بررسی تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری دانش آموزان دختر مقطع متوسطه

نوع فایل: word
قابل ویرایش 85 صفحه

چکیده: 
هدف از این پژوهش بررسی تأثیر مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان رباط‌كریم در سال 86-85 می‌باشد. 
روش پژوهش در این تحقیق روش آزمایشی بود. كه در این پژوهش ابتدا 200 نفر با روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب شد كه پس از انجام پیش آزمون از بین آنها دانش‌آموزانی كه كمترین نمره سازگاری را كسب نمودند 30 نفر به صورت تصادفی انتخاب و به دو گروه آزمایش و كنترل تقسیم گردیدند. 
جهت اندازه‌گیری داده‌ها از پرسشنامه‌ها سازگاری سینها و سینگ (1993) كه شامل 60 سؤال كه حوزه‌های عاطفی، اجتماعی و آموزشی دانش‌آموزان دبیرستانی را می‌سنجد استفاده شد و همچنین مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل در ده جلسه یك ساعت و نیم اجرا شد و در پایان نیز از هر دو گروه گواه و كنترل پس‌آزمون گرفته شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (جدول و نمودار) و جهت آزمون فرضیه‌های پژوهش از آمار استنباطی (T مستقل و كواریانس) استفاده شد. 
نتایج این پژوهش نشان داد كه روش مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل TA بر سازگاری اجتماعی و سازگاری كل شركت‌كنندگان تأثیر معنادار داشته است همچنین نتایج نشان دهنده وجود تفاوت معناداری بین سازگاری دانش‌آموزان پایه اول و دوم می‌باشد و سازگاری عاطفی و آموزشی نیز افزایش یافته است ولی معنادار نبوده است.

مقدمه:
توان سازگاری در انسان از جمله خصیصه‌هایی تلقی می‌شود كه نقش اساسی در تأمین بهداشت روانی و جسمانی او دارد، زیرا مجموعه‌ای از كنش‌ها و رفتارها شرایط و موقعیت‌های جدید فراهم می‌آورد كه آدمی قادر می‌شود با ارائه پاسخ‌های مناسب راه كمال را طی كند و این پیشرفت در مقوله روانی و جسمانی قابل مشاهده است، زیرا كاركرد مؤثر در نقش‌ها و تكالیفی كه فرد برای آنها اجتماعی شده را به همراه می‌آورد (نوربان و محمدیان شعرباف، 1376).
به تدریج كه انسان رشد می‌كند به طور پیوسته باید ساختارهای روانی خود را از نو سازمان بدهد تا بتواند به گونه‌ای مؤثر با محیط خود برخورد نماید. به عبارت دیگر، قدرت سازگاری خود را بالا ببرد تا بتواند با محیط هماهنگ باشد. سازگاری مستلزم تعاملی است كه در آن شخص به گونه‌ای نیازهای شخصی خود را در ارتباط عملی با انتظارات محیط هماهنگ می‌كند. پیاژه معتقد است كه این فرایند از طریق درونسازی یا جذب و برون‌سازی یا انطباق انجام می‌گیرد (وظیفه‌شناس، 1380).
سازگاری متشكل از دو فرایند است: منطبق كردن خود با شرایط مشخص و تغییر شرایط برای منطبق كردن آن با نیازهای خود.
منظور از سازگاری مؤثر فقدان بحران نیست، بلكه وضعیتیاست كه در آن به طور معمول انتظار می‌رود كه استرسهای زندگی مدیریت شده باشد (فنوی، 1380). مك دانلد (1985) می‌گوید: «وقتی می‌گوئیم فردی سازگار است كه پاسخهایی كه او را به تعامل با محیطش قادر می‌كند، آموخته باشد و از نظر عاطفی نیز بتواند با آن تعامل نماید.» (فنونی، 1380). 
بنابراین طبق نظریات فوق سازگاری برای انسان یك ضرورت و امر حیاتی به شمار می‌آید از آنجا كه انسان در گروه متولد می‌شود و در گروه زندگی می‌كند و اجتماعی می‌شود و در گروه كار می‌كند و حتی در گروه توان سازگاری خود را از دست می‌دهد و ناسازگار می‌شود، این سؤال پیش می‌آید كه چرا در گروه این كاركرد را دوباره به دست نیاورد و درمان نشود. بر این اساس و به لحاظ اهمیت مشاوره و روان درمانی گروهی كه نقش اساسی در جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه به همراه دارد. در این پژوهش سعی بر آن است كه تأثیر مشاورة گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل (TA) بر سازگاری اجتماعی ، عاطفی و آموزشی دانش‌آموزان مورد بررسی قرار گیرد.

بیان مسئله:
سازگاری در فرهنگ روان‌شناسی، عبارت است از رابطه‌ای كه هر ارگانسیم با محیط خود برقرار می‌كند. این اصطلاح معمولاً به سازگاری روان‌شناختی یا اجتماعی با توجه به معنای ضمنی مثبت آن اشاره دارد. یعنی فرد خوب سازگار یافته و این اصطلاح وقتی به كار برده می‌شود كه فرد در یك فرایند جاری و غنی از رشد بالقوه خودش، درگیر است و به تغییرات محیطی به طرز مؤثری واكنش نشان می‌دهد. این واژه از طرفی اشاره به یك حالت تعادل كامل بین ارگانیسم و محیط دارد. حالتی كه در آن همه نیازها ارضاء شده‌اند و عملكردهای ارگانیسمی به آسانی تحقق بخشیده می‌شوند (عیدیان، 1385).
سازگاری به فرایندهای روان‌شناسی كه مردم را با تغییرات روزمره هماهنگ می‌كند، اشاره دارد (وایتن ولیویید به نقل از شهسواری، 1382) به زعم سینها وسینگ (1993) سازگاری عبارت است از ثبات عاطفی و جسارت در روابط اجتماعی و نیز علاقه به تحصیل و مدرسه در فرد كه به صورت سازگاری عاطفی، سازگاری اجتماعی و سازگاری آموزشی نیز بیان شده است (سینها وسینگ، ترجمه كرمی، 1377) منظور از سازگاری اجتماعی داشتن رابطه صحیح و مطلوب با دیگران و سازگاری شخص با محیط خود می‌باشد كه با تغییر دادن خود و یا محیط به دست می‌آید (پورافكاری، 1373) و به مكانیسم‌هایی كه بوسیله آنها یك فرد ثبات عاطفی پیدا می‌كند سازگاری عاطفی اطلاق می‌گردد و سازگاری تحصیلی را به عنوان داشتن نگرشهای مثبت نسبت به اهداف تحصیلی وضع شده، كامل كردن شروط تحصیلی و اعتقاد فرد به مؤثر بودن تلاش برای رسیدن به درجات علمی بالاتر تعریف كرده‌اند (پور دهقان اردكانی، 1383).
عوامل زیادی با سازگاری كه یك ضرورت حیاتی برای انسان محسوب می‌شود در ارتباطند كه مهمترین آنها «نحوة برقرار كردن ارتباط و تعامل با دیگران» می‌باشد. به عبارت دیگر، ارتباط و تعامل ناموفق باعث بوجود آمدن ناسازگاری در فرد خصوصاً در نوجوانان و جوانان كه داشتن تعاملات اجتماعی به ارتباط با دیگران بویژه همسالان نقش مهمی در سلامت روانی آنها دارد، می‌شود (احمدی، 1375). 
از دیدگاه روانشناسی ارتباطات، كوچكترین واحد ارتباطی در اجتماع رابطه بین دو شخصیت است. برن ، معتقد است كه شخصیت هر انسانی از سه بخش كه در ارتباط با یكدیگر هستند تشكیل می‌شود. كودك،‌ والد و بالغ.بنابراین وقتی انسان می‌خواهد در جامعه سازگار باشد، باید ابتدا خصوصیات شخصیتی سه‌بعدی خود را بشناسد و سپس وارد اجتماع شود. آنگاه خصوصیات سه‌بعدی طرف مقابل را نیز به طور نسبی بشناسد تا بهتر بتواند با او ارتباط برقرار كند. چه اگر ندانیم چگونه و با كدام بعد و در چه موقعیتی رابطه انسانی برقرار كنیم ، دچار شكست در تعامل اجتماعی شده و حالت سرخوردگی و ناكامی پیدا می‌كنیم و در نهایت با محیط انسانی خود ناسازگار می‌شویم (شفیع‌آبادی و ناصری، 1380). 
در همین رابطه در پژوهشی حاجی نصیر (1384) با عنوان «تأثیر مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل برخود پنداره و منبع كنترل دانشجویان دختر دانشگاههای تهران به این نتیجه دست یافت كه مشاورة گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل با اطمینان 99% بر تغییر خود پنداره و منبع كنترل دانشجویان مؤثر بوده است.
با توجه به تحقیقات صورت گرفته اینكه نظریة تحلیل رفتار متقابل نظریه قابل فهم و پیشرفته روانشناسی دربارة تفكرات، احساسات و ارتباطات افراد است و درك آن برای سنین نوجوانی راحت‌تر است و از طرفی رویكردی است كه مفاهیم و متون آن برای گروههای درمانی طراحی شده (كرسنی ، به نقل از شفیع‌آبادی، 1380) و نوجوانان گرایش شدیدی به شركت در گروه دارند، در این پژوهش سعی شده است كه تأثیر مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل بر سازگاری اجتماعی، عاطفی و آموزشی دانش‌آموزان سنجیده و مورد بررسی قرار گیرد.

فهرست مطالب:
فـصـل اول 
كلیات تحقیق 
مقدمه
بیان‌مسئله 
ضرورت و اهمیت مسئله تحقیق 
اهداف پژوهش 
فرضیه‌های پژوهش 
متغیرهای پژوهش 
تعاریف متغیرها(مفهومی و عملیاتی) 
تعریف نظری مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل 
تعریف عملیاتی مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل 
تعریف نظری سازگاری 
تعریف عملیاتی سازگاری 
فصل دوم 
ادبیات و پیشینة تحقیق
مقدمه
بخش اول: سازگاری و مبانی نظری آن
تعریف سازگاری 
عوامل موثربرسازگاری 
انواع سازگاری 
روشها یا اشکال سازگاری 
ملاکهای سازگاری مطلوب 
ویژگیهای افراد سازگار 
بخش دوم: تحلیل رفتار متقابل 
نظریه تحلیل رفتار متقابل 
مبانی نظری تحلیل رفتار متقابل
الگوی حالات نفسانی 
موقعیت‌های روانی و طرحهای زندگی 
آسیب شناسی روانی 
الف : آسیب شناسی ساختی 
ب: آسیب شناسی کارکردی 
هدف درمان در تحلیل رفتار متقابل 
فرآیند گروهی در رویکرد تحلیل رفتار متقابل 
مشاوره و درمان 
الف : تحلیل درمان ساختار
ب: تحلیل درمان تبادلها 
ارزشهای مشاوره گروهی 
جمع بندی مطالب 
بخش سوم: مروری برپیشینه تحقیق 
مطالعات صورت گرفته در داخل کشور 
مطالعات صورت گرفته در خارج از کشور 
تحلیل و نتیجه گیری سازگاری از دیدگاه تحلیل رفتار متقابل 
فصل سوم
روش اجرای تحقیق
مقدمه
روش تحقیق
جامعه آماری تحقیق 
نمونه و روش نمونه گیری 
ابزاراندازه گیری و روایی وپایایی آن 
پرسشنامه سینهاوسینگ 
پایایی پرسشنامه سینهاوسینگ 
روایی (اعتبار) پرسشنامه سینهاوسینگ 
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 
شیوه اجرا ومراحل انجام پژوهش 
گزارش جلسات مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل 
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل اطلاعات
مقدمه
اطلاعات توصیفی مربوط به مشخصات دموگرافیك نمونه‌های تحقیق 
تجزیه و تحلیل داده‌ها
فرضیه اصلی 
فرضیه فرعی اول 
فرضیه فرعی دوم 
فرضیه فرعی سوم 
فرضیه فرعی چهارم 
فصل پنجم
بحث و نتیجه گیری 
مقدمه 
یافته‌های پژوهش 
الف : نتایج حاصل از توصیف داده ها 
ب: بحث و تفسیر نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل فرضیه ها 
پـیشنـهادات تحقیق 
الف- پیشنهادهای برخاسته از پژوهش 
ب- پیشنهادات برای انجام تحقیقات بعدی 
محدودیتها 
منـابـع
منابع فارسی
منابع لاتین
پیـوست
خلاصه كامل جلسات گروهی 

فهرست جداول:
جدول 1-3 : ضرایب پایایی پرسشنامه سازگاری سینهاوسینگ 
جدول 2-3 : ماتریس همبستگی سه حوزه پرسشنامه سازگاری سینهاوسینگ 
جدول 1-4 : توصیف ویژگی های نمونه های مورد پژوهش 
جدول 2-4 : توزیع فراوانی سطح تصحیلات والدین نمونه های مورد پژوهش 
جدول 3-4 : توزیع فراوانی شغل والدین نمونه های مورد پژوهش 
جدول 4-4: توزیع فراوانی رشته های تحصیلی والدین نمونه های مورد پژوهش 
جدول 5-4: توزیع فراوانی پایه تحصیلی والدین نمونه های مورد پژوهش 
جدول 6-4 : توزیع فراوانی سازگاری عاطفی ، اجتماعی و آموزشی نمونه های مورد پژوهش 
جدول 7-4 : نتایج توصیفی مولفه های سازگاری دردو گروه آزمایش و کنترل 
جدول 8-4: نتایج تحلیل کواریانسی مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با کنترل در مقیاس سازگاری کل 
جدول 9-4: نتایج کواریانسی مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با کنترل در مولفه اجتماعی مقیاس سازگاری 
جدول 10-4 : نتایج کواریانسی مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با کنترل در مولفه اجتماعی مقیاس عاطفی 
جدول 11-4: نتایج کواریانسی مقایسه نمرات پس آزمون گروه آزمایش با کنترل در مولفه اجتماعی مقیاس آموزشی 
جدول 12-4 : نتایج آزمون T گروههای مستقل برای مقایسه میانگین سازگاری در پایه اول و دوم 

فهرست نمودارها:
نمودار 1-4 : ترتیب تولد نمونه های مورد پژوهش 
نمودار 2-4 : فراوانی و درصد مولفه های سازگاری در نمونه های مورد پژوهش 
نمودار 3-4 : نتایج توصیفی مولفه های سازگاری در دو گروه آزمایش و کنترل

منابع و مأخذ:
احمدی ، سید احمد. (1375) روان شناسی نوجوانان و جوانان. اصفهان : انتشارات مشعل. 
اسلامی نسب ، علی. (1373) روان شناسی سازگاری. تهران : سازمان چاپ و نشر بنیاد.
امین ، حامد. (1379) مطالعه كاركردهای مهارتی ارتباطی به كمك آموزش كارگاهی تحلیل تبادلی در بین كارشناسان اداره كل منابع طبیعی استان فارس . پایان نامه كارشناسی ارشد. دانشگاه شیراز.
برك ،‌لورای . (1383) روانشناسی رشد . ترجمه سیدمهدی ، یحیی. جلد اول ، تهران : نشر ارسباران.
برن ، اریك. (1370) بعد از سلام چه می گوئید . ترجمه قراچه داغی ، مهدی. تهران : نشر البرز
برن ، اریك . (1373) تحلیل رفتار متقابل . ترجمه فصیح ، اسماعیل . نشر فاخته.
توكلی ،‌محمد باقر . (1376) . بررسی رابطه اشتغال مادران با سازگاری اجتماعی و عملكرد تحصیلی فرزندان آنان در مقطع تحصیلی ابتدای شهرستان سنندج . پایان نامه كارشناسی ارشد . دانشگاه آزاد اسلامی .
پورافكاری ، نصرت الله . (1373) فرهنگ جامع و روان شناسی – روان پزشكی . جلد اول . تهران انتشارات نوبهار .
پوردهقان ، حمیدرضا. (1383) بررسی میزان سازگاری تحصیلی و سبك هویت دانشجویان دانشگاههای تهران . پایان نامه كارشناسی ارشد . تهران: دانشگاه تربیت معلم.
جونز، ون و استوارت ، یان . (1385) . روش های نوین در روان شناسی تحلیل رفتار متقابل . ترجمه دادگستر . بهمن . چاپ چهارم . تهران : نشر دایره .
خدایی خیاوی ،‌سیامك . (1376) بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویكرد تحلیل رفتار متقابل در كاهش اضطراب دانش آموزان دبیرستانهای پسرانه شهرستان مشكین شهر . پایان نامه كارشناسی ارشد مشاوره . تهران . دانشگاه ، تربیت معلم . 
حاجی سید نصیر ، مهین سادات . (1381) بررسی تاثیر مشاوره گروهی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر منبع کنترل و خود پنداره دانشجویان دختر دانشگاههای تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران ، دانشگاه الزهراء.
در ویزه ، زهرا. (1383) مقایسه رابطه همدلی مادران و دختران نوجوان با اختلالهای رفتاری (سازگار ، ناسازگار) در تهران. مطالعات روانشناختی . تهران : دانشکده علوم تربیتی دانشگاه الزهراء.
زعفری ، مهدی . (1377) بررسی خدمات مشتری در شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران «هما» از دیدگاه تحلیل رفتار متقابل . پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی . تهران : دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرکز.
ساعتچی ، محمود. (1377) مشاوره و روان درمانی ، نظریه ها و راهبردها . تهران : نشر ویرایش .
ستوده ، هدایت اله . (1378) روان شناسی اجتماعی . تهران : انتشارات آوای نور.
سیف، علی اکبر . (1376) تغییر رفتار و رفتار درمانی (نظریه ها و روش ها). تهران : نشر دوران .
شافر ، لارنس و فردریک . (1367) روان شناسی سازگاری . ترجمه پورمقدس ، علی تهران : انتشارات مشعل.
شفیع آبادی ، عبداله . (1377) پویایی و مشاوره گروهی . تهران ، انتشارات رشد.
شفیع آبادی ، عبداله ، ناصری ، غلامرضا. (1380) نظریه های مشاوره و روان درمانی . چاپ هشتم . تهران ، مرکز نشر دانشگاهی.
شهسواری ، محمد هادی . (1382) بررسی رابطه تعاملهای درونی خانواده با رشد قضاوت اخلاقی و سازگاری دانش آموزان پسر سال اول شهر اراک . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران ، دانشگاه تربیت معلم.
طهرانی ، فاطمه . (1384) بررسی تاثیر آموزشی مهارت های ارتباطی با رویکرد تحلیل رفتار متقابل بر افزایش رضایت زناشویی زنان ساکن شهر اصفهان . پایان نامه کارشناسی ارشد مشاوره . تهران : دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
عیدیان ، فاطمه (1385) بررسی و مقایسه رابطه بین سازگاری و عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر دبیرستانهای شهرستان اسفراین در سال تحصیلی 85-84 پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران : دانشگاه شهید بهشتی .
فرقدانی ، آزاده . (1383) . بررسی رابطه بین هوش هیجانی و سازگاری اجتماعی دانشجویان دوره کارشناسی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه علامه . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران : دانشگاه علامه طباطبائی.
فنونی – طلعت السادات . (1380) بررسی رابطه بین خود پنداره و سازگاری اجتماعی با پیشرفت تحصیلی دختران متوسطه منطقه 10 آموزش و پرورش شهر تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران : دانشگاه تربیت معلم .
کدیور ، پروین . (1383) روان شناسی تربیتی . تهران ، انتشارات آوای نور .
گلادنیک ، ساموئل (1382) خانواده درمانی ، تاریخچه ، نظریه و کاربرد. ترجمه بهاری ، فرشاد و همکاران . تهران : انتشارات تزکیه .
مکنتی ، پگاه . (1384) بررسی تأثیر مشاوره گروهی با رویکرد شناختی – رفتاری بر سازگاری اجتماعی دختران نوجوان ساکن مراکز شبانه روزی شرق تهران . پایان نامه کارشناسی ارشد . دانشگاه آزاد اسلامی (واحد علوم و تحقیقات)
نوابی نژاد ، شکوه . (1383) نظریه های مشاوره و روان درمانی گروهی . تهران : انتشارات سمت.
نور بالا ، احمدعلی و محمدیان شعر باف، حمیدرضا . (1376) مقایسه تاثیر دو روش درمانی گروهی با رویکرد تحلیل روانی و شناختی بر افزایش سازگاری اجتماعی . فصلنامه دانشور. شمارۀ (16-15)
وظیفه شناس ، حمید. (1380) مقایسه عزت نفس ، سازگاری اجتماعی و هوش دانش آموزان دارای پدر با دانش آموزان فاقد پدر مقطع متوسطه شهرستان اسفراین . پایان نامه کارشناسی ارشد . تهران ، دانشگاه آزاد اسلامی .
هرگنان والسون (1382) مقدمه ای بر نظریه های یادگیری . ترجمه سیف ، علی اکبر . تهران : انتشارات دوران .
هریس ، تامس آ . (1379) وضعیت آخر . ترجمه فصیح ، اسماعیل . تهران : نشر زریاب. 
یمینی دوزی سرخابی ، محمد . (1371) تحلیلی بر ناسازگاری دانش آموزان دردورۀ ابتدایی . فصلنامه تعلیم و تربیت ، شماره 4. 

REFRENC:
- Albrecht , M, (1995) Blackwell handbook of adolescence, Blackwell book of development psychology, ma, 290-301.
- Boekaaerts, M(2002) bringing about chery in classroom: strengths and weakness of the self-regulated learning approach, leanhny and instruction , N, 12,589,604.
-Elabedour, sabman (2004) . The effect of polygamous marital structure on behavioral , emotional and academic adjustment children , clinical child and family psychology review , vol , 5.
- Hallbrook, chuck L.(1990) . friendships in middle school: influences on motivation and school adjustment journal of education psychology . p195. 203.
- jhon s, christive(1985), Ethnic identity and the academic adjustment of children from Menican and Europeall Backgrounds . development psychology :p.799-811 
- Lazarus , R,(1976). Patterns of adjustment International student Edition.
- Lipschitz, E.R. and Itzhaky , H(2005). Social support mastery , self –esteem and individual adjustment amony at- risk youth . child and youth care forum p329-346.
-Murray , C. and Malmyren ,K.(2005). Implementiny a teacher – student relationship program in a high poverty urban school : Effects on social , emotional and academic adjustment and lesson learned . journal of school psychology . p 137-152
-schoroeder , D (1990) the role of sense of shool belonginy and jender in the academic adjustment of latin adolescents. Journal of youth and adolescence p619-628