این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق استقرار بودجه ریزی عملیاتی می باشد. در بخش اول مبانی نظری استقرار بودجه ریزی عملیاتی تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه تحقیق استقرار بودجه ریزی عملیاتی در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.
چکیده:
این تحقیق با هدف امکان سنجی اجرای بودجه ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری به عمل آمده است. به این منظور بر اساس مدل شه ((sheh ، طبقه بندی سه گانه ای از میزان توانایی (توانایی ارزیابی عملکرد، توانایی نیروی انسانی و توانایی فنی)، میزان اختیارات (اختیار سازمانی، اختیار قانونی و اختیار رویه ای) و میزان پذیرش (پذیرش سیاسی، پذیرش مدیریتی و پذیرش انگیزشی) در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری مورد بررسی قرار گرفت.
تحقیق از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ روش، از نوع توصیفی- پیماشی بوده است. جامعه آماری شامل کلیه معاونین دانشگاه، روسای دانشکده ها و مدیران و کارشناسان حسابداری و بودجه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری به تعداد 78 نفر بودند که با پرسشنامه محقق ساخته مورد مطالعه قرار گرفتند. برای سنجش پایایی ابزار تحقیق از ضریب آلفای كرونباخ استفاده شد که مقدار آلفای كرونباخ بدست آمده برای میزان توانایی بودجه ریزی عملیاتی 0/85، میزان اختیارات 0/77 و میزان پذیرش بودجه ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری0/81محاسبه گردید. نتایج حاصل آزمون t تک گروه نشان داد، هر سه عامل توانایی، اختیار و پذیرش (در سطح معنا داری 0.01>p ) برای استقرار بودجه ریزی عملیاتی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری وجود دارد. همچنین بر اساس یافته های آزمون فریدمن، از میان عوامل مورد مطالعه؛ پذیرش مدیریتی، توانایی نیروی انسانی و توانایی فنی از مهم ترین عوامل استقرار بودجه ریزی عملیاتی در این واحد، می باشند.
مقدمه:
طی سالهای اخیر فشارهای فزایند ه ای در زمینه نظارت مالی بر سازما ن ها، تقریبا در تمامی كشورهای جهان به چشم می خورد. این فشارها ناشی از محدودیت منابع ، افزایش حساسیت های جامعه و گرایش سیاستمداران در جلب رضایت مردم به منظور ارائه عملكرد مثبت در جهت كسب مقبولیت، مشروعیت و پاسخگویی در راستای بهبود مدیریت بر منابع مالی بوده است . بسیاری از كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه دنیا در تلاشند نظام بودجه ریزی خود را در یك فرآیند بهبود یا تغییر به یك نظام عملكرد محور یا عملیاتی كه در آن ارتباط بین اعتبارات بودجه ای و عملكرد دستگاههای اجرایی شفاف و قابل درك است، نزدیكتر سازند و از این طریق پشتوانه اطلاعاتی معتبر و قابل اطمینانی برای تصمیمات بودجه ای فراهم آورند)حسن آبادی و نجارصراف، 1387).
در واقع بودجه ریزی عملیاتی، ابزار مدیریتی سودمندی به شمار می آید که برای تولید و تبادل اطلاعات حال و آتی بر اساس شاخص ها و استانداردهای عملكردی به منظور تنظیم بودجه برای برآورد و سنجش عملکرد سازمانها ضروری می باشد. دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی نیز که مسئول كشف و نشر دانش و فراهم سازی آموزش و یادگیری عالی برای تربیت نیروی انسانی متخصص و كمك به توسعه جوامع هستند، به عنوان یك نظام (سیستم) از چندین زیر نظام تشكیل شده اند که اساسی ترین نظام مدیریتی آن نظام مالی است (ساكتی و سعیدی، 1386). استقرار نظام بودجه ریزی عملیاتی در نظام مالی دانشگاه ها عوامل اثر بخشی و صرفه جویی را به ابعاد سنتی بودجه ریزی اضافه می كند.
اهمیت موضوع فوق موجبات توجه و اصلاحات اخیر در نظام بودجه ای دانشگاه های کشور و حرکت به سوی بودجه عملیاتی را نشان می دهد. به طوری که در قانون برنامه چهارم توسعه، دانشگاه ها نه تنها باید نظام بودجه ریزی خود را از بودجه ریزی برنامه ای به بودجه ریزی عملیاتی تغییر دهند بلکه (در اجرای بند الف ماده 49 این قانون)، موسسه های آموزش عالی ملزم به تهیه بودجه عملیاتی به منظور دستیابی به بهای تمام شده فعالیت های آموزشی و پژوهشی و تعیین هزینه سرانه دانشجو در رشته های مختلف به منظور تامین منابع مالی هستند.
از سوی دیگر به استناد این ماده، قانون برنامه چهارم توسعه کشور که اعتبارات هزینه ای دانشگاهها و موسسه های آموزش عالی دولتی براساس قیمت تمام شده به آنها اختصاص خواهد یافت و با توجه به توسعه همه جانبه موسسه های آموزش عالی در کشور، نیاز به بهبود شیوه های کنترل و مدیریت منابع مالی در آن احساس بیشتری می شود. این امر می تواند موجب تمرکز بیشتر دانشگاه ها به مقوله کارآیی و اثربخشی منابع مالی شود. تنها راه تحقق این اهداف استقرار نظام بودجه ریزی عملیاتی در موسسه های آموزش عالی عنوان شده است. ویژگی و وجه تمایز این نظام از نظام بودجه ریزی موجود، تاکید روی اهداف، نتایج و محصول هر یک از اقلام هزینه ای و افزایش قدرت پاسخگویی دانشگاهها است.
فهرست مطالب
فصل دوم : چارچوب نظری و پیشینه پژوهش بودجه ریزی عملیاتی
مبانی نظری پژوهش در مورد بودجه ریزی عملیاتی
بخش اول: مبانی نظری تحقیق
2-1) تاریخچه بودجه
2-1-1) تعاریف بودجه
2-1-2) تعاریف بودجه از دیدگاه قانونی
2-1-3) مراحل بودجه ریزی در ایران
2-1-3-1) مرحله تهیه ، تنظیم و پیشنهاد بودجه
2-1-3-2) مرحله تصویب بودجه
2-1-3-3) مرحله اجرای بودجه
2-1-3-4) مرحله نظارت بر بودجه
2-1-4) بودجه ریزی برنامه ای
2-1-5) نظام بودجه ریزی مدیریت بر مبنای هدف
2-1-5-1) نظام بودجه ریزی مدیریت بر مبنای هدف در امریکا
2-1-6)نظام بودجه ریزی بر مبنای صفر
2-1-7) مزایای بودجه ریزی بر مبنای صفر در مقایسه با بودجه ریزی سنتی
2-1-8) نظام بودجه ریزی بر مبنای صفر در امریکا
2-1-9) نظام بودجه ریزی افزایشی 22
2-1-10) مزایا و معایب بودجه ریزی افزایشی 38
2-2) بودجه ریزی عملیاتی 39
2-2-1) تعریف بودجه ریزی عملیاتی 39
2-2-2)تعریف بوجه عملیاتی از دیدگاه کمیسیون هوور 40
2-2-3) انواع بودجه ریزی عملیاتی 40
2-2-4) مبانی قانونی بودجه ریزی عملیاتی 41
2-2-5) اجرای بودجه عملیاتی 45
2-2-5-1) حسابداری قیمت تمام شده 46
2-2-5-2) روش اندازه گیری کار
2-2-6) تحقق بودجه ریزی عملیاتی 47
2-2-7) اهداف بودجه ریزی عملیاتی 49
2-2-8) ویژگیهای بودجه ریزی عملیاتی 50
2-2-9) اصول و مفاهیم هزینه یابی محصول 51
2-2-10) فواید بودجه ریزی عملیاتی 54
2-2-11) الزامات بودجه ریزی عملیاتی 55
2-2-11-1) جلب موافقت و تعهد نقش آفرینان اصلی 55
2-2-11-2) تنظیم برنامه زمانی برای اجرا 55
2-2-11-3) تامین آموزشهای لازم 56
2-2-11-4) بررسی و توسعه برنامه های راهبردی 57
2-2-11-5) ایجاد سیستم اطلاعات و حسابداری قیمت تمام شده 58
2-2-11-6) ارزیابی عملکرد و گزارش نتایج 59
2-2-11-7) فراهم کردن زمینه های مدیریتی 60
2-2-11-8) اقدامات نهایی
2-2-12) موانع بودجه ریزی عملیاتی
2-2-13) بودجه ریزی عملیاتی در موسسه های آموزش عالی
2-2-14) محاسبه هزینه تمام شده فعالیتهای موسسه های آموزش عالی
2-2-15) مشکلات بودجه ریزی عملیاتی در موسسه های آموزش عالی 60
بخش دوم : پیشینه تحقیق در مورد بودجه ریزی عملیاتی
2-3-1) پژوهش اول 70
2-3-2) پژوهش دوم 71
2-3-3) پژوهش سوم 72
2-3-4) پژوهش چهارم 73
فهرست منابع