مبانی نظری کیفیت زندگی

این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق کیفیت زندگی می باشد. در بخش اول چارچوب و مبانی نظری کیفیت زندگی تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه نظری تحقیق کیفیت زندگی در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.

تعاریف نظری کیفیت زندگی

کیفیت زندگی : ادراک فرد از موقعیت شان در زندگی در متن فرهنگ و نظام های ارزشی که در آن زندگی می کنند و در ارتباط با اهداف، انتظارات و نیازهایشان می باشد، که ابعاد جسمانی، روانی، اجتماعی و محیطی فرد را شامل می شود. (میرخانی، 78).

تعاریف عملیاتی کیفیت زندگی

کیفیت زندگی : در این پژوهش منظور مجموعه نمراتی است که افراد در پاسخگویی به پرسشنامه کیفیت زندگی1WHOQOl)) در چهار مقوله سلامت جسمانی، روانی، اجتماعی، محیط و سلامت کلی دریافت می کنند است.

تعریف کیفیت زندگی:

کیفیت زندگی مفهومی است با ماهیت انتزاعی و ابعاد گوناگون و دستیابی به یک تعریف جامع و کلی دشوار و نا ممکن است ولی بر اساس کاربرد های آن توسط مراجع و افراد مختلف می توان از آن تعاریفی عملیاتی ارائه نمود. این واژه مفهومی چند بعدی و چند وجهی دارد.

 در حال حاضر بیش از یک صد تعریف از کیفیت زندگی در متون علمی وجود دارد ولی به طور کلی به وسیله حیطه هایی که در برگیرنده کیفیت زندگی است تعبیر می شود، حیطه هایی مانند سلامت روحی، اعتماد به نفس، شادمانی، سلامتی جسمی و رضایت از زندگی و غیره (نظر زاده،88).کیفیت زندگی یک فرآیند منطقی و مفهومی استوار بر پایه فرهنگ و خلاصه ای از ارزش ها و عقاید، سمبل ها، تجارب شکل گرفته آن فرهنگ آن فرهنگ است و راهی برای شناخت و فهم شرایط و تجارب انسان در زندگی فراهم می کند. لذا شناخت کیفیت زندگی عاملی مهم در راستای راهنمایی، حفظ و پیشبرد سلامت و تندرستی در جوامع و فرهنگ های مختلف می باشد (رحیمی، 1385)   

گوتی و همکارانش معتقد هستند مفهوم کیفیت زندگی وضعیت بهتر زیستن است که مشتمل بر دو بخش می باشد:
الف- توانایی اجرای فعالیت های روزمره که همان بهزیستی جسمی،روانی و اجتماعی است.
ب- رضایت فرد از سطح عملکرد خود (رسولی، 1382)
فالوفیلد و همکاران معتقدند که کیفیت زندگی  مجموعه ای از اطلاعات ذهنی است که معمولا بیمار در مورد نوع تجارب خود از بیماری مانند درد, ضعف, ناتوانی و جنبه های وسیعتری از وضعیت جسمانی عاطفی, اجتماعی و شغلی خود بیان می نماید.

تعریف (1WHO) سازمان بهداشت جهانی کامل ترین تعریف موجود از کیفیت زندگی است که اکثرا پژوهشگران به آن استناد می کنند. تعریف سازمان بهداشت جهانی از کیفیت زندگی چنین است: " ادراک فرد از موقعیت شان در زندگی در متن فرهنگ و نظام های ارزشی که در آن زندگی می کنند و در ارتباط با اهداف، انتظارات و نیازهایشان می باشد" (میرخانی، 78).
کیفیت زندگی به مقدار زیاد از ارزش ها متاثر است و در واقع طبق ارزش های فردی و اجتماعی و ملی امری است ذهنی و درونی و متصور و در نتیجه به تصورات و ادراک فرد از واقعیت های زندگی بستگی دارد (نظری زاده، 88).

هر فرد خصوصیات خاص خودش را دارد و ادراکش در مورد خوب یا ضعیف بودن کیفیت زندگی مختص خودش است. بدین ترتیب یک عامل ویژه مانند بازگشت به کار می واند به معنای ارتقای کیفیت زندگی برای یک فرد خاص محسوب شود، در حالی که همین عامل برای فرد دیگر می تواند به معنای بدتر شدن وضعیت و کیفیت زندگی باشد.
از نظر فارکو2 (1995) تعاریف موجود در ارتباط با کیفیت زندگی به سه دسته تقسیم شده اند:
1- تعاریف عمومی: این تعاریف از رضایت از زندگی و احساس شخصی رفاه و خوشحالی تاکید دارند. تعاریف عمومی هم به شرایط خارجی و هم به تجارب ذهنی فرد از کیفیت زندگی اهمیت می دهند.
2- تعاریفی که تاکیدش بر یک یا دو جزء تشکیل دهنده آن است.
3- تعاریفی که کیفیت زندگی را به اجزاء یا یک سری از حیطه های تشکیل دهنده اش تجزیه می کنند.

این تعاریف نسبت به تعاریف عمومی برای تحقیقات تجربی مناسب ترند، زیرا یک گام به کاربردی کردن مفاهیم نزدیک تر می باشند (دهدادی، 1380)
نمونه ای از این تعاریف " که مرکز تحقیقات کیفیت زندگی دانشگاه تورنتو" درباره کیفیت زندگی ارائه کرده است به شرح زیر است:
کیفیت زندگی هر شخصی میزان لذت بردن او از امکانات مهم زندگی اش است. این امکانات از فرصت ها و محدودیت هایی که هر شخصی در زندگی دارد، ناشی می شود و به تعامل فاکتورهای شخصی و محیطی بر میگردد.

در این رابطه سه حوزه اصلی تعریف شده اند ، که هر کدام شامل زیر گروههایی می باشند :
الف-حوزه بودن 1
ب-حوزه وابستگی و تعلقات 2
ج-حوزه شدن 3

1. Being                              
2. Belonging                          
3. Becoming
الف-حوزه بودن
در این حوزه به سه جنبه توجه می شود :
1-بودن جسمی1: شامل وضعیت تغذیه و توانایی جسمی زندگی کردن 
2-بودن روانی 2  : در این حوزه به خلق غالب شخص و نیز فارغ بودن وی از نگرانی و استرس توجه می شود.
3-بودن معنوی 3: این حوزه به تصور شخص از درست یا غلط بودن ، بد و خوب و امید واری به آینده توجه می شود.
ب-حوزه وابستگی و تعلقات

این حوزه به سه جنبه توجه شده است :

1-تعلق فیزیکی: که شامل وابستگی به محل زندگی ، خانه ، آپارتمان و همسایه ها می باشد.

2-تعلق اجتماعی: که شامل روابط با خانواده و داشتن همسر و تعلق به شخص خاصی می باشد.

3-وابستگی: در ارتباطات که شامل توانایی استفاده از سرویس های پزشکی، اجتماعی و غیره و همچنین داشتن در آمد کافی می باشد.

1. Physical Being 
2. Psychological Being
3. Spritual Being

ج-حوزه شدن
در این حوزه به جنبه های زیر توجه می شود :
1-شدن عملی : که شامل فعالیت های اطراف منزل و نیز داشتن شغل یا رفتن به مدرسه می شود.
2-گذراندن اوقات فراغت شامل فعالیت های بیرون منزل مثل پیاده روی و فعالیت های داخل منزل مثل دیدن تلویزیون .
3-رشد و پیشرفت کردن که شامل ارتقاء سلامت فیزیکی، روانی و غیره می باشد.

تقسیم بندی دیگری ابعاد کیفیت زندگی را به چهار بعد، عملکرد جسمی، روانی،اجتماعی و معنوی تقسیم کرده است.
طبق تقسیم بندی اجرای عملکرد جسمی شامل وجود یا عدم وجود اختلال در اشتها، اختلالات بلع و تهوع،یبوست واسهال، تنگی نفس و بخوابی، ناتوانی، بی حسی ودرد، توانایی حرکت جهت مراقبت از خود و توانایی انجام کارهای عادی و روزمره می باشد.
اجرای عملکرد روانی مشتمل بر وجود یا عدم وجود اضطراب، افسردگی، سازش با بیماری و در آن و رضایت از مراقبت ارائه شده به بیمار می باشد.
اجرای عملکرد اجتماعی در بر گیرنده نحوه ایفای نقش ها، ارتباطات و تعاملات خانوادگی، ارتباط با دوستان و توانایی کار در خارج از منزل و فعالیت های جنسی می باشد.
اجرای عملکرد معنوی شامل پرداختن به کارهای مذهبی از قبیل رفتن به اماکن مذهبی و مقدس، دعا کردن و  راز و نیاز با خدا می باشد(رحیمی،1385).

فهرست مطالب

چارچوب نظری و پیشینه کیفیت زندگی

مبانی نظری تحقیق کیفیت زندگی
تعاریف نظری 9
تعاریف عملیاتی10
فصل دوم : مروری برادبیات و پیشینه پژوهش 
کیفیت زندگی  12
تاریخچه کیفیت زندگی 12
تعریف کیفیت زندگی 15
ویژگیهای کیفیت زندگی  21
کیفیت زندگی مربوط به سلامت  22
اندازه گیری کیفیت زندگی 21
ابزارهای اندازه گیری کیفیت زندگی  27
درد 42
تعریف درد  42
تاثیر درد بر کیفیت زندگی  46
مروری بر مطالعات پیشین 49
پیشینه تحقیق کیفیت زندگی
منابع