محلات فقيرنشين شهرهاي بزرگ و ساكنان نواحي عقب افتاده ممالك مرفه، دولتهاي غربي را ناگزير كرد به وجود فقر اذعان كنند و برنامه‌هايي براي تخفيف دامنه فقر در كشور خود به مورد اجرا بگذارند. بر اثر تغيير در نحوه نگرش به مساله فقر، محققان نيز پژوهش علمي درباره فقر را وجهه همت خود قرار دادند. با اين وصف مطالعه دوباره فقر كاري است كه تازه شروع شده و لذا آثاري در اين زمينه كه جامعيت داشته باشند بندرت انتشار يافته است. در پي‌ريزي جامعه‌شناسي فقر مي‌توان اين نكته را در نظر آورد كه پاره‌اي از مقالات آن توصيفي هستند. و حال‌آن كه تعدادي ديگر تحليلي و فني هستند و فهم آنها محتاج دانستن مبادي علم اقتصاد و جمعيت‌شناسي است. در حال حاضر كه دنيا دستخوش مشكلات عظيمي است و تعداد زيادي از كشورهاي عقب مانده با دشواري سير كردن شكم جمعيت روزافزون خود دست به گريبان هستند. مساله فقر بيش از هر موقع ديگري اهميت پيدا كرده است.
(مارك هنري – پاوي / ترجمه مسعود محددي / 1379)
- نكته اساسي كه خود بر مديران يعني بر مسئولان اجرايي و محققان در حيطه‌هاي كاملا مرتبط علوم اجتماعي و علم اقتصاد تحليل مي‌كند، اين است كه به شكلي معماوار فقر اگرچه واپس مي‌نشيند، ولي فرآيند كاهش پيوسته سطح زندگي برخي دسته‌جات اجتماعي و برخي گروههاي سني شديد مي‌شود. از نظر آماري اندازه‌گيري مسائل فقر از طريق تعريف خطي نمايانگر در آمد سرانه امكان‌پذير است. براساس اين تعريف فرد يا گروهي كه در زير اين خط قرار داشته باشند، در ارضاي نيازهاي اساسي خود با تضيقات غيرقابل قبولي مواجه هستند. البته اين خط براساس سطح عمومي توسعه تغيير مي‌كند.
(مارك هنري – پاوي / 1379)
يافته‌هاي آماري نشان مي‌دهد كه 17 درصد از كل جمعيت كشور زير خط فقر قرار دارند. جميعت زير خط فقر در سالهاي قبل از پيروزي انقلاب اسلامي 48 درصد بود. بدين ترتيب طي 22 سال گذشته بيش از 30 درصد جمعيت از زير خط فقر خارج شده‌اند. شمار جمعيت روستايي زير خط فقر كه قبل از انقلاب بالغ بر 48 درصد جمعيت روستايي كشور بود. در سال 1380 به حدود 26 درصد رسيده است. همچنين جمعيت شهري زير خطر فقر از 47 درصد كل جمعيت شهري در قبل از انقلاب به 2/12 درصد در حال كاهش است.
بيان مساله:
افسردگي يكي از حالات رواني بيمارگونه است كه به نظر مي‌رسد در تمام دورانها با جوامع بشري همراه بوده است. كما اينكه در آثاري كه از چند هزار سال قبل بر جاي مانده نشانه‌اي از وجود آن به چشم مي‌خورد. به عنوان مثال حكمايي چون بقراط از افسردگي تحت عنوان ملانكولي ياد كرده‌اند و آن را به زيادي صفراي سياه در بدن نسبت داده‌اند. در عصر جديد نيز افسردگي از آنچنان شيوعي برخوردار بوده است كه آن را سرماخوردگي بيماريهاي رواني دانسته‌اند.
در خصوص چگونگي پديدآيي و ماهيت بيماري افسردگي تلاشهاي پژوهشي كه بويژه در قرن بيستم انجام شده است، نتايج خوبي به همراه داشته است. به يمن اين پژوهشها امروزه اطلاعات زيادي در مورد افسردگي در دست است. دانش ما در مورد نشانه‌هاي افسردگي، انواع افسردگي، زمينه‌هاي ژنتيك، بيوشيميايي و نوروترانسميتري افسردگي، زمينه‌هاي شناختي از افسردگي و بالاخره انواع روشهاي درماني افسردگي از آن جمله‌اند.
عليرغم اطلاعات زيادي كه امروزه در خصوص افسردگي در دست است هنوز ابعاد وسيع اين بيماري به خوبي شناخته نشده است و با توجه به حالات متنوعي كه از اين بيماري به چشم مي‌خورد به نظر مي‌رسد متغيرهاي زيادي در اين بيماري دخيل هستند. فقر به عنوان يكي از پديده‌هاي اجتماعي كه مي‌تواند بعد اجتماعي – اقتصادي و فرهنگي داشته باشد از اين قبيل متغيرهاي تاثيرگذار است. در خصوص تاثير و نقش فقر در نابساماني‌هاي جامعه نظير بزهكاري، آدم‌كشي، اعتياد، فحشاء، دزدي و … مطالب زيادي نوشته شده و به نظر مي‌رسد كه نقش فقر در اين نابساماني‌ها حداقل به عنوان يك عامل مهم ثابت شده است.
اما تاثير و رابطه فقر با بيماريهاي رواني موضوعي قابل بحث است. در حالي كه در برخي از نوشته‌ها تاكيد زيادي شده است كه فقر در ايجاد بيماريهاي رواني بسيار تعيين كننده است با اين حال برخي از مؤلفين ديگر در نقش نسبي آن جانب احتياط را رعايت كرده‌اند و تاثير آن را منوط به بسياري از عوامل اثرگذار ديگر دانسته‌اند. رابطه فقر با انواعي خاص از اختلالات رواني و اينكه آيا فقر در ايجاد برخي از بيماريها بيش از بيماريهاي ديگر موثر است موضوعي باز هم قابل بحث و مبهم است.
با توجه به اين ابهامات كه در خصوص رابطه فقر و بيماريهاي رواني و جدو دارد. موضوع پژوهش حاضر مطرح شده است. از اين رو در اين پژوهش درصدد هستيم كه به اين سؤال پاسخ دهيم كه آيا بين افراد قشر فقير جامعه و قشر غني تفاوتي از نظر ميزان افسردگي به چشم مي‌خورد يا خير؟
اهميت و ضرورت مساله مورد بررسي:
اين پژوهش كه به منظور مقايسه افسردگي بين دو قشر غني و فقير صورت مي‌گيرد از جانب مختلفي مي‌تواند حائز اهميت باشد.
اولين نكته در خصوص اهميت اين پژوهش توجه به موضوع فقر است. براساس بررسي‌هاي به عمل آمده و كارهايي كه در دست است فقر پديده نسبتا رايج در اغلب جوامع انساني و بخصوص در جوامع جهان سوم است. به عنوان مثال گزارش شده است. در سال 1379 از جمعيت 5/40 ميليون نفري، شهرنشينان 6/14 درصد از جمعيت 2/23 ميليون نفري، روستانشينان كشور 8/16 درصد، كه جمعا حدود 10 ميليون نفر از جمعيت كشور را تشكيل مي‌دهند، زير خط فقر دارند. گروه زير خط قرمز يعني افرادي كه از توان كافي جهت تامين حداقل نيازهاي اساسي براي زندگي خود برخوردار نيستند. به زبان پولي و با در نظر گرفتن نرخ تورم، خانوارهاي 8/4 نفره شهري كه امسال ماهانه 71000 ريال و خانوارهاي روستايي 6/5 نفره، كه ماهانه 480000 ريال و كمتر درآمد دارند، زير خط فقر قرار دارند. اين جمعيت 10 ميليون نفري كشور اصطلاحا فقير ناميده مي‌شوند. پس كل جمعيت كشور در دهه اول درآمدي و حدود 50 درصد جمعيت كشور در دهه دوم درآمدي، كه در شهرها و روستاها زندگي مي‌كنند را افراد فقير تشكيل مي‌دهند. علاوه بر اين جمعيت 10 ميليون نفري فقير در 25 درصد ديگر از خانوارهاي شهري و 28 درصد ديگر از خانوارهاي روستانشين نيز، كه جمعا شامل 5/16 ميليون نفري در تامين هزينه‌هاي اساسي زندگي خود با دشواريهاي نسبي مواجه هستند، به لحاظ نبود مشاغل پايدار و درآمدهاي قابل اتكاء و وجود تورم اين گروه ممكن است به گروه فقرا بپيوندند. از طرف ديگر امروزه اين امر مسلم شده است كه بين فقر و نابساماني‌هاي اجتماعي ارتباط تنگاتنگي وجود دارد. هر جا كه صحبت از نابساماني‌هايي چون اعتباد، فحشاء، بزهكاري و … در بين است معمولا فقر به عنوان يك عامل اثر گذار يا به عنوان يك همبسته نيز مطرح است. بنابراين به نظر مي‌رسد كه فقر به عنوان يك پديده اجتماعي نياز به بررسي و مطالعه دارد و اين پژوهش نيز به نحوي در اين ارتباط صورت مي‌گيرد. نكته ديگر در خصوص اين پژوهش اشاره به رابطه بين فقر و يك بيماري رواني است. تا آنجا كه در منابع روانپزشكي به چشم مي‌خورد. مؤلفين زيادي اشكال مختلف فقر نظير فقر اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، بهداشتي را در ايجاد بيماريهاي رواني موثر دانسته‌اند. در حالي كه اين موضوع، هنوز به خوبي نشناخته نشده است. و جا دارد كه رابطه فقر هم به طور كلي با بيماريهاي رواني و هم به طور اقتصادي با بيماري خاص مورد بررسي قرار گيرد. از آنجا كه اين پژوهش در اين راستا صورت مي‌گيرد، به نوبه خود حائز اهميت است.
از آن جا كه پژوهش‌هايي نظير اين پژوهش مي‌توانند نتايجي به همراه داشته باشند كه مورد استفاده محققان مسائل رواني – اجتماعي و همچنين مديران جامعه قرار گيرند و احتمالا به پيشگيري از مشكلات رواني – اجتماعي، كمك كنند موضوع مورد بررسي در اين پژوهش مي‌تواند داراي اهميت باشد.
از آن جا كه پژوهش‌هايي نظير اين پژوهش مي‌توانند نتايجي به همراه داشته باشند كه مورد استفاده محققان مسائل رواني – اجتماعي و همچنين مديران جامعه قرار گيرند و احتمالا به پيشگيري از مشكلات رواني – اجتماعي، كمك كنند موضوع مورد بررسي در اين پژوهش مي‌تواند داراي اهميت باشد.
فهرست مطالب:
فهرست مطالب:
چكیده
فصل اول مقدمه
بیان مسئله
اهمیت و ضرورت پژوهش
اهداف پژوهش
فرضیه پژوهش
تعریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش
تعریف اصطلاحات مهم
فصل دوم پیشینه پژوهش
مقدمه
رابطه فقر با مشكلات روانی – اجتماعی
رابطه فقر با اختلالات روانی بویژه افسردگی
فصل سوم روش پژوهش
طرح كلی و روش اجرای پژوهش
جامعه آماری جمعیت نمونه و روش نمونه‌برداری
روش جمع‌آوری داده‌ها و ابزار اندازه‌گیری
مقیاس افسردگی بك
معرفی آزمون
پرسشنامه محقق ساخته
روش اجرای پرسشنامه
روش نمره‌گذاری
اعتبار تست افسردگی بك
روایی مقیاس افسردگی بك در ایران
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
فصل چهارم یافته‌های پژوهش
یافته‌های پژوهش
آزمون فرضیه پژوهش
فصل پنجم بحث و نتیجه‌گیری
بحث و نتیجه‌گیری
محدودیتهای پژوهش
منابع
پیوست
منابع و مأخذ:
1- آزاد – حسين، آسيب‌شناسي رواني – انتشارات بعثت، تهران 1373
2- پلاجي – كلايتون، جيمزدي، بارت / درمان افسردگي ، سلطاني‌فر، حسن/ انتشارات آستان قدس رضوي / مشهد 1372
3- پورافكاري ، نصرت الله، نشانه‌شناسي بيماريهاي رواني، انتشارات آزاده، تهران 1373
4- راج جك و جانت، جامعه‌شناسي فقر، كريمي، احمد، انتشارات اميركبير، تهران، سال 1336
5- راو – كلارنس ج . مباحث عمده در روانپزشكي ، دكتر وهابزاده، جواد، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامي، تهران 1370
6- كاپلان – هارولد، سادوك بنيامين. خلاصه روانپزشكي. دكتر – افكاري، نصرت‌الله / انتشارات تابش، تهران 1368
7- كاستلو، تيموتي و جوزف، روانشناسي نابهنجاري، دكتر افكاري، نصرت‌الله پور/ انتشارات آزاده / تهران سال 1373
8- گالبرايت، جان كنت/ ماهيت فقر عمومي، دكتر عادلي/ سيد محمدحسين - انتشارات اطلاعات، تهران 1371
9- مارك هنري، پاول – فقر، پيشرفت و توسعه . محمدي / مسعود، دفتر مطالعات سياسي و بين‌المللي ، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران 1374
10- هاريسون، اختلالات روانپزشكي هاريسون 1994، دكتر سميعي/ مرسده، انتشارات راستان، تهران 1374
11- رئيس دانا- فريبرز، شادي طلب - ژاله، فقر در ايران (مجموعه مقالات)– انتشارات رشد، تهران – 1383
12- نصرت الله پورافكاري، فرهنگ جامعهه روان پزشكي، انتشارات فرهنگ، تهران 1373
13- كيانوش هاشميان، روانشناسي نابهنجار و زندگي نوين، انتشارات دانشگاه الزهراء ، تهران 1376
14- برنز، ديويد، شناخت درماني روانشناسي افسردگي و فنون و شناخت شخصيت و تغيير آن، قراچه‌داغي، مهدوي. انتشارات خاتون. تهران 1367
15- شاملو ، سعيد – بهداشت رواني – انتشارات رشد. تهران 1369
16- جوديت آرتوري / بوهارت / فيروز بخت / مهرداد / اصول روانشناسي باليني و مشاروه – انتشارات رسا . تهران 1379
17- تامين / ملوين / جامعه‌شناسي قشربندي و نابرابريهاي اجتماعي / نيك گوهر / عبدالحسين / انتشارات خاتون / تهران 1373
18- محسني/ منوچهر / بررسي آگاهي‌ها، نگرشها و رفتارهاي اجتماعي – فرهنگي در ايران انتشارات دبيرخانه شوراي فرهنگي ، عمومي كشور / تهران 1379
19- مدني، سعيد / آسيب‌ها / انحرافات اجتماعي و فقر در ايران / انتشارات آزاده / تهران 1379
20- شاملو، سعيد / بهداشت رواني / انتشارات رشد / تهران / 1369
21- جوديت تايت / آرتورسي بوهارت / فيروز بخت، مهرداد / اصول روانشناسي باليني و مشاوره / نشر رسا / 1379
22- روت لين / ميز – قرچه داغي / مهدي - شيوه‌هاي آموزش به دانش‌آموزان خشمگين، بي‌قرار، منزوي افسرده و … مهدي قرچه داغي - نشر پيك بهار / 1381
23- شيخاوندي، داور نگرشي به عوامل سه بعدي فقر و حاشيه‌نشيني آسيب‌زا در تهران/ نشر دانشگاه علوم بهزيستي / 1382