مبانی نظری هوش و نظریه های آن

این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق هوش و نظریه های آن را در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می دهد.

اسپیرمن روانشناس انگلیسی را می‌توان مبتکر روانسنجی به شمار آورد. وی در سال 1904 با انتشار مقاله‌ای تحت عنوان «هوش کلی » این پرسش را مطرح کرد که «چرا بین تواناییهای مختلف آدمی همبستگی وجود دارد یا به عبارتی چرا کسانی که در یک کار استعداد خوبی دارند در کارهای دیگر نیز شایستگی از خود نشان می‌دهند و افرادی که در یک زمینه توانایی اندک دارند اغلب در سایر زمینه‌ها هم کم توان هستند.» وی با انجام تحقیقات گسترده به این نتیجه رسید که بین نمره‌های آزمودنیها در آزمونهای مختلف همبستگی وجود دارد. او از همبستگیهای مثبت نتیجه گرفت که یک عامل کلی یا عمومی وجود دارد که برای موفقیت در همه زمینه‌ها شرط لازم است. او این عامل را عامل کلی (g) نامید (پاشا شریفی، 81، ص 420).

اسپیرمن متوجه این نکته شد که همبستگی بین نتایج آزمونها کامل (1+) نیست بنابراین چنین نتیجه گرفت که علاوه بر عامل g عوامل دیگری نیز وجود دارند که وی آنها را عاملهای  یا عاملهای اختصاصی نام نهاد (پاشا شریفی، 81، ص 42). عامل g برای پیشرفت در همه زمینه‌ها لازم است و عامل s برای زمینه‌های خاص. به عنوان مثال توانایی لازم برای موفقیت در آزمون ریاضی مستلزم وجو عامل g بعلاوه یک عامل اختصاصی (s) مربوط به ریاضی است (همان، 49). موفقیت اسپیرمن در این راه باعث ابداع نوعی فن آوری موسوم به تحلیل عوامل  که میزان همبستگی بین عملکردهای فرد در تکالیف مختلف را مشخص می‌کند (اسدورو، 84، ص 355).

اگر چه اسپیرمن در نظریه خود از دو عامل در هوش بحث می‌کند اما بیشترین تأکید وی بر عامل g است. مقصود وی از هوش هم عمدتاً همین عامل بود و برخلاف آنچه که اعتقاد داشت که هوش از تواناییهای خاص و جداگانه تشکیل شده است به تواناییهای دیگر کمتر اهمیت می‌داد (پاشا شریفی، 81، ص 43). انتقاد دیگری که از نظریه اسپیرمن می‌شود انتقاد گیلفورد از آن است که به عقیده وی در نظریه اسپیرمن اهمیت تفکر منطقی بیش از حد مورد تأکید قرار گرفته است. در نتیجه به تفکر و خلاقیت کمتر بها داده شده است (همان، ص 43).

فهرست مطالب

تعریف نظری هوش

تعریف عملیاتی هوش

فصل دوم چارچوب نظری و پیشینه پژوهش هوش و نظریه های آن

2-1-بخش اول : هوش 9
2-1-1-مقدمه :..........9
2-1-2-مشکل تعریف هوش : ...................9
2-1-3-تعریف هوش : 9
2-1-4-هوش و مسئله طبيعت ـ ‏تربيت : ....12 
2-1-5-عوامل موثر بر هوش : .............  13
2-1-6-انواع آزمونهای هوش : .............. 13
2-1-7-طبقات هوش : ......................... 14
2-1-8-تاریخچه و نظريه‌هاي مربوط به هوش 14
نظریه روانسنجی
2-1-8-2-نظریه دو عاملی اسپیرمن
2-1-8-3-نظریه تواناییهای ذهنی اولیه ترستون
2-1-8-4-نظریه ساخت ذهنی گیلفورد
2-1-8-5-نظریه عصبی ـ زیستی
2-1-8-6-هوش سیال و متبلور کتل
2-1-8-7-نظریه رشدی هوش
2-1-8-8-نظریه شناختی و پردازش اطلاعات

2-1-9-انواع هوش از دیدگاه ثرندایک : ....19
تقسیم بندی هوش به انواع کلامی و عملی (غیر کلامی)
2-1-10-1-انواع هوش از دیدگاه اشترن برگ
انواع هوش از دیدگاه گاردنر
1-    هوش دیداری / فضایی
2-    هوش کلامی/ زبانی
3-     هوش منطقی / ریاضی
4-    هوش بدنی/جنبشی
5-    هوش موسیقی / ریتمیک
6-    هوش درون فردی
7-    هوش برون فردی (فرا فردی)

2-3-بخش دوم: پیشینه تحقیق :...............38
2-3-1-مقدمه :.......38
2-3-2-تحقیقات انجام شده در خارج از کشور :38
2-3-3-تحقیقات انجام شده در داخل کشور : ...39

منابع و مآخذ
منابع فارسی    
منابع انگلیسی