بررسی تاثير كلاس‌های آمادگی دوران بارداری بر كاهش افسردگی پس از زايمان زنان

نوع فایل: word
قابل ویرایش 150 صفحه

چكیده:
پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر كلاس های آموزشی دوران بارداری بر افسردگی پس از زایمان زنان ساكن تهران انجام شد. این مطالعه از نوع مطالعات شبه تجربی بود. در این پژوهش میزان افسردگی خانم های مراجعه كننده از طریق پاسخ به تست بك انجام شد و سن آزمودنی های مورد پژوهش حداقل 18 و حداكثر 39 سال بود. نمونه آماری این پژوهش شامل 120 خانم بود كه در گروه 40 نفری مورد مطالعه قرار گرفتند و همچنین این گروه ها خود به دو دسته بارداری اول و بارداری دوم نیز تقسیم شدند، كه در سال 85-84 به درمانگاه قدس، بیمارستان بوعلی و مطب خانم دكتر محمدیاری مراجعه كرده بودند و به صورت غیر تصادفی، در دسترس و داوطلب، انتخاب شدند و پرسشنامه را تكمیل نمودند.
فرضیه اصلی محقق عبارت بود از:
بین میزان شركت در كلاس های آمادگی دوران بارداری و میزان افسردگی پس از زایمان رابطه وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد كه كلاس های آمادگی دوران بارداری در كاهش افسردگی پس از زایمان تأثیر داشت.
همچنین فرضیه های فرعی محقق عبارت بودند از:
- بین خانم هایی كه در كلاس آمادگی دوران بارداری شركت می كنند با خانم هایی كه در كلاس آمادگی دوران بارداری شركت نمی كنند از نظر میزان افسردگی تفاوت وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد بین خانم هایی كه در كلاس آمادگی دوران بارداری شركت كرده اند و آنهائی كه در چنین كلاس هایی شركت نداشتند از نظر افسردگی تفاوت معناداری وجود داشت.
- بین خانم هایی كه به مطب خصوصی مراجعه كردند با خانم هایی كه به درمانگاه دولتی مراجعه كردند تفاوت وجود دارد. نتایج تحلیل آزمون T نشان داد كه بین این دو وضعیت ذكر شده تفاوت معنا داری وجود نداشت. یعنی عامل اقتصادی – اجتماعی تأثیری در میزان افسردگی پس از زایمان نداشت.
- بین بارداری های اول و دوم از نظر میزان افسردگی تفاوت وجود دارد. در این فرضیه نیز با استفاده از نتایج تحلیل آزمون T مشخص شد كه بین بارداری اول و دوم از نظر میزان افسردگی تفاوت معنا داری وجود نداشت.

كلید واژه ها:
- افسردگی
- افسردگی پس از زایمان
- كلاس های آمادگی دوران بارداری

مقدمه:
در طی قرن حاضر یکی از زمینه های مطالعاتی که توجه روز افزون بسیاری از متخصصان رشته‌های مختلف را به خود جلب نموده است ، بررسی نقش جنسیت و تفاوت های مربوط به آن در زمینه های گوناگون علمی است . یکی از مباحث جالب در حرفه روانپزشکی و پزشکی نیز تفاوتهای وابسته به جنس و ابتلا به بیماریها و اختلال های عنوان شده در راهنمای آماری و تشخیص اختلال روانی (DSM IV) می‌باشد. در بخش همه گیرشناسی اختلال ها ، نرخ بروز بیماریها ی مختلف در دو جنس ، تفاوت های فراوانی را نشان می دهد . برای مثال ، مردها در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای قلبی – عروقی ، الکسیم ، پسیکوپاتی (جامعه ستیزی) می باشند . در حالی که زنها در طول زندگی شان بیشتر در خطر ابتلا به بیماریهای مربوط به تیروئید ، اختلال های خوردن و افسردگی هستند . (نمازی 1379) .
اختلال افسردگی یکی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی ، با شیوع 25% - 15% در طول عمر به شمار می رود ( جود ، 1994 ) . افسردگی نه تنها در بسیاری از پژوهش ها ، رایج ترین اختلال روانی گزارش شده ، بلکه شاید از قدیمی ترین نشانگان روانی باشد که در متون پزشکی بدان پرداخته شده است . ( یانکرز ، 1382) .
تفاوت های مربوط به جنس در بروز افسردگی می تواند پس از بلوغ شروع شده و ادامه یابد . ابتلا به افسردگی به ویژه افسردگی یک قطبی ، افسردگی مربوط به اختلال های عاطفی فصلی در بین زنها بسیار شایع تر از مردها است . در مجموع حوادث مربوط به سیکل باروری تا حد زیادی زمینه ساز مشکلات عاطفی زنان شناخته شده است . برای مثال می توان از افسردگی همراه با داروهای ضد حاملگی ، افسردگی مربوط به قاعدگی ، افسردگی پس از زایمان و افسردگی دوران یائسگی را نام برد . (نمازی 1379)
در چند دهه گذشته نشانگان افسردگی پس از زایمان مورد توجه بسیاری از متخصصان علوم پزشکی و روان شناسی قرار گرفته است . افزایش پژوهش در این زمینه دلایل گوناگونی دارد . یک دلیل آن است که اگر چه تولد نوزاد در مقطعی از زمان برای بسیاری از خانواده ها اتفاق می افتد ، ولی بسیاری از مادران در این دوره یک تغییر و تحول جسمی و روانی را نشان می دهند . ماههای آبستنی زن ، حساس ترین دوره زندگی هر خانواده است ، زیرا از یکسو وضعیت جسمی و روانی و عاطفی زن آبستن در شرایط ویژه ای قرار دارد که نیاز به مراقبت در تمام وضعیت های مذکور را دارد و از سوی دیگر موجودیت جسمی – روانی یک انسان دیگر (جنین ) در بطن وجود مادر آبستن در حال شکل گیری است . جنین نیاز به مادری دارد که از نظر جسمی و بهداشتی سالم باشد ، از نظر روانی – اجتماعی ایمن باشد . در صورت مساعد بودن وضعیت مادر ، ظرفیت های ژنتیک تخمک بارور شده در طی 9 ماه بارداری بالفعل می گردد . پس از دوران بارداری ، دوران نوزادی و سال های اولیه کودکی نیز برای رشد و تحول جسمی – روانی سالم ، نیاز به مادر واجد سلامت جسمی ، روانی و اجتماعی دارد ( مهری نژاد ، 1381) .
این مرحله از زندگی می تواند برای مادر ، کودک و کل خانواده آسیب زا باشد . دوران پس از زایمان طبیعتاً یک دوره انتقالی است و بسیاری از رویدادها تغییر می یابند . نقش ها ،الگوها و ارتباطات باید تجدید گردند . با این حال انتظار جامعه و فرهنگ این است که مادر شدن امری طبیعی است که اکثر مردم با آن سازگار می شوند ( گروئن ، 1990 به نقل از خمسه 1381).
اولین بار مارسه (1858) به طور سیستماتیک نشان داد که دوره پس از زایمان ، مخصوصاً شش هفته پس از آن یک دوره آسیب پذیری مهم برای ابتلا به اختلال های روانی می باشد و افسردگی می تواند در فرایند دلبستگی و تعهد طبیعی مادر ، مراقبت موثر او از طفل و مهارتهای او بعنوان یک مادر مداخله کند و زمان پس از تولد یا زایمان به عنوان دوره افزایش خطر شیوع افسردگی در زنان قلمداد می شود.
اختلالات خلقی پس از زایمان که به فراوانی پیش می آید و معمولاً گذرا است ، نزد عموم مردم مساله ای شناخته شده است . اما در برخی موارد این حالتها بصورت بیماری افسردگی و مداوم و پایدار ظهور کرده و درمان جدی و منظمی را نیاز دارد . افسردگی شایعترین حالت روانی پس از زایمان است و باید توجه داشت حالت های اسکیزوافکتیو و اسیکزوفرنی و تیرگی شعور هم پس از زایمان دیده می شوند و در برخی موارد اسیکزوفرنی ابتدا به صورت افسردگی ظاهر شده و پس از چند هفته علائم اصلی آشکار می شود
( گیلدر، 1989 به نقل از خمسه، 1381).
بطور کلی اکثر منابع موجود اختلال های روانی پس از زایمان را شامل غم پس از زایمان ، افسردگی پس از زایمان و سایکوز پس از زایمان می دانند . این اختلال ها از روز سوم پس از زایمان تا یک سال پس از آن امکان بروزشان وجود دارد .(مهری نژاد ، 1381) .
غم پس از زایمان : اولین نوع افسردگی بعد از زایمان غم پس از زایمان است که به عنوان خفیف ترین شکل اختلالات خلقی پس از زایمان محسوب می شود و در یک شیوع 85-25 درصدی گزارش شده است. علائم این سندرم به نوعی ، از اولین روزهای بعد از زایمان شروع می شود و مدتی بعد نیز از بین می‌رود . (یانکرز، 1382) .
افسردگی پس از زایمان : این دومین نوع ناخوشی هیجانی است که مادران جدید نسبت به آن ، آسیب پذیر هستند . افسردگی بعد از زایمان معطوف به نوعی از افسردگی است که ممکن است برای ماهها یا حتی سال‌ها به طول بکشد .(یانكرز،1382).
این افسردگی معمولاً در چند هفته اول بعد از زایمان شروع می شود و ممکن است از چند هفته تا یک سال یا بیشتر ادامه پیدا کند . این شکل از افسردگی بوسیله یکسری علائم مختلف مثل خستگی ، گریه ، تحریک پذیری ، احساس بیچارگی یا ناامیدی ، وابستگی بیش از حد ، احساس عدم کفایت و ...... آشکار شود . ( یانکرز، 1382)
سایکوز پس از زایمان : سومین نوع از افسردگی بعد از زایمان می باشد که بسیار کمیاب است . این نوع معمولاً 2 تا 3 هفته بعد از زایمان شروع می شود . کالمری می گوید : توهم و هذیانات در پسیکوزهای بعد از زایمان اغلب خیلی آشکار هستند و مادر معمولاً در تطابق با خواسته های مراقبتی از نوزاد عاجز است . ( یانکرز، 1382)
در ارزیابی بیماران مربوط به پسیکوزهای بعد از زایمان حصول اطمینان در مورد عقاید آنها نسبت به کودک اهمیت حیاتی دارد . بیماران شدیداً افسرده ممکن است عقاید هذیانی مبنی بر غیر طبیعی بودن نوزاد خود داشته باشند . این عقاید هذیانی ممکن است سبب شود که بیمار برای رها ساختن طفل از رنج در آینده اقدام به کشتن او نماید . (ترنر و همكاران، 2006)
با توجه به مطالب مذکور می توان اهمیت بررسی و تشخیص افسردگی های بعد از زایمان را بطور منطقی توجیه نمود . البته شناخت بهتر اختلال افسردگی ، می تواند راههای جدید تشخیص و درمان را در اختیار روان شناسان ، روان پزشکان و متخصصان زنان قرار دهد . با این حال متأسفانه اکثر مردم از مراجعه به روانشناس – روانپزشک و مراکز روانپزشکی برای حل مشکلاتشان ابا دارند ، در حالیکه همین مردم باکمال میل و بدون هیچگونه تردیدی به یک دندانپزشک یا هر متخصص دیگری رجوع می کنند و این تفکر غلط موجب می شود که بسیاری از ناراحتی های جزئی روانی و روحی رو به وخامت گذاشته و سرانجام تبدیل به یک اختلال کامل روانی شود . لذا بایستی با اتخاذ تدابیری از بروز و شیوع این بیماری پیشگیری به عمل آید و یکی از این پیشگیریها ، پیشگیری اولیه است که به وسیله آن عامل بروز بیماری ریشه کن می شود و به اصطلاح شرایط طوری فراهم می شود که محیط برای بروز بیماری ، نامساعد و غیر ممکن می شود . چون افسردگی علل متفاوت دارد و در بروز آن عوامل متعددی دخالت دارند و در هر دوره ای از دوران تکاملی زندگی این عوامل متعدد نیز فرق می کنند ، لذا این پژوهش به جهت اهمیت بررسی افسردگی در زنان خصوصاً پس از زایمان انجام می شود ، تا شاید روزی برسد که مراقبت و بهداشت روانی زنان باردار همانقدر مورد اهمیت و بررسی و درمان قرار بگیرند که مراقبت و بهداشت جسمانی آنان مورد توجه می باشد .

بیان مسأله:
اطلاعات بدست آمده از مطالعات اپی دمیولوژیک نشان می دهد که شیوع افسردگی در زنان تقریباً 2 برابر مردان بوده و با توجه به این مطلب که جمعیت زنان در هر جامعه ای حداقل یک بار ، بارداری را تجربه خواهند کرد ، لذا افسردگی در طی بارداری اهمیت خاص خود را خواهد یافت . ما اکنون می دانیم که افسردگی در طی بارداری با یک ریسک بالای افسردگی و حتی سایکوز پس از زایمان و تاثیرات و عوارض رفتاری آینده و رفتارهای مخالف سلامتی مادران همراه است .(كاوردیل وهمكاران، 1996).
درباره تشخیص افسردگی در طی حاملگی مطالعاتی انجام گرفته اما به جرات می توان گفت که افسردگی در طی حاملگی به طور شایع تشخیص داده نمی شود . مشکل عمده در تشخیص افسردگی در طی بارداری همانا اشتراکی است که بین علائم افسردگی و علائم حاملگی وجود دارد . مثل اختلال خواب ، اشتها ، از دست دادن انرژی و افزایش مشکلات جسمی . شیوع افسردگی در طی حاملگی بسیار متفاوت گزارش شده است و از 4% تا 6/17% متفاوت است . شیوع افسردگی پس از زایمان 19% الی 20% است . (كاوردیل و همکاران ، 1996) .
ریسک فاکتورهای شیوع افسردگی در طی بارداری عبارتند از : مشکلات ازدواج ، حاملگی ناخواسته ، سابقه افسردگی قبلی و یا افسردگی در فامیل ، از دست دادن حاملگی قبلی و حاملگی بلافاصله بعد از حاملگی قبلی ، مشکل جدی در نگهداری از فرزند . حدود 20 تا 30% از خانم های حامله که سابقه افسردگی دارند ، افسردگی پس از زایمان را تجربه خواهند کرد و شانس افسردگی در حاملگی های بعدی 50% است . علت افسردگی پس از زایمان را تغییرات در سطوح سرمی پروژسترون ، استروژن ، کورتیزول و بتاآندورفین ها می دانند . ( کیتامورا و همکاران 1993به نقل از زهرایی، 1380)
افسردگی ظرفیت افراد را در ارتباط با انجام کنترل بارداری و مراقبت از سلامت فردی تحت تاثیر قرار می دهد . افسردگی ارزشهای فردی را دگرگون می کند . مادر حامله ارزش های فردی خود را از دست داده و نسبت به توانایی خود در مادر شدن و یا نگهداری از نوزاد تردید پیدا میکند . عارضه مهم دیگر افسردگی ، تمایل به خودکشی و حتی اقدام به خودکشی است . باید توجه داشت که خود حاملگی عامل هر چند اندک ، اما ممانعت کننده از خودکشی است و باید توجه داشت که خود کشی کامل در طی بارداری شایع نیست . درباره افسردگی در طی دوران بارداری مطالعات خاصی انجام گرفته است اما مشکلات عدیده‌ای نیز در این مطالعات وجود دارد ورابطه علت و معلولی مشخص نشده است . مثلاً ارتباط مشخصی بین افسردگی و مصرف سیگار دیده می شود . این مصرف سیگار می تواند علت افسردگی باشد و یا ممکن است ریسک فاکتوری باشد که فرد را مستعد افسردگی می کند . بنابراین وقتی افسردگی با مصرف نیکوتین همراه می شود اثرات غیر مستقیم برروی حاملگی می گذارد ( کاوردیل و همکاران 1996) .
افسردگی در حاملگی سبب IUGR و تاخیر رشد داخل رحمی جنین و همینطور زایمان زودرس می شود . در یک تحقیق بر روی 79 زن باردار پاکستانی نشان داده که افسردگی در دوران بارداری با عواقبی مانند جنین زودرس و یا تولد نوزادان کم وزن همراه است . در این مطالعه محیط اجتماعی زنان باردار از عمده ترین فاکتورهای افسردگی محسوب می شود ، زنان باید اشخاصی مطیع و تابع باشند و طی تحقیقات انجام شده در یکی از مناطق روستایی پاکستانی معلوم شد که 25% زنان در طی دوران بارداری و 38% پس از زایمان از افسردگی رنج می بردند . ( آمبرن کازی و همکاران 2006).
در یک مطالعه مهم بر روی 1014 زن فقیر و ضعیف دیده شد که یک ارتباط مهم بین علائم افسردگی و سطح سلامت پایین از جمله عدم افزایش وزن مناسب دیده می شود . چندین مکانیسم سبب اثرات مستقیم افسردگی برروی رشد جنین می شود . اختلال در خلق سبب اختلال در محور هیپوتالاموس – هیپوفیز- آدرنال شده و سبب عدم و یا کاهش اضافه وزن در طی حاملگی می شود . عدم اضافه وزن مادر سبب کندی رشد جنین می شود ، به طوریکه در یک مطالعه مشاهده شده است که یک کیلوگرم اضافه وزن مادر به طور مشخصی سبب افزایش وزن جنین می شود ( ساگاوارا و همکاران ، 1997به نقل از آمبرن كازی و همكاران،2006).
با مرور مطالعات انجام شده بر روی عاقبت حاملگی های زنان با اضافه وزن نامناسب مشخص شده است که زنان با وزن پایین با شیوع بیشتری مبتلا به آنمی ، آندومتریت ، مشکلات قلبی – ریوی ، زایمان زودرس و تاخیر رشد داخل رحمی جنین می شوند . یک علت دیگر برای توجیه اثرات افسردگی ، عدم توانایی و خواست زن حامله در توجه به خود و انجام مراقبتهای دوران بارداری است . ( کاوردیل و همکاران ، 1996)
ویلی و پسران 1997 بر روی 1329 زن کار تحقیقاتی انجام دادند و نتیجه گرفتند که خانم های افسرده نسبت به دوران بارداری و زایمان اضطراب بیشتری دارند و نسبت به نقش مادر شدن ، احساس بی‌میلی داشتند و کودکان خود را بسیار آسیب پذیرتر حس می کردند . با توجه به واقعیت های ذکر شده نتیجه میگیریم که هم افسردگی و هم علائم افسردگی در حاملگی به طور شایع دیده می شود و اثرات قابل توجهی بر روی مادر و آینده حاملگی دارد . افسردگی قبل از حاملگی و حتی در دوران بارداری اکثراً تشخیص داده نمی شود . باید توجه داشت که آگاهی و شناخت بیشتر درباره افسردگی در طی بارداری ، کنترل این مادران را بهتر صورت داده و یک متخصص زنان ، زایمان، مامایی و روانشناس و پرستار روانگر می توانند در بازیابی وضعیت اولیه به بیمار کمک کنند .
در یک مطالعه که به منظور شناختن تاثیر پرستاری کردن به منظور رفع مشکلاتی که در افسردگی پس از زایمان صورت می گیرد ، نشان داده شد که مراقبت و پرستاری و همچنین آموزشهای مربوط به بیماری تاثیرات مثبتی در بهبود افسردگی داشتند (آیفرتزل ، 2006 ) .
درجهت تشخیص افسردگی نشان داده شده است که قسمت خود سنجی افسردگی بک (BDI)
می تواند مفید باشد . تست بک به علت سهولت استفاده و زمان کم و نیز قابل استفاده بودن برای سطح سواد پایین و عدم نیاز به آموزش به خصوصی ،برای استفاده مناسب است . در طی سالهای 1985 الی 1989 تست BDI در پژوهش های مختلفی که مربوط به خانم های باردار بوده است ، به کار رفته است .

فهرست مطالب:
فصل اول: موضوع تحقیق
مقدمه
بیان مسأله
ضرورت تحقیق
اهداف تحقیق
فرضیه‌های تحقیق
متغیرهای تحقیق
تعاریف متغیرهای تحقیق
فصل دوم: ادبیات پژوهش
الف) افسردگی
تاریخچه افسردگی
افسردگی چیست
تفاوت بین اندوه سالم و افسردگی چیست
تعریف افسردگی
افسردگی چه كسانی را تهدید می‌كند
-جنس
-سن
دیدگاه‌های نظری درباره افسردگی
دیدگاه زیست شناختی
-سبب شناسی افسردگی
-توارث
-آمین‌های بیوژنیك
-نوراپی نفرین
-سروتونین
-دوپامین
-فرضیه فلوكستین (پروزاك) وایندول آمین
پاسخ زیست‌ شناختی در افسردگی
-آزمون بازداری دگزامتازون
- فروزش
- اختلالات خواب
-محور تیروئید
-اثر كورتیزول
-سیستم لیمبیك و افسردگی
-ریتم‌های شبانه روزی
-تصویر گری از مغز
دیدگاه روان شناختی
الگوهای روانكاری
الگوی خشم معطوف به درون
-الگوی فقدان شی
دیدگاه رفتاری
دیدگاه انسان‌گرایی
دیدگاه شناختی
-خطاهای منطق
-الگوی درماندگی آموخته شده افسردگی
ب) درمان افسردگی
درمان مبتنی بر نظریه‌های زیست شناختی
-دارو درمانی
-الكترو شوك درمانی
- نور درمانی
درمان مبتنی بر نظریه‌های روان پویایی
-روان درمانی روان پویشی
-روان درمانی حمایتی
-روان درمانی میان فردی
-روان درمانی فمینیستی
درمان مبتنی بر نظریه‌های شناختی و رفتاری
-رفتار درمانی
-رابطه درمانی
- شناخت درمانی
درمان مبتنی بر گروه درمانی
-خانواده درمانی
-زوج درمانی
-گروه‌های حمایتگر
درمانهای تكمیلی
-داروهای گیاهی
-رژیم غذایی و مكمل‌های غذایی
-فنون آرمیدگی
-هومیوپاتی
ج) افسردگی زنان
اختلالات خلقی مربوط به قاعدگی
سندرم قبل از قاعدگی (pms)
-سبب شناسی
-بروز تشخیص
اختلال ملال پیش از قاعدگی
درمان اختلال‌های قاعدگی
-درمان سندرم قبل از قاعدگی (pms)
-درمان اختلال ملال پیش از قاعدگی
ارزیابی تاثیر درمان‌ها
اختلالات خلقی مربوط به زایمان
-افسردگی بعد از زایمان
-سبب شناسی اختلالات خلقی بعد از زایمان
- بروز و تشخیص افسردگی بعد از زایمان
-علایم افسردگی در طول بارداری
-اختلالات خلقی پس از زایمان
درمان اختلالات خلقی پس از زایمان
-دارو درمانی در دوران بارداری
-دارو درمانی در دوران شیردهی
چگونه خود را یاری دهیم؟
نقش حمایتی ماما و پرستار روانگر در پیشگیری افسردگی پس از زایمان
اختلالات خلقی مربوط به یائسگی
-سبب شناسی
-یائسگی و افسردگی
-درمان
خلاصه جلسات كلاس‌های آمادگی دوران بارداری
د) مروری بر تحقیقات انجام شده
فصل سوم: طرح تحقیق
طرح پژوهش
جامعه آماری
نمونه آماری
روش نمونه‌گیری
ابزار اندازه‌گیری
پرسشنامه افسردگی بك
جدول هنجار گزینی مقیاس افسردگی بك
روند اجرای اطلاعات
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
فصل چهارم: تحلیل آماری
داده‌های توصیفی پژوهش
تحلیل داده‌های پژوهش
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
خلاصه پژوهش
بحث و جمع بندی نهایی
محدودیت‌های تحقیق
پیشنهادها
منابع
ضمائم

منابع و مأخذ:
الف- كتابهای مورد استفاده
1- آزاد. حسین (1376) آسیب شناسی روانی، جلد اول، بعثت، چاپ چهارم، تهران
2- آزاد. حسین (1378) آسیب شناسی روانی، جلد دوم، بعثت، چاپ دوم، تهران
3- انجمن پزشكی آمریكا (1378) راهنمای عملی درمان افسردگی، گنجی، مهدی، ویرایش، چاپ اول، تهران
4- استینر. می‌یر، یانكرز.كمبرلی (1382) افسردگی زنان در سه مرحله (قبل از قاعدگی، بعد از زایمان و یائسگی) درویشیان- حمیده، راد.آمنه، فیلم و هنر، چاپ اول، تهران
5- ازخوش. منوچهر(1379) كاربرد آزمونهای روانی، روان، چاپ اول، تهران.
6- اتكینسون. ریتا. ل، اتكینسون. ریچارد.س، هیلیگارد. ارنست.ر(1373) زمینه روان‌شناسی، براهنی. محمدتقی، بیرشك. بهروز، سیف. علی اكبر، جلد دوم، رشد، چاپ هشتم، تهران.
7- بورنز. دیوید.د (1379) افسردگی چرا (شناخت درمانی) حریری. نجلا، پیشتاز علم، چاپ اول، تبریز
8- بلاك برن. ایوی ام (1380) مقابله با افسردگی، شمس. گیتی، رشد، چاپ اول، تهران
9- بكر. رابرت ای، هایمبرگ. ریچارد جی، بلاك. آلن اس (1372) آموزش مهارت‌های اجتماعی- درمانی برای افسردگی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، تهران
10- دادستان، پریرخ (1368) روانشناسی مرتضی تحولی، دریا، چاپ اول، تهران
11- سلیمگن. مارتین، روزنهان. ای. پی. آل. دیوید (1380) آسیب شناسی روانی، سید محمدی. یحیی، جلد دوم، ساوالان، چاپ اول، تهران
12- سالمانز. ساندرا (1382) افسردگی (پرسش‌هایی كه دارید و پاسخ‌هایی كه بدان‌ها نیازمندید)خلخالی زاویه.میر مجید، رشد، چاپ اول، تهران
13- ساراسون. ایروین جی، ساراسون. باربارا آر (1375) روان شناسی مرضی، نجاریان. بهمن، اصغری مقدم. محمدعلی، دهقانی. محسن، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، تهران
14- ساعتچی، محمود (1374) نظریه‌های مشاوره و روان درمانی، ویرایش، چاپ اول
15- سلیمگین. مارتین، روزنهان. ای. پی، آل دیوید (1379) آسیب شناسی روانی، سید محمدی. یحیی، جلد اول. ساوالان، چاپ اول، تهران
16- شریفی. حسن پاشا- شریفی. نسترن (1383) روش‌های تحقیق در علوم انسانی، سخن، چاپ سوم، تهران
17- فوندا. جین، مك كارتی، مینیون (1378) زن در نیمه راه زندگی، سرتیپ احمدی، كتابسرا، چاپ سوم، تهران
18- كرو. مایكل، ریدلی. جین (1384) زوج درمانی كاربردی، اشرف موسوی اشرف السادات، مهر كاویان، چاپ اول، تهران
19- كاپلان. هارولد، سادوك. بنیامین (1375) خلاصه روان پزشكی، پورافكاری. نصرت ا…، جلد دوم، آزاده، چاپ سوم، تهران
20- كالات. جیمز دبلیو (1374) روان شناسی فیزیولوژیك، بیابانگرد. اسماعیل. علی‌پور، احمد، غضنفری. احمد، شاهد، چاپ اول، تهران
21- كاستلو. تیموتی، كاستلو. جوزف (1373) روان شناسی نابهنجاری، پورافكاری. نصرت ا…، آزاده، چاپ اول، تهران
22- كاپلان. هارولد، سادوك. بنیامین (1379) خلاصه روان‌پزشكی، پورافكاری. نصرت ا...، جلد دوم، شهرآب، چاپ اول، تهران.
23- گریست. جان اچ، جفرسون. جیمز دبلیو (1383) افسردگی و درمان آن، قره‌چه‌داغی. مهدی، قطره، چاپ اول، تهران
24- گیلدر. مایكل،‌گایشا. دنیس، مدیو. ریچارد (1386) روانپزشكی آكسفورد. پورافكاری. نصرت ا…، نیما، چاپ دوم، تبریز
25- میلانی‌فر. بهروز (1373) بهداشت روانی، قومس. چاپ سوم، تهران
26- هومن. حیدرعلی (1380) استنباط آماری در پژوهش رفتاری، رشد، چاپ دوم، تهران

ب- نشریات وپایان‌نامه‌ها:
1- احمدی زاده تورزنی. امیرهوشنگ (1383) بررسی گرایش به افسردگی براثر استرس های وارد بر افراد مجرد و متأهل زن و مرد بالاتر از 40 سال، پایان نامه كارشناسی ارشد دانشگاه رودهن.
2- احمدی. فضل ا..، غفرانی‌پور. فضل ا…، عارفی. حسن، عابدی، حیدرعلی، فقیه‌زاده. سقراط (1381) بررسی تاثیر الگوی مشاوره مراقبت مداوم بركیفیت زندگی بیماران مبتلا به اختلال عروق كرونر، مجله روان شناسی، سال ششم، شماره1
3- آقازاده، رعنا (1381) مقایسه سبك‌های رویارویی با استرس، هوش و افسردگی در دختران فراری و عادی شهر تهران، پایان‌نامه كارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا
4- حسن زهرایی. روشنك، فهامی. فریبا، یزدانی، محسن، احمدی. زهرا، بشردوست. نصر ا…(1380) نقش حمایتی ماما در پیشگیری از افسردگی پس از زایمان، مجله دانشگاه علوم پزشكی وخدمات بهداشتی- درمانی قزوین
5- خسرو شاهی- مهتاب (1384) نگاهی به افسردگی دوران بارداری و پس از زایمان، نشریه‌ همشهری
6- خبرگذاری ایسنا (1384) افسردگی پس از زایمان، نشریه فرهنگ آشتی
7- خمسه. فریال (1381) بررسی عوامل روانی- اجتماعی موثر در بروز افسردگی پس از زایمان در بیمارستان زنان شهر كرج، مجله پزشكی كوثر، شماره 7
8- دیوانی. امیر (1381) حقایقی پیرامون افسردگی بعد از زایمان، نشریه فرهنگ آشتی
9- كاربخش. مژگان، صداقت. مجتبی (1381) افسردگی حین بارداری، فصل نامه پایش، سال اول، شماره چهارم
10- مهری نژاد. ابوالقاسم (1381) اختلالات خلقی شدید و روان پریشی بعد از زایمان، روزنامه ایران
11- معصومیان شرقی. حسام الدین (1383) آیاما خواهان ارتقای سلامت روان خود هستیم، فصل نامه علمی- پژوهشی صدای مشاور، سال اول، شماره 4
12- ناصح. اشكان (1382) افسردگی پس از زایمان، نشریه شرق
13- نمازی. شعله (1379) بررسی نقش تعدادی از متغیرهای روان شناختی و دموگرافیك در افسردگی پس از زایمان، پایان‌نامه كارشناسی ارشد، انستیتو روان پزشكی تهران
14- ناصح. اشكان (1382) افسردگی پس از زایمان، نشریه شرق

1. Buist .Anne , condon, John, Brooks .Janette, speelman. Craig, milgrom .Jeannette, Hayes. Barbara, Ellwood. David , Barnett. Bryanne , Kowalenko. Nick, matthey .stephen, Austin. Marie Paule, Bilszta. Justin.(2006) Acceptability of routine Screening for Perinatal depression. Journal of Affective Disorder 93 p.233-237.
2. Buultjens. Melissa and liamputtong. pranee (2006) when giving life starts to take the life out of you: women,s experiences of depression after childbrith msidwifery xxxx-x-xxx-xxx.
3. Bloch. Miki , Rotenberg. Nivi, koren. Dan, and klein. Ehud.(2005) Risk factors for early postpartum depressive symptoms. General Hospital psychiatry. Volume28, Issue1,p3-8.
4. Coverdale. JH , Laurence. B, Mecullough. B, Frank. A (1996) clinical implcation and mangment strategies when depression ocours during pregnancy. P-424.
5. chaudron. Linda H, kitzman. Harriet J, Szilagyi. peter G, Arcoleo. kimberly sidora - and Anson. Elizabeth -(2005-2006) changes in Maternal Depressive symptoms Across the postpartum Year at well child care Visits p 221-227.
6. Evans. J , Heron. J, Francomb. H, oke. s, Golding. J (2001) study of depressed mood during pregnancy and after child birth. British Medical Journal 323, p257-260.
7. Field. Tiffany, Diego. Migual, Hernandez- Reif. Maria, Figueiredo. Barbara, schanberg. saul, kuhn. cynthia (2006) sleep disturbances in depression pregnant Women and their newborns. Intant Behavior and Development xxx-xxx-xxx P.7.
8. Hanley. Jene and Long. Barrie (2005) Astudy of welsh mother,s experiences of postnatal depression.midwifery 22,p147-157.
9. HaLbreich. UrieL, karkun. sundhya (2006) cross- cultural and social diveersity of prevalence of postpartum depression and depression and and depressive symptoms. Journal of Affective Disorder 91-P.97-111.
10. Kazi. Ambreen , Fatmi. Zafar, Hatcher.Juanita, Kadir. Muhammad Masood, Niaz. Unaiza , Wasserman Gail A..(2006) Social environment and depression among pregnant women in urban areas of pakistan:Importance of social relation. Social science and Medicine .p. 1466-1476.
11. Kahn. DA, Moline. Ml, ross. Rw, Cohen. Ls, Altshuler. LL (2001) Major depression during conception and pregnancy A guide for patients and families. Expert consensus Guildline series, p110-113.
12. ozturk. ozgur, Eraslan. Defne, Elbi Mete. Hayriye, ozsener. serdar (2006) The risk Factors and symptomatology of perimenopausal depression . Maturitas 55-p180-186.
13. Pollock. J.I, Manaseki -Holland. S, patel. V (2006) Detection of depression in women of child- bearing age in non- western cultures :A comparison of the Edinburgh postnatal Depression scale and self- Reporting Questionnaire- 20 in Mongolia (2006) Journal Affective Disorder 92 -P267-271.
14. Pauline. L,Hall. D, and wittkowski clin. Anja.(2006) An Exploration of Negative thoughts as a Normal phenomenon After childbrith. Joarnal of Midwifery and Women ,s Health Volume 51, Issue5, p321-330.
15. Rahimi. Roja, Nikfar. shekoufeh, and Abdollahi. Mohammad (2006) peregnancy outcomes following exposure to serotonin reuptake inhibitors: a meta- analysis of clinial trials p571-575.

16. skocir. Ana polona and Hundley. vanora (2005) Are Slovenian midwives and nurses ready to take on a greater role in Caring for Women with postnatal depression midwifery 22, p40-55.
17. seguin. L, Potvin. LST, Denis. M, Loiselle. J,(1995) chronic stressors ؛ social support and depression during pregnancy. Obstetrics and Gynecology83-p583-589.
18. sher. L, Lawernce. J.S. (2000) Women, health and mind, Wiley and sons,LTD.8.p115-135.
19. Tezel. Ayfer and Guzum. sebahat (2006) Comparison of effects of nursing care to problem solving training on Levels of depressive Symptoms in postpartum women. Patient Education and counseling. Volume 63,Issues 1-2, P64-73.
20. Turner. Katherine ,Piazzini. Ada, Franza. Albertina, Fumarola. cristina, chifari, Rosanna, Marconi. Anna maria, canevini. maria paola, canger. Raffaele (2006) postpartum depression in Women With epilepsy versus women Without Epilepsy and Behavior9- p293-297.