مبانی نظری هزینه یابی بر مبنای فعالیت

این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق هزینه یابی بر مبنای فعالیت می باشد. در بخش اول مبانی نظری هزینه یابی بر مبنای فعالیت تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه تحقیق هزینه یابی بر مبنای فعالیت در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.

روش هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت ازجمله روش‌های است که می‌تواند بنگاه‌های اقتصادی را در رسیدن به اهداف خود کمک نماید. این روش تقریباً از دهه 1980 به بعد در سازمان‌ها مورد استفاده قرار گرفت و با استفاده از تخصیص هزینه‌ها در دو مرحله، قادر شد تا میزان بهای تمام‌ شده کالاها و خدمات سازمان‌ها به‌صورت دقیق محاسبه نماید.نظام هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت از ابتدا در سازمان‌های تولیدی مطرح و تکامل یافت؛ اما با مشخص شدن نتایج مثبت حاصل از به‌کارگیری آن، این سیستم در سازمان‌های خدماتی نظیر بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی،  بانک‌ها و رستوران‌ها نیز به کار گرفته شد و نتایج مناسب و مفیدی حاصل گردید. نتیجه پژوهش فاستر  در آمریکا نشان داد که روش سنتی نمی‌تواند اطلاعات مناسبی را برای تصمیم‌گیری مدیران فراهم کند. طبق نظرسنجی از مدیران شرکت‌های بزرگ آمریکا 51 درصد معتقد بودند که روش سنتی اطلاعات کافی برای هزینه‌یابی خدمات فراهم نمی‌کند. 45 درصد مدیران عقیده داشتند، اطلاعات این روش، دقیق و واقعی نیست و در تصمیم‌گیری‌ها نمی‌توان به آن‌ها اعتماد کرد (زنگنه، 1391).

نتیجه یک مطالعه در آمریکا نشان می‌دهد که 36 درصد از شرکت‌های آمریکایی مورد مطالعه، از نظام هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت استفاده می‌کنند. این سیستم نه‌ تنها در واحدهای تولیدی کشورهای غربی، بلکه در سازمان‌های خدماتی نیز به کار گرفته و اخیراً کاربرد وسیعی در صدها سازمان پیداکرده است (زنگنه، 1391).سابقه استفاده از هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در مؤسسه‌های آموزشی، اگرچه بسیار محدود ولی به اواخر دهه 1980 بازمی‌گردد. یکی از اولین انتشارات در این زمینه مربوط به پورت و برک  است. آن‌ها متذکر شدند که مؤسسه‌های آموزش عالی در واقع یک تولیدکننده یا عرضه‌کننده چند محصولی هستند که باید محصولات خود را در یک بازار رقابتی به فروش رسانند. اگر قیمت این محصولات بسیار بالا باشد، خطر از دست دادن بازار به نفع رقیب وجود دارد و اگر خیلی کم باشد با خطر ضرر و زیان مواجه خواهند بود؛ بنابر این باید بتوان قیمت این محصولات را بر اساس قیمت تمام‌ شده تعیین کرد تا ارزش واقعی آن معلوم شود و بتوان بین تولید محصولات یا ارائه خدمات مختلف توازن برقرار کرد و اولویت‌بندی نمود؛ این امر بیشترین مزیت رقابتی را برای مؤسسه‌های آموزشی و خدماتی، به همراه خواهد داشت (عباسی و صابری، 1386). 

فهرست مطالب
2- فصل دوم: ادبیات تحقیق و پیشینه نگاشته‌ها 19
2-1- مقدمه 20
2-2- ماهیت حسابداری صنعتی 21
2-3- کاربرد حسابداری صنعتی 21
2-4- اهداف هزینه‌یابی 22
2-5- هزینه‌های ثابت و هزینه‌های متغیر 22
2-6- عوامل تشکیل‌دهنده قیمت تمام‌ شده محصول 23
2- 6-1- هزینه‌های مواد مستقیم 23
2-6-2- هزینه‌های دستمزد مستقیم 23
2-6-3- هزینه‌های غیرمستقیم تولید 24
2-6-3-1- سربار متغیر کارخانه 24
2-6-3-2- سربار ثابت کارخانه 24
2-7- هزینه‌های دوره و هزینه‌های محصول 25
2-8- روش‌های موجودی برداری دائمی و ادواری 26
2-9- برخی اصطلاحات متداول در حسابداری مدیریت 27
2-10- هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 28
2-10-1- روش‌های تخصیص هزینه‌های سربار 31
2-10-1-1- تخصیص کلی سربار 31
2-10-1-2- تخصیص برحسب دوایر 32
2-10-1-3- تخصیص برحسب فعالیت 33
2-11- طراحی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 38
2-11-1- مدل ادغامی 38
2-11-2- مدل اختصاصی 39
2-12- درست به ‌موقع و هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 44
2-13- مدیریت بر مبنای فعالیت 44
2-14- محاسن و معایب هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 46
2-15- نتیجه‌گیری در رابطه با سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 48
2-16- روش‌های تعیین محرک هزینه 49
2-17- محرک هزینه و دادهکاوی 50
2-18- محرک هزینه و تحلیل عاملی 51
2-19- مراحل اجرایی  روش هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در شرکت‌های تولیدی 53
2-20- مروری بر مطالعات انجام‌ شده در داخل کشور 59
2-21- مروری بر مطالعات انجام‌ شده در خارج از کشور 64
2-22- آشنایی با شرکت مورد تحقیق 70
2-22-1- تاریخچه شرکت مورد مطالعه 70
2-22-2- خط مشی کیفیت 72
2-22-3- محصولات تولیدی شرکت 73
2-22-3-1- واحد برنامه‌ریزی 74
2-22-3-2- واحد قیچی 74
2-22-3-3- واحد لوله‌سازی 74
2-22-3-4- واحد پروفیل‌سازی 75
2-22-3-5- واحد تست و آزمایش 75
2-22-3-6- واحد گالوانیزه 76
2-22-3-7- واحد رزوه 77
2-22-3-8- ضایعات 77
2-23- خلاصه فصل 78

منابع

فهرست شکل ها و نمودارها
شکل (‏2 1): عوامل تشکیل‌دهنده قیمت تمام‌ شده محصول 25
شکل (‏2 2): رابطه بین میزان استفاده از تکنولوژی و هزینه‌ها 31
شکل (‏2 3): هزینه‌یابی دو مرحله‌ای بر حسب دایره 33
شکل (‏2 4): الگوی دوبعدی ABC 36
شکل (‏2 5): هزینه‌یابی دومرحله‌ای بر حسب فعالیت 42
شکل (‏3 1): مدل مفهومی تحقیق با رویکرد AHP 98

نمودار (‏4 1): میزان درآمد پس از کسر هزینه‌های سربار (میلیون ریال) 115
نمودار (‏4 2): هزینه سربار محاسبه شده برای هر تن از محصولات مختلف به دو روش سنتی و ABC 117

فهرست جداول
جدول (‏2 1): سطوح و نمونه‌هایی از فعالیت‌ها، هزینه‌ها و مبانی تخصیص 41
جدول (‏2 2): مقایسه روش ABC با روش هزینه‌یابی سنتی 43