مبانی نظری و پیشینه تحقیق غنی سازی ازدواج

این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق غنی سازی ازدواج می باشد. در بخش اول چارچوب و مبانی نظری غنی سازی ازدواج تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه نظری تحقیق غنی سازی ازدواج در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.

مباحث اصلی ‌غنی‌سازی ازدواج

 شامل: رویکردها و برنامه‌های پیشگیری، تاریخچه ‌غنی‌سازی روابط، پایه‌های نظری ‌غنی‌سازی، شیوه‌های مداخله، فرمتهای زمانی برنامه ‌غنی‌سازی، روشهای درمان، توالی برنامه، نقش رهبر، پاسخ‌های خاص درمانگر، برنامه آماده سازی-‌غنی‌سازی اولسون، تاریخچه ‌غنی‌سازی اولسون، ریشه‌های نظری ‌غنی‌سازی اولسون و اهداف ‌غنی‌سازی اولسون بحث شد. 

غنی‌سازی ازدواج
برنامه غنی‌سازی زندگی زناشویی  برنامه‌ای پربار برای بهبود ازدواج است، که برای اولین بار توسط اولسون  در سال (1987) طراحی شده است. برنامه‌های غنی‌سازی ازدواج شامل: 1- مواجهه ازدواج (یک برنامه پیشگیری مثبت در غنی‌سازی ازدواج) 2- برنامه ارتباط بین زوجین 3- برنامهRE برای ازدواج بهتر 4- برنامه آموزش صمیمیت زوجین 5- برنامه ارتقاء زوجین 6- برنامه آماده‌سازی اولسون 7- برنامه انجمن غنی‌سازی زوجین در ازدواج، می‌شود (اولسون، فورنیر و دراکمن ، 1987). پژوهش حاضر شامل دو برنامه غنی‌سازی (1. ارتقاء ارتباط 2. آماده‌سازی اولسون) می‌باشد. 

 رویکردها و برنامه‌های پیشگیری
 در گذشته درمانگران به پیشگیری علاقه و تعهد کمتری نشان می‌دادند، اما اخیرا به امکان پیشگیری از درماندگی زناشویی توجه بیشتری شده است. رویکردهای پیشگیری بر زوج‌هایی تمرکز دارند که هنوز مشکلات رابطه‌ای عمده‌ای را تجربه نکرده‌اند. برنامه‌های پیشگیری بیشتر برالگوهای روانی آموزشی و مهارت و شایستگی مبتنی هستند و بر توانمندی‌ها و سلامتی زوج توجه دارند. اگرچه این رویکردها از عوامل مخاطره‌انگیزی همچون سبک‌های ارتباطی نادرست، الگوهای تعاملی آسیب‌زا ونگرش‌های منفی غافل نیستند، اما بیشتر تاکیدشان بر رشد نگرش‌های مثبت و رضایتبخش دوسویه، سبک‌های ارتباط و الگوهای صمیمیت است. به عبارت دیگر رویکردهای درمانی اغلب بر الگوهای طبی مبتنی هستند و عموما به زوج‌ها با دید و نگرش آسیبی نگاه می‌كنند، در حالی که رویکرد‌های پیشگیری این گونه نیستند. 

به علاوه بیشتر برنامه‌های پیشگیری دارای اجزاء زیر هستند. آنها آموزشی، مبنی بر تجربه، دارای ساخت، دارای برنامه، محدود به زمان، مثبت نگر، معمولا اقتصادی و دارای ساخت و دارای جهت‌گیری گروهی می‌باشد. در حالی که مدل‌های درمانی دارای ساخت کمتر، برنامه‌ریزی کمتر، جنبه آموزشی کمتر، مثبت نگری کمتر، بدون محدودیت زمانی و از نظر هزینه نیز بالا هستند (گینزبرگ ، 2000؛ نقل از عیسی نژاد، 1387). علی رغم تفاوت‌های موجود بین پیشگیری و درمان، طی دو دهه گذشته مرزهای بین این دو نوع مداخله تا حدودی از بین رفته است. تاثیر مدل‌های روانی-آموزشی در درمان و حوزه‌های بهداشت روانی، تمرکز بر مداخله‌هایی که از نظر هزینه مقرون به صرفه بوده و دارای کارایی باشند و رشد درمان‌های کوتاه مدت، در کمرنگ شدن مرزهای این دو حوزه موثر بوده‌اند. امروز استفاده از مدل‌های درمانی در مداخله‌های پیشگیری و کاربرد مدل‌های پیشگیری در زمینه درمان رواج بیشتری یافته است. بنابراین می‌توان گفت که مشخص کردن مرز بین پیشگیریی، توانگر‌سازی و درمان تا حدودی غیر ممکن است (برگر و هنا ، 1999). 
پیشگیری شامل هر نوع رویکرد، طریقه یا روش است که برای اصلاح شایستگی و عملکرد بین فردی برای افراد در اینجا به ویژه همسران، طراحی می‌شود. 

بطور کلی سه سطح پیشگیری وجود دارد که به شرح هر کدام پرداخته می‌شود: 

پیشگیری اولیه به مداخله‌های اطلاق می‌شود که از طریق آن به زوج‌ها کمک می‌شود تا دچار درماندگی نشوند. این نوع مداخله‌ها منابعی را برای زوج‌ها فراعم می‌كنند که از طریق آن از بوجود آمدن مشکل جلوگیری می‌شود. در بیشتر موارد جهت‌گیری این نوع مداخله‌ها به دوره‌های انتقالی و چرخه‌های زندگی زناشویی است (به عنوان مثال، آشنا شدن، ازدواج، تولد اولین فرزند و غیره). در جریان این دوره‌های حساس، استرس در حد بالاست و برای اینکه زوج‌ها به طور موثر وارد روابط شوند به راهبردهای مقابله‌ای اثربخش‌تری نیاز دارند و برنامه‌های پیشگیری اولیه به همین منطور تهیه می‌شوند. 

پیشگیری سطح دوم، برای افرادی که با توجه به مشکلات ارتباطی در معرض خطر بیشتری هستند، بکار گرفته می‌شود. این زوج‌ها در معرض آسیب با استفاده از روش‌های ارزیابی و تشخیص منظم شناسایی می‌شوند. هدف پیشگیری سطح دوم عبارت است ازتمرکز بر مشکلات رابطه‌ای و تلاش برای کاهش شدت خطر وآسیب‌های آن. 
پیشگیری سطح سوم، برای زوج‌های است که قبلا مشکلات شدیدی را تجربه کرده‌اند و این مداخله‌ها بمنظور کاهش احتمال بازگشت آنها می‌باشد. واضح است که این زوج‌ها احتمال عود دارند (ادیتال و لوی ، 2005؛ نقل از عیسی نژاد، 1387). 

برگر و‌هانا (1999) اهداف سه سطح پیشگیری را در ارتباط زوج‌ها به صورت زیر مشخص کرده است. 
پیشگیری اول: این برنامه‌ها بر کمک کردن به زوج‌ها در جهت رویارویی با مسائل طبیعی زندگی، همچون دوره‌های انتقالی زندگی تاکید دارند. 
پیشگیری دوم: این برنامه‌ها برای پیشگیری از نارضایتی آینده یا از دست دادن رابطه دلخواه، همچون مهربانی و صمیمیت، طراحی می‌شوند. 
پیشگیری سوم: این برنامه‌ها به زوج‌هایی که مشکلات جدی دارند کمک می‌كند تا از زوال رابطه و یا جدایی زناشویی جلوگیری کنند. 

فهرست مطالب
فصل دوم: پیشینه‌ی پژوهش
غنی‌سازی ازدواج 33
2-3-1- رویکردها و برنامه‌های پیشگیری 33
2-3-2- برنامه ارتقاء ارتباط 35
2-3-2-1- تاریخچه غنی‌سازی روابط 35
2-3-2-2- پایه‌های نظری 36
2-3-2-3- شیوه‌های مداخله 37
2-3-2-4- استراتژیهای مداخله و فرمتهای زمانی برای برنامه‌های RE 42
2-3-2-5- روشهای درمان RE 42
2-3-2-6- روشهای مداخله 43
2-3-2-7- پاسخ‌های خاص رهبر یا درمانگر 44
2-3-2-7-1- تبدیل شدن 44
2-3-2-7-2- رفع مشکل 44
2-3-2-7-3- شستشو دادن 45
2-3-2-8- انتخاب برنامهRE 45
2-3-2-9- اهداف برنامهRE 46
2-3-3- برنامه آماده‌سازی - غنی‌سازی اولسون 47
2-3-3-1- تاریخچه برنامه آماده‌سازی اولسون 47
2-3-3-2- ریشه‌های نظری برنامه آماده سازی- غنی‌سازی السون 47
2-3-3-3- اهداف برنامه آماده‌سازی-غنی‌سازی اولسون 48
2-4- پیشینه‌ی پژوهشی 49
2-4-1- تحقیقات انجام شده پیرامون اثربخشی غنی‌سازی بر تعهد زناشویی در خارج از کشور 49
 2-4-2- نتایج حاصل از پژوهش‌‌های انجام شده در زمینه‌ غنی‌سازی زوجین در خارج از كشور 50
2-4-3- پژوهش‌‌های انجام شده در زمینه‌ی غنی‌سازی ازدواج در داخل کشور 51
2-4-4- پژوهش‌‌های انجام شده در درزمینه‌ی تعهد زناشویی خارج از کشور 52
2-4-5- نتایج حاصل از پژوهش‌‌های انجام شده در زمینه‌ی تعهد زناشویی در داخل كشور 53
 2-4-6- نتایج حاصل از پژوهش‌‌های انجام شده در زمینه تاب‌آوری در خارج كشور 55
2-4-7- نتایج پژوهش‌‌های انجام شده در زمینه‌ی تاب‌آوری و سرسختی روانشناختی در داخل كشور 56
خلاصه و جمع‌بندی 58
منابع و مآخذ