نوع فایل: word
قابل ویرایش 127 صفحه
مقدمه:
در قرن حاضر پيشرفت فناوري، تغييرات سريع، و پديده جهاني شدن بر تمام ابعاد فرهنگي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي جوامع بشري تاثير زيادي گذاشته است. همگام با اين تغييرات رو به رشد، انتظارات جامعه از آموزش و پرورش نيز هر روز تغيير يافته و باعث شده تا دست اندرکاران، مسئوولين آموزش و پرورش، مديران مدارس و معلمان پاسخگويي به نيازهاي دانش‌آموزان، اولياء، بازار کار و جامعه را در الويت کار قرار دهند.
از آنجا که اکثر اوقات دانش‌آموزان، در کلاس درس مي‌گذرد، پاسخگويي به انتظارات، خواسته‌ها و نيازهاي افراد ذينفع از طريق تعامل معلم و دانش‌آموز در کلاس درس نمود مي يابد و مردم نتايج، پيامدها، کارايي و اثربخشي نظام تعليم وتربيت را متوجه شيوه تدريس، کلاسداري و تعامل در کلاس ميدانند.
يکي از عواملي که امروزه، مديران وسياستگذاران آموزش وپرورش به عنوان موضوعي مهم و اساسي بدان توجه دارند، عامل مديريت کلاس است که از دير باز به عنوان پيچيده ترين موضوع در بهبود کيفيت آموزش شناخته شده است.
مديريت کلاس مقدمه و پيش نياز آموزش است. معلم مي‌تواند با شناخت و اجراي مديريت صحيح، تاثير و کارايي تدريس را افزايش و مشکلات رفتاري دانش‌آموزان را کاهش دهد. هدف اصلي مديريت کلاس، همانند هدف آموزش « خود رهبر شدن دانش‌آموزان است». هدف اين است که دانش‌آموز به جاي آنکه به کنترل خارجي نياز داشته باشد بتواند آگاهانه رفتار خويش را کنترل کند و رفتارمطلوب جزئي از شخصيت اوشود (بهاري، 1379، 37).
هدف از روشهاي اداره کلاس، فراهم کردن جوي است که در آن تدريس راحت تر صورت پذيرد. آنچه در اداره موثر کلاس درس همواره بايد مدنظر باشد، الويت تاکيد بر پيشگيري از بدرفتاري نسبت به مقياس‌هاي تسکين دهنده، مانند تنبيه است. مشکلات بالقوه رفتاري بايد شناخته شود تا با اعمال روشهاي صحيح در کلاس از پيشروي آنها جلوگيري گردد .
به اعتقاد بسياري از معلمان ومديران مسائل مربوط به انضباط، کنترل و اداره کلاس مهمترين علل ناموفق بودن معلمان است. هنگامي‌كه بيشتر وقت کلاس صرف مشکلات انضباطي شود بطور عملي زمان کمتري براي تدريس و يادگيري دروس باقي مي ماند(رضايي، 1383، 10).
گزارشها نشان داده است که بيش از 50% درصد زمان کلاس صرف مسائل انضباطي واداره کلاس ميشود (اليز، 2003). مربيان برجسته هميشه تاکيد داشتند کيفيت آموزش، يک عامل کليدي و موثر بر رفتاردانش‌آموزان و موفقيت آنهاست. اما در رويکردهاي نوين به آموزش، نقش دانش‌آموز در فرايند ياددهي – يادگيري افزايش يافته است، و توسعه مهارتها و تواناييهاي دانش‌آموزان براي پذيرش مسئوليت يادگيري خود هدف واقع شده است، درنتيجه چگونگي واکنش معلم به بدرفتاري دانش‌آموزان به دليل تاثير فراوان بر عملکرد آن اهميت يافته است چنانکه يک شيوه اثربخش مي‌تواند سبب افزايش جايگاه دانش‌آموزان در کلاس و يا عزت نفس آنها شود وآنها را به پذيرش مسئوليت خود ترغيب کند (جانز، 1990).
بنابراين تغييرات ساده درفنون برنامه درسي و آموزشي، براي خلق يک محيط مبتني بر نيازهاي دانش‌آموزان و خلق يک جامعه يادگيري درکلاس کافي نيست؛ بلکه براي فراهم کردن چنين محيط همکارانه‌اي در کلاس نيازمند تئوري مديريت کلاس هستيم (مارتين، 2003). بنابراين لازم است در اين خصوص فنون و ويژگيهاي مورد نياز مديريت کلاس شناسايي و تبيين گردد، تا مورد استفاده همه کساني که با آموزش و پرورش سرو کار دارند قرار گيرد.
بيان مساله:
با اهميت يافتن نقش دانش‌آموز درفرايند ياددهي – يادگيري متغيرهاي دانش‌آموزي اعم از انگيزه، استعداد، تواناييهاي شناختي و فراشناختي، دانش، مهارت فرد و غيره به عنوان عوامل موثر بر يادگيري مطرح شدند.
وانگ و همکاران (1990) در يک فراتحليل جامع برمتون و تحقيقات مربوط به يادگيري، دريافتند که، متغيرهاي دانش‌آموزي نسبت به ديگر متغيرهاي موثر بر يادگيري الويت داشته و از اين بين، عامل توانايي فراشناختي دانش‌آموزان با بالاترين نمره در بين کل متغيرها بعنوان يک عامل بسيار مهم بر يادگيري شناخته شده که در متون علمي معاصر تاکيد فراواني برآن شده است.
(وانگ و همکاران، 1990).
طبق جديدترين تئوريهاي يادگيري، کيفيت يادگيري بستگي به تواناييهاي يادگيرندگان در هدايت و جهت دهي به يادگيري خودشان، توسعه مهارتهاي پرسشگري، يادگيري تفکر و کنترل فرايندهاي يادگيريشان دارد؛ در اين بين « مهارتهاي فراشناختي » مفاهيم اصلي و کليدي هستند.
اصطلاح فراشناخت براي اولين با در سال 1976 توسط جان فلاول وارد حيطه روان شناسي شناختي شد؛ وي اين اصطلاح را به عنوان هر گونه دانش يا عمل شناختي که موضوع آن فعاليتهاي شناختي وتنظيم آن است تعريف مي‌كند. درحيطه روانشناسي شناختي فراشناخت دو بعد اساسي را در بر مي‌گيرد؛ دانش فراشناختي و مهارتهاي کنترل شناخت يا خود - تنظيمي (مک يوزد، 1997).
به گفته فلاول (1988) بعد اول شامل دانش و باورهاي فرد درباره عوامل و متغيرهايي است که با هم در فرايند شناختي تعامل دارند، که اين عوامل يا متغيرها عبارتند از دانش درباره تواناييهاي خود، ويژگيهاي تکليف و راهبردهاي شناختي است. و جزء دوم تنظيم شناختي است که اشاره به فرايندهايي دارد که شناخت را هماهنگ مي‌كنند. اين بعد شامل مهارتهاي فراشناختي است و در انواع فعاليتهاي شناختي از جمله رد وبدل کردن اطلاعات بصورت کلامي، نوشتن، فراگيري زبان، ادراک، توجه حافظه، حل مساله، شناخت اجتماعي و اشکال مختلف خود آموزي و کنترل خود نقش مهمي‌بازي مي‌كند (فلاول، 1377، 170). اين مهارتها عبارتند از ؛ برنامه ريزي، سازمان دهي، مديريت اطلاعات، ارزيابي واشکال زدايي (اسکراو، 1994).
اسکراو و مشمن ، گستره وسيعي ازمتغيرها را در شکل گيري فراشناخت موثر ميدانند و معتقدند سه عامل در ايجاد و پايه گذاري فراشناخت فرد دخالت دارد؛ يادگيري‌هاي فرهنگي ، ساخت يابي فردي و تعامل با همگنان .
نظريه‌هاي فراشناختي فرد از دروني شدن فرهنگ از طريق يادگيري اجتماعي ساخته ميشود و مفاهيم مشترک اجتماعي از طريق آموزش رسمي و غير رسمي‌به کودکان انتقال داده مي‌شوند.
بنابراين خود افراد نيز ساختارهاي مشخصي را بنا مي‌كنند تا مهارتها و راهبردهاي شناختي خود را توسعه و دانش فراشناختي خود را تنظيم کنند و نيز بتوانند شرايطي را بوجود آورند تا در يادگيري، خود تنظيم شوند. تعامل همگنان شامل يک فرايند سازمان دهي اجتماعي است و از انتقال فرهنگي و ساخت فردي متمايز است.
همگنان شامل افرادي داراي سطح مشابه شناخت هستند که تعامل با آنان باعث افزايش عملکرد فرد درتکاليف شناختي ميشود (اسکراو، 1995).
با توجه به نقش اين عوامل، شکل گيري مهارتهاي فراشناختي را درکلاس بايد در ارتباط با محدوده وسيعتري از متغيرهاي کلاس درس بررسي کرد. کميت و کيفيت تعاملات و ارتباطات دانش‌آموزان با يکديگر و با معلم، شيوه‌هايي که جهت کنترل فعاليتها و رفتار دانش‌آموزان اعمال ميشود همچنين آموزش، همگي ميتوانند عواملي اثرگذار بر ميزان تحقق مهارتهاي فراشناختي دانش‌آموزان باشد.
اين متغيرها که درمجموع به آنها مديريت کلاس گفته ميشود، به وجود آورنده محيط روان شناختي – اجتماعي کلاسي‌اند و ميتوانند اثرات متفاوتي بر درک يادگيرنده ازخود وتوانايي او در کنترل يادگيري و نظام شخصي بگذارند(مارتين، 1996).
معلمان بر اساس نگرشها و باورهايشان در خصوص ماهيت رفتار دانش‌آموزان شيوه‌هاي گوناگوني از مديريت در کلاس را بکار مي‌برند که هرکدام مي‌تواند اثرات متفاوتي بر عملکرد دانش‌آموزان بگذارد. پژوهشگران با مشاهده رفتار معلمان شيوه‌هاي مختلفي از مديريت کلاس گزارش داده‌اند. آنچه براي پژوهشگران در اين حيطه اهميت دارد، شناخت تفاوتهاست؛ اينکه چه شيوه‌اي از مديريت کلاس موثر و مفيد است. گليکمن و تامشاير (1980) و ولفگانگ (1995) با توجه به سه متغير مديريت کلاس يعني؛ مديريت آموزش ، مديريت رفتار و مديريت افراد ، در يک پيوستار، سه رويکرد به مديريت کلاس را شرح ميدهند؛ رويکرد غيرمداخله گرايا ن، رويکرد تعامل گرايان ، و رويکرد مداخله گرايان .
در رويکرد غير مداخله گرايان با فرض اينکه افراد بر اساس فطرت وذات خود رفتارمي‌كنند وتربيت فقط فراهم کردن زمينه براي بروز اين استعداد‌هاي ذاتي است، اعتقاد بر اين است که کنترل کمي‌بر فعاليتهاي دانش‌آموزان اعمال ميشود. از طرفداران اين سبک مي‌توان، گردن (1991). و هيم‌گيوت (1972) را نام برد.
اما درمقابل، رويکرد مداخله گرايان بر اين مفروضه استوار است که محيط بيروني، رشد را شکل مي‌دهد؛ و تغيير رفتار پايه تئوريک انديشه اين مکتب است. کانتر (1992) بيان مي‌كند انضباط يک نمونه از ايدئولوژي مداخله گرايان است. دراين سبک هدايت وکنترل زيادي بر دانش‌آموزان صورت مي‌گيرد. چند نمونه از طرفداران مداخله گرايي عبارتند از؛ لي کانتر (1992) و فردريک جانز (1987).
رويکرد تعامل گرايان در بين دو سبک بالا قرار دارد که هم بر فعاليتهايي که افراد براي تغيير محيط انجام ميدهند وهم بر تاثير عوامل محيطي بر افراد تاکيد دارند. در چنين فضاي مديريتي، فرصت براي تعامل دانش‌آموزان و معلم بيشتر است و دانش‌آموزان شانس بيشتري براي کنترل مطلوب بر فعاليتهاي خود دارند. اصول نظري اين سبک توسط آلفرد آدلر و دريکرز توسعه يافته است. (مارتين و بالدوين، 2000).
معلمان طبق باورهايشان درباره يادگيري و رشد دانش‌آموزان شيوه خاصي از مديريت را در کلاس اعمال مي‌كنند و بر اين اساس که کدام رويکرد بر اعتقادات وعمل آنان مسلط است سبک مديريتي آنان مشخص ميشود و هر سبک با ايجاد شرايطي خاص ومتفاوت در جو اجتماعي کلاس مي‌تواند تاثير متفاوتي بر رشد مهارتهاي فراشناختي دانش‌آموزان بگذارد.
فهرست مطالب:
فصل اول : کليات تحقيق
1- 1 مقدمه
1-2 بيان مساله
1-3 اهميت مساله
1-4 اهداف تحقيق
1-5 سئوالات تحقيق
1-6 تعاريف نظري و عملياتي
تعاريف نظري
تعاريف عملياتي
فصل دوم : ادبيات و پيشينه تحقيق
2-1مقدمه
2-2 مباني نظري تحقيق
2-2-1تعاريف مديريت کلاس
2-2-2 اهداف مديريت کلاس
2-2-3 سازمان دهي و مديريت کلاس
2-2-4 ابعاد مديريت کلاس
2-2-5 فنون مديريت کلاس
2-2-6 موانع مديريت کلاس درس
2-2-7 خلاصه‌اي از اصول سه سبک ايجاد نظم و انضباط در کلاس
2-2-8 تئوريهاي مديريت کلاس
2-2-9 سبکهاي مديريت کلاس
2-2-10 اصول کلي مديريت کلاس
2-2-11 فراشناخت
2-2-12- تعاريف فراشناخت
2-2-13 ابعاد فراشناخت
2-2-14 آموزش مهارتهاي يادگيري شناختي وفراشناختي
2-2-15 نظراتي در باب ارتقا ء فراشناخت
2-3 پيشينه تحقيقات انجام يافته
2-3-2 تحقيقات خارجي
2-4 نتيجه گيري
فصل سوم : روش تحقيق
3-1 روش پژوهش
3-2 جامعه آماري
3-3 طرح نمونه گيري
3-4 ابزار جمع آوري اطلاعات
3-4-1 پرسشنامه مديريت کلاس
3-4-2 روايي و پايايي
3-4-3پرسشنامه فراشناخت
4-4-3 روايي و اعتبار
3-5 روش تجزيه و تحليل داده‌ها
فصل چهارم : تجزيه و تحليل داده ها
تجزیه و تحلیل داده ها
4-1 مقدمه
4-2 بخش توصيفي
فصل پنجم : نتايج تحقيق
5-1 جمع‌بندي
5-2 بحث و تفسير
5-3 محدوديت‌هاي تحقيق
5-4 پيشنهادهاي تحقيق
5-4-1 پيشنهاد به سياستگذاران و مسئولين
5-4-2 پيشنهاد به مديران و دبيران
5-4-3 پيشنهاد به پژوهشگران بعدي
پيوستها وضمائم
پرسشنامه مديريت کلاس
پرسشنامه فراشناخت
پرسشنامه مديريت کلاس
منابع فارسي
فهرست منابع انگليسي
فهرست منابع
منابع و مأخذ:
منابع فارسي:
1- آقازاده، محرم و احديان، محمد (1377)، « مباني نظري و کاربردهاي آموزش نظريه فراشناخت،(1377)، چاپ اول، تهران، نشر پيوند.
2- بهاري، منوچهر (1372)، « مديريت کلاس »، مجله مديريت در آموزش و پرورش، دوره دوم، شماره 2، 37-40.
3- پاکدامن، آذر (1376)، بررسي تاثيرآموزش راهبردهاي فراشناختي بر درک مطلب دانش‌آموزان با مشکل درک خواندن، (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشگاه تهران.
4-جان. اي. گلاور و راجر اچ، برونينگ (1375)، روان شناسي تربيتي؛ اصول و کاربرد آن، ترجمه علينقي خرازي، تهران، انتشارات سمت.
5- حسن زاده، رمضان (1382)، روشهاي تحقيق در علوم رفتاري، تهران، نشر ساوالان.
6- خورشيدي، عباس (1382)، نظارت و راهنمايي تعليماتي، تهران. نشر يسطرون.
7- رحيم پور، شکوفه (1384)، بررسي نقش آموزش اجزاء دانش فراشناخت در حل مسائل رياضيات، (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشگاه شيراز.
8- رضايي، اکبر (1379)، « مديريت کلاس »، مجله مديريت در آموزش و پرورش، شماره 26، 11.
9- سيف، علي اکبر (1386)، روانشناسي پرورشي نوين، چاپ ششم، تهران، نشر دوران.
10- سيف، علي اکبر (1377)، « روش آموزش متقابل وسيله‌اي براي پرورش راهبردهاي شناختي وفراشناختي »، مجله مديريت درآموزش و پرورش، دوره چهارم، شماره 13، 21-25.
11 - صالحي، رضا (1383)، مطالعه رابطه فراشناخت و ادراک يادگيري با عملکرد زبان انگليسي دانش‌آموزان مرکز پيش دانشگاهي شهرستان يزد، (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشگاه تربيت معلم، دانشکده روانشناسي وعلوم تربيتي.
12- صفري، يحيي (1376)، بررسي رابطه بين سبک رهبري مديريت کلاس و اثربخشي تدريس مدرسين دانشگاه (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشکده علوم تربيتي وروانشناسي دانشگاه تربيت معلم.
13- صيامي، توحيد(1383)، « شيوه‌هاي ايجاد نظم وانضباط سالم در کلاس » تکنولوژي آموزشي، ماهنامه آموزشي اطلاع رساني، شماره 5، 26-28.
14- ضياء، تاج الدين (1383)، « فنون مديريت کلاس درس » رشد تکنولوژي آموزشي، ماهنامه آموزشي اطلاع رساني، شماره 7، 44-48.
15- طالب زاده، هادي (1381)، بررسي رابطه دانش فراشناخت اخلاقي با استدلال ورفتار اخلاقي، (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشگاه تربيت معلم، دانشکده روانشناسي وعلوم تربيتي.
16- عالي، آمنه (1383) « تاثير سبکهاي مديريت کلاس بر رشد مهارتهاي فراشناختي دانش‌آموزان، (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشکده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه فردوسي مشهد.
17- غلامي، رحيم (1379)، بررسي سبکهاي مديريت کلاس از ديدگاه معلمان و رابطه آن با پيشرفت تحصيلي دانش‌آموزان ابتدايي (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشکده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه تربيت معلم.
18- کديور، پروين (1382)، روانشناسي تربيتي، تهران. انتشارات سمت.
19- فرخ نژاد، نصرالله (1380)، بررسي عوامل موثر در مديريت اثربخشي کلاس از ديدگاه دبيران مقطع متوسطه، (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشکده تحصيلات تکميلي شيراز.
20- فلاول، جان (1377) « رشد شناختي »، ترجمه فرهاد ماهر، تهران. انتشارات رشد.
21- فهيم زاده، صديقه (1381)، بررسي تاثير آموزش راهبردهاي فراشناختي برانگيزش پيشرفت تحصيلي دانشجويان دانشگاه اراک، (پايان نامه کارشناسي ارشد)، دانشگاه الزهرا دانشکده علوم تربيتي و روانشناسي.
22- لوردين، دبليو آندرسون (1377) « افزايش اثربخشي معلمان در فرايند تدريس » ترجمه محمد اميني، تهران، انتشارات مدرسه.
فهرست منابع انگليسي:
1- Alison , (1993). »Metacogniti teaching strategies « ,www.aarc.edu.au /93pap /ellia93054.Txt.
2-Brophy,j ,&Everston , C. (1976). learning from teaching : a developmental perspective. Boston : Allyn and Bacon.
3- Dinsmore , Terris. (2003). »classroom management« , ERIC Identifier؛ ED 478771.
4- Dolittle. E,peter, (2003). » Teacher Talk « , Indiana university.
5- Doyle , w (1986). classroom organization and management . In Mwittrok (Ed). Handbook of research on teaching (3. ed). New york: Macmillan.
6- Eleonora , p. L. , (2003) , » The concept and Instruction of Metacognition « Teacher Development , I , 1. 44-61.
7- Evertson ,c. , sanford , j. ,& Emmer, E (1981). Effects of class heterogeneity in junior high school. American education research journal , 18 , 279-232.
8- Fernandez . D and Baird. j. (2000) , » Executive Attention and Metacognitive Regulation «, consciousness and cognition , 9.288-307.
9- Germine ,Youssef. (2002). » An Investigation into the Influences of Teachersclassroom management Beliefs andpractices on classroom procedures.
10- Jones, F. V ,& jones ,L.S. (1990). » comprehensive classroom management « Florida Department of Education office of school Improvement.
11- Jones ,V. (1996) classroom management. In. j. sikula (ed) , Handbook of research on education (2 ed. , pp. 503-521). new york : simon & schuster.
12 – Levin ,j. , Huffman , n., & Badiali. B. (1958). Positive and negative experiences during the student teaching experience Chicago.
13- Martin , N. k & shoho ,A.K.,(2000). » The Influence of teacher characteristic on classroom management « ,Research in The schools , 10 , 2, 29-34.
14-Martin ,Nancy, k. (2003). » The student – centered classroom Environment « , Middleschool journal ,28 , 3-9.
15- Martin , N.k. & others , (1996). » Beliefs Regarding classroom management style « , journal ofResearch in Rural Education , 15, 2,1-5.
16-Maqsud , M. (1997) , »effect of metacognitive skills on academic achievement «. journal of Educational psychology 17,4.
17– Niemi , Hannele , (2002). » classroom management « , Teaching and Teacher Education , 18,763-780.
18- Nolan , jim (1991). vulnerability Index : A planning tool for the prevention of classroom management problems Education ,vol 111 Issue 4 ,p527.
19- Schraw. , G. & Moshman , D. , (1995). » Metacognition theories «, Educational psychology Review , 7,351-371.
20- Schraw ,G (1998). » promoting general metacognitive awaeness Instructional science « ,contemporary Educational psychology ,26, 113-125.
21- Schraw , G , Dunkle , M. E . & Bendixen , l. D. , (1995). » Does a general Monitoring skill Exist « , journal of educational psychology , 81,433-444.
22 – Slavin , R.E. (2006). Educational Psychology : theory and practice (8th ed.). New York : Pearson .
23- Wang , M. C. , Walberg , H. J. & Herbert , G. D. (1990). » what Influences learning « journal of Educational Reasearch , 84, 1,30-43.
24 –Zackerman , june , T. (2000). » student science Teacher Account of a well – remembered event about classroom management « ERIC Identifier : ED 438283.