این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق سنجش ارزش ویژه برند می باشد. در بخش اول مبانی نظری سنجش ارزش ویژه برند تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه تحقیق سنجش ارزش ویژه برند در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.
از اواخر دهه 1980 و با مطرح شدن فلسفه مدیریت ارزش محور، ارزش ویژه برند به یكی از مفاهیم كلیدی بازاریابی هم در بحث تئوری‌های مدیریتی و هم در بحث وظایف مدیریتی تبدیل شده است. (سرینواسان و همكاران،[1] 2005). موضوع برند بحث بسیار وسیعی است كه در برخی از كشورهای جهان حتی به عنوان یك رشته تحصیلی مجزا در سطح كارشناسی ارشد و دكتری ارائه میشود. و این در حالی است كه بسیاری از مردم ایران و حتی آنهایی كه تحصیلات دانشگاهی دارند با مفهوم برند آشنایی ندارند و اغلب برند را به عنوان مارك تجاری و یا سایر اجزاء برند در نظر می‌گیرند. ارزش ویژه برند به عنوان یكی از پیامدهای برند و برندسازی مطرح میشود و یكی از موضوعاتی است كه طی 20 سال اخیر مورد توجه قرار گرفته است و این خود باعث شده كه تحقیقات بسیار زیادی در سطح جهان در رابطه با ارزش ویژه برند (به عنوان مثال، تاكنون احتمالاً بیش از 300 مدل در رابطه با ارزش ویژه برند ارائه شده است) انجام شود.
برند، دارائی با ارزشی است و در گذر زمان میبینیم که سرمایهگذاریهای کلانی برروی آن صورت گرفته است. حرکتهایی که برای نخستین بار ارزش ویژه برند را نمایان نمود، دو حرکت غیرعادی بود. یکی در سال 1985 و دیگری در سال 1987 بود. در سال 1985 میلادی، رِکیت و کُلمن[2] بهای خوبی را برای خرید سرقفلی[3] برند ایرویک[4] از سیبا- گایگی[5] پرداخت کردند و این بهای پرداختی به خاطر موارد غیرقابل تعریفی مانند ارزش مشتریان این برند و ارزش ویژه برند بود. در سال 1987، گرندمت[6]، شرکت هیوبلین[7] را که صاحب برند اِسمیرنُف[8] بود خریداری نمود. گرندمت اعلان کرد که برای برندهای جدیدش 599 میلیون فرانک در ترازنامه منظور خواهد کرد. این دو حرکت غیرمعمول بودند ولی انقلابی نبودند. انقلاب واقعی در عرصه ارزش ویژه برند زمانی رخ داد که فیلیپ موریس[9] در سال 1988 مبلغ 9/12 میلیارد دلار برای خرید شرکت مواد غذایی گرفت[10] پرداخت کرد. این مبلغ 4 برابر ارزش دفتری دارائیهای ملموس آن شرکت بود (شورتون، 2002، ص، 65).
در اوایل دهه 80، مدیران بازاریابی در آمریکا از واژه ارزش ویژه برند برای نخستین بار استفاده کردند (باروایز[11]، 1993). بعدها افراد آکادمیک نیز از این اصطلاح استفاده کردند-( لوتسر[12] در سال 1998، فرگوهر[13] در سال 1989، آکر در سال 1991، آمبلر[14] در سال 1992 و کلر در سال 1993.) از اواخر دهه 80 به علت رایج شدن فلسفه مدیریت ارزش مدار، ارزش ویژه برند- چه در تئوری و چه در عمل- به یکی از مفاهیم مهم بازاریابی در عرصه مدیریت تبدیل شد. نیاز به سنجش ارزش ویژه برند منجر به ایجاد مدلهای بسیار در نقاط مختلف جهان شده است. تا سال 2005 بیش از 300 مدل مختلف ایجاد شده است. بیشتر این مدلها بر دیدگاه مصرفکننده و خریدار تمرکز دارند (بِرمن، جاست- بنز و ریلی[15]، 2008).
ارزش ویژه برند در سال 1988 توسط موسسه علوم بازاریابی امریکا[16] به این صورت تعریف شد که مجموعهای است از رفتارها و ارتباطات مصرفکنندهی برند، اعضای شبکه و کانال برند و شرکت مادر که موجب میشود برند بتواند سود بیشتری نسبت به زمانی که بدون نام برند باشد کسب کند (لوتسر، 1988). یک سال بعد، فرگوهر ارزش ویژه برند را به عنوان ارزش افزوده شده به شرکت، تجارت و یا مصرفکنندهای که کالای همراه با برند را خریداری میکند معرفی کرد (فرگوهر، 1989). در تعریف ساده و در عین حال عمیق اَمبلر، ارزش ویژه برند چیزی است که ما در سر خود داریم و همراهمان است (اَمبلر، 1992). ارزش ویژه برند ارزش افزودهای است که با محصولات و خدمات همراه میشود. آکر ارزش ویژه برند را به عنوان مجموعهای از داراییها و تعهداتی که با نام و سمبل (علامت) برند مرتبط است تعریف کرد (آکر، 1991). این ارزش میتواند در قالب نحوهی نگرش، احساس و عمل مشتریان در ارتباط با برند انعکاس یافته یا در قیمتها، سهم بازار و سودی که برند برای شرکت به ارمغان میآورد منعکس شود. ارزش ویژه برند یک دارایی غیرقابل لمس و بسیار مهم برای شرکتها است که هم ارزش مالی و هم ارزش روانشناختی دارد (کاتلر و کلر، 2007، ص 276).
در ذیل تعاریف دیگری از ارزش ویژه برند آمده است:
- تعریف واژه نامه بینالمللی بازاریابی[17] از ارزش ویژه برند:
ارزشها، دارائیها سرمایهها و ادراکات مربوط به یک محصول، خدمت یا ایده که به آن اختصاص مییابد و به وسیله سازندهی آن محصول، خدمت یا ایده ترویج داده میشود. ارزش ویژه برند به تعهدات و مسئولیتهایی که با برند مرتبط است نیز اطلاق میشود (یادین، 2002، ص 53).
- تعریف دیدگاه (مصرفکننده) محور[18] از ارزش ویژه برند:
ارزش ویژه برند، وضعیت و قدرت برند و توانایی آن برای برآوردهکردن و بالابردن انتظاراتی است که مصرفکنندگان از این انتظارات برای تعریف گروه محصول ایدهآل[19] استفاده میبرند و این خود بیانگر این است که چگونه مصرفکنندگان گروه محصول را میبینند و چگونه پیشنهادات گروه محصول را مقایسه میکنند و سرانجام اینکه به خرید این گروه از محصول میپردازند (پسیکف[20]، 2006، ص 30).
- تعریف نیکولینو[21] (2001، ص77) از ارزش ویژه برند:
ارزش ویژه برند، مجموعه تمام ارزشهای متفاوتی است که افراد به نام یک برند اضافه میکنند که این ارزشها میتواند ترکیبی انتخابی از فاکتورهای کارکردی و احساسی باشد. ارزش ویژه برند ناملموس است و در ذهن افراد قراردارد. در عین حال قابل تبدیل شده به پول است.
موسسه علمی بازاریابی[22] ارزش ویژه برند را چنین تعریف می‌كند:
مجموعهای از تداعی‌ها و رفتارها در بخش مشتریان برند، اعضای كانال و شركت مادر كه به برند امكان می‌دهد میزان بیشتری درآمد داشته باشد یا حاشیه سود بیشتری نسبت به زمانی كه بدون برند است داشته باشد و این به برند مزیت قوی، پایا و متمایزی را در مقابل رقبا می‌دهد (گردن،[23] 2002).
فهرست مطالب
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه ی تحقیق
مقدمه 10
2-1- مفاهیم برند 11
2-1-1- اهمیت برند 13
2-1-2- ارزش اقتصادی برند 16
2-1-3- برندینگ 16
2-1-3-1- برندینگ خدمات 17
2-1-4- مفهوم ارزش ویژه برند 23
2-1-5- اهمیت ارزش ویژه برند 28
2-1-6- رویکردهای سنجش ارزش ویژه برند 30
2-1-6-1- رویکرد درون به بیرون 30
2-1-6-2- رویکرد بیرون به درون 33
2-1-6-3- رویکرد ترکییی 45
2-1-7-1- مدل ارزش ویژه برند آکر 49
2-1-7-2- مدل ارزش ویژه برند کلر 67
2-1-7-3- مدل ارزیابی دارایی برند رابکیم 70
2-1-7-4- مدل ایکویتر برند 72
2-1-7-5- مدل اینتر برند 72
2-1-7-6- مدل برندز 73
2-1-7-7- مدل رزونانس برند 74
2-1-8- مدل مفهومی تحقیق 79
2-1-9- چهارچوب نظری تحقیق 80
2-1-10- آشنایی با صنعت بیمه 83
2-1-10-1- مفاهیم بیمه 85
2-1-10-2- تاریخچه بیمه 87
2-1-10-3- خصوصی سازی صنعت بیمه 90
2-1-10-4- طرح تحول صنعت بیمه 91
2-1-11- پیشینه تحقیق 94
2-1-11-1- مروری بر تحقیقات گذشته خارجی 94
2-1-11-2- مروری بر تحقیقات گذشته داخلی 95
منابع
شکل‌ها
شکل 2-2- مدل نتمیر و همکاران 41
شکل 2-3- مدل تیلور و همکاران 42
شکل 2-4- دسته بندی رویکرد ارزش ویژه برند والستر 43
شکل 2-5- مدل ارزیابی ارزش ویژه برند جهانی 47
شکل 2-6- چگونه ارزش ویژه برند ارزش زایی میک ند 51
شکل 2-7- ابعاد دانش برند کلر 68
شکل 2-8- مدل برند یانگ و رابیم 72
شکل 2-9- هرم رزونانس برند 77
جداول
جدول 2-2- تحقیقات انجام شده بر روی ارزش ویژه برندکیم و کیم 48
نمودارها
نمودار 2-1- ارزیابی کیفیت خدمات و محصولات 23