این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق امکان سنجی استقرار هزینه یابی بر مبنای فعالیت می باشد. در بخش اول مبانی نظری امکان سنجی استقرار هزینه یابی بر مبنای فعالیت تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه تحقیق امکان سنجی استقرار هزینه یابی بر مبنای فعالیت در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.
چکیده
قیمت تمام شده هر واحد کالا از مباحث اساسی و تأثیرگذار در بقاء بنگاه‌های اقتصادی می‌باشد و بنگاه‌های اقتصادی برای اینکه بتوانند در بازار رقابت فعالیت داشته باشند و از گردونه بازار خارج نشوند، می‌بایست به نحوی قیمت تمام شده را محاسبه نمایند که به واقعیت نزدیک باشد تا بتوانند با درصد حاشیه سود مناسب به سود مد نظر دست پیدا کنند. در روش سنتی محاسبه بهای تمام شده، تسهیم هزینه‌ها به نحوی است که هزینه‌های سربار به یک نسبت مساوی بین تمام کالاهای که در خط تولید وجود دارند، تسهیم می‌گردد. این موضوع باعث می‌شودکه روش قیمت‌گذاری کالاها دقیق و بهینه نباشد و باعث تضعیف رقابت بنگاه در بازار شود. امروزه تعیین قیمت کالاها یکی از موارد نفوذ در بازار و تعیین‌کننده سهم بازار بیشتری برای هر بنگاه اقتصادی می‌باشد و شرکت‌های که بتوانند هزینه‌های خود را کنترل نمایند و همچنین قادر باشند که برای کالاها مختلف تولیدی خود با توجه به بهای تمام شده قیمت مطلوب در نظر بگیرند سهم بیشتری از این بازار را خواهند داشت.
مقدمه
امروزه رقابت جز لاینفک همه شرکت‌ها اعم از تولیدی و خدماتی است. لذا برای ادامه بقا از دیدگاه بازاریابی، بنگاه‌های اقتصادی حداقل می‌بایست به چهار عامل تأثیرگذار بر فروش محصولاتشان توجه داشته باشند. یکی از این عوامل قیمت فروش است و به‌طور سنتی قیمت فروش هر محصول از بهای تمام شده به‌اضافه میزان سود مورد نظر به دست می‌آید، پس اگر بنگاه اقتصادی بتواند قیمت تمام شده خود را کاهش دهد در نتیجه خواهد توانست قیمت فروش خود را کاهش داده و از نظر قیمتی با فرض ثابت بودن سایر عوامل رقبا را از میدان رقابت بیرون نماید. از طرف دیگر با کاهش هزینه‌های غیر ضروری امکان کاهش قیمت برای بنگاه به وجود آمده و می‌تواند قیمت خود را به نحوی تعیین کند تا مصرف‌کنندگان مبلغ کمتری برای کالای او مصرف نموده و از باقیمانده پول برای ارضای سایر نیازهای خود استفاده کنند، و یا از مبلغ باقیمانده برای پس‌انداز استفاده نمایند که این موضوع باعث تشکیل پس‌انداز در جامعه شده و در نهایت بنگاه‌های اقتصادی از پس‌انداز ایجاد شده استفاده می‌کنند. بنابر این قیمت تمام شده یکی از مباحث عمده‌ای است که بنگاه‌های اقتصادی به آن توجه خاصی باید داشته باشند.
روش هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت ازجمله روش‌های است که می‌تواند بنگاه‌های اقتصادی را در رسیدن به اهداف خود کمک نماید. این روش تقریباً از دهه 1980 به بعد در سازمان‌ها مورد استفاده قرار گرفت و با استفاده از تخصیص هزینه‌ها در دو مرحله، قادر شد تا میزان بهای تمام شده کالاها و خدمات سازمان‌ها به‌صورت دقیق محاسبه نماید.
نظام هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت از ابتدا در سازمان‌های تولیدی مطرح و تکامل یافت؛ اما با مشخص شدن نتایج مثبت حاصل از به‌کارگیری آن، این سیستم در سازمان‌های خدماتی نظیر بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی، بانک‌ها و رستوران‌ها نیز به کار گرفته شد و نتایج مناسب و مفیدی حاصل گردید. نتیجه پژوهش فاستر در آمریکا نشان داد که روش سنتی نمی‌تواند اطلاعات مناسبی را برای تصمیم‌گیری مدیران فراهم کند. طبق نظرسنجی از مدیران شرکت‌های بزرگ آمریکا 51 درصد معتقد بودند که روش سنتی اطلاعات کافی برای هزینه‌یابی خدمات فراهم نمی‌کند. 45 درصد مدیران عقیده داشتند، اطلاعات این روش، دقیق و واقعی نیست و در تصمیم‌گیری‌ها نمی‌توان به آن‌ها اعتماد کرد (زنگنه، 1391).
نتیجه یک مطالعه در آمریکا نشان می‌دهد که 36 درصد از شرکت‌های آمریکایی مورد مطالعه، از نظام هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت استفاده می‌کنند. این سیستم نه تنها در واحدهای تولیدی کشورهای غربی، بلکه در سازمان‌های خدماتی نیز به کار گرفته و اخیراً کاربرد وسیعی در صدها سازمان پیداکرده است (زنگنه، 1391).سابقه استفاده از هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در مؤسسه‌های آموزشی، اگرچه بسیار محدود ولی به اواخر دهه 1980 بازمی‌گردد. یکی از اولین انتشارات در این زمینه مربوط به پورت و برک است. آن‌ها متذکر شدند که مؤسسه‌های آموزش عالی در واقع یک تولیدکننده یا عرضه‌کننده چند محصولی هستند که باید محصولات خود را در یک بازار رقابتی به فروش رسانند. اگر قیمت این محصولات بسیار بالا باشد، خطر از دست دادن بازار به نفع رقیب وجود دارد و اگر خیلی کم باشد با خطر ضرر و زیان مواجه خواهند بود؛ بنابر این باید بتوان قیمت این محصولات را بر اساس قیمت تمام شده تعیین کرد تا ارزش واقعی آن معلوم شود و بتوان بین تولید محصولات یا ارائه خدمات مختلف توازن برقرار کرد و اولویت‌بندی نمود؛ این امر بیشترین مزیت رقابتی را برای مؤسسه‌های آموزشی و خدماتی، به همراه خواهد داشت (عباسی و صابری، 1386).
فهرست مطالب
2- فصل دوم: ادبیات تحقیق و پیشینه نگاشته‌ها 19
2-1- مقدمه 20
2-2- ماهیت حسابداری صنعتی 21
2-3- کاربرد حسابداری صنعتی 21
2-4- اهداف هزینه‌یابی 22
2-5- هزینه‌های ثابت و هزینه‌های متغیر 22
2-6- عوامل تشکیل‌دهنده قیمت تمام شده محصول 23
2- 6-1- هزینه‌های مواد مستقیم 23
2-6-2- هزینه‌های دستمزد مستقیم 23
2-6-3- هزینه‌های غیرمستقیم تولید 24
2-6-3-1- سربار متغیر کارخانه 24
2-6-3-2- سربار ثابت کارخانه 24
2-7- هزینه‌های دوره و هزینه‌های محصول 25
2-8- روش‌های موجودی برداری دائمی و ادواری 26
2-9- برخی اصطلاحات متداول در حسابداری مدیریت 27
2-10- هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 28
2-10-1- روش‌های تخصیص هزینه‌های سربار 31
2-10-1-1- تخصیص کلی سربار 31
2-10-1-2- تخصیص برحسب دوایر 32
2-10-1-3- تخصیص برحسب فعالیت 33
2-11- طراحی سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 38
2-11-1- مدل ادغامی 38
2-11-2- مدل اختصاصی 39
2-12- درست به موقع و هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 44
2-13- مدیریت بر مبنای فعالیت 44
2-14- محاسن و معایب هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 46
2-15- نتیجه‌گیری در رابطه با سیستم هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت 48
2-16- روش‌های تعیین محرک هزینه 49
2-17- محرک هزینه و دادهکاوی 50
2-18- محرک هزینه و تحلیل عاملی 51
2-19- مراحل اجرایی روش هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت در شرکت‌های تولیدی 53
2-20- مروری بر مطالعات انجام شده در داخل کشور 59
2-21- مروری بر مطالعات انجام شده در خارج از کشور 64
2-22- آشنایی با شرکت مورد تحقیق 70
2-22-1- تاریخچه شرکت مورد مطالعه 70
2-22-2- خط مشی کیفیت 72
2-22-3- محصولات تولیدی شرکت 73
2-22-3-1- واحد برنامه‌ریزی 74
2-22-3-2- واحد قیچی 74
2-22-3-3- واحد لوله‌سازی 74
2-22-3-4- واحد پروفیل‌سازی 75
2-22-3-5- واحد تست و آزمایش 75
2-22-3-6- واحد گالوانیزه 76
2-22-3-7- واحد رزوه 77
2-22-3-8- ضایعات 77
2-23- خلاصه فصل 78
منابع
فهرست شکل ها و نمودارها
شکل (2 1): عوامل تشکیل‌دهنده قیمت تمام شده محصول 25
شکل (2 2): رابطه بین میزان استفاده از تکنولوژی و هزینه‌ها 31
شکل (2 3): هزینه‌یابی دو مرحله‌ای بر حسب دایره 33
شکل (2 4): الگوی دوبعدی ABC 36
شکل (2 5): هزینه‌یابی دومرحله‌ای بر حسب فعالیت 42
شکل (3 1): مدل مفهومی تحقیق با رویکرد AHP 98
نمودار (4 1): میزان درآمد پس از کسر هزینه‌های سربار (میلیون ریال) 115
نمودار (4 2): هزینه سربار محاسبه شده برای هر تن از محصولات مختلف به دو روش سنتی و ABC 117
فهرست جداول
جدول (2 1): سطوح و نمونه‌هایی از فعالیت‌ها، هزینه‌ها و مبانی تخصیص 41
جدول (2 2): مقایسه روش ABC با روش هزینه‌یابی سنتی 43