مبانی نظری و پیشینه تحقیق فساد اداری

این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق درباره فساد اداری می باشد. در بخش اول چارچوب و مبانی نظری فساد اداری تشریح می شود. در ابتدا پس از تعریف فساد اداری و انواع آن به علل بروز فساد اداری خواهیم پرداخت. تاریخچه فساد اداری در ایران و جهان مورد بررسی قرار می گیرد و راهکارهای مبارزه با بروز فساد اداری را بیان می کنیم. سازوکارهاي مدیریتی پیشگیري از فساد اداری بیان می شوند. بررسی راهکارهای مرتبط با متغیر در آخر گفته می شود. و در بخش دوم پیشینه نظری تحقیق فساد اداری در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.

مقدمه مبانی نظری و پیشینه تحقیق در مورد فساد اداری

تعریف فساد اداری
فساد اداری، جرمی است که معمولاً با سوء استفاده از قدرت همراه است. بر اساس تئوری فرصت جرم1  هدف از به دست گرفتن قدرت اساسی این است که فرصت‌های اساسی را جهت ارتکاب جرم‌های سودآور تأمین نماید که این فرض را که «قدرت فاسد است» اعتبار می‌بخشد. به این لحاظ فساد اداری می‌تواند از طرف رهبران سیاسی و مدیران عالی رتبه دولت، کارمندان مشاغل در نظام اداری و یا شاغلین در بخش خصوصی و شهروندان غیرشاغل نیز رخ دهد(حبیبی، 1375، ص.24). ریشه «فساد اداری» در لغت به معنای «شکستن»1  است. فساد در اصطلاح؛ بیرون رفتن از حد اعتدال است که با سوء استفاده از امکانات و منابع عمومی در جهت کسب منافع شخصی تبلور می یابد (ربیعی، 1383، ص29).در فرهنگ معین، فساد به معنی تباهی ،خرابی ،آشوب ، بد کاری، ظلم  و... آمده است(معین،1381).

فساد پدیده ای بسیار گسترده تر کلاه برداری و دارای ماهیت چند وجهی است. فساد یک فعل غیر اخلاقی، غیر قانونی و تقلب آمیز است که با هدف کسب منافع غیر مشروع بوسیله یک یا چند نفر انجام می شود و می توان آن را با کاربرد غیر اخلاقی هر نوع امکانات عمومی(دولتی) برای کسب منافع شخصی، انحراف از امانت و درستی از طریق ارتشا یا تبانی، انجام فعلی مغایر قانون به منظور مساعدت به شخص ثالث در ازای دریافت وجه توسط کارکنان دولت تعریف نمود(کریمی،1385،ص62).

جیمز اسکات معتقد است فساد اداری به رفتاری اطلاق می شود که ضمن آن فرد به دلیل تحقق منافع خصوصی خود و دستیابی به رفاه بیشتر و یا موقعیت بهتر خارج از چارچوب رسمی وظایف یک نقش دولتی عمل کند. ساموئل هاتینگتن در مورد فساد اداری معتقد است فساد اداری به مجموعه ای از رفتارهای آن دسته از کارکنان بخش عمومی اطلاق می شود که در جهت منافع غیر سازمانی، ضوابط عرف پذیرفته شده را نادیده می گیرند به عبارت دیگر فساد ابزاری نامشروع برای برآوردن تقاضاهای نامشروع از نظام اداری است. فساد را می توان فرزند ناخواسته سازمان تلقی کرد که در تعاملات گوناگون در درون سازمان و نیز به مناسبت تعامل میان سازمان و محیط آن به وجود آمده است(باقری،1387،ص8).

تعريف حقوقی (قانونی) : فساد اداری استفاده غير قانونی از اختيارات اداری/ دولتی برای نفع شخصی. بر مبنای افکار عمومی جامعه: اقدامی (در چهارچوب فعاليتهای اداری/ دولتی) که از ديد عموم مردم غير اخلاقی و مذموم يا مضر باشد(افشارمحمدیان،1391،ص.1).

بر اساس منافع عمومی فساد اداری عبارتست از اقداماتی که:

اولاً ) به منافع عمومی2  لطمه بزند.
 ثانياً ) هدف از انجام آن، رساندن فايده به عامل يا شخص ثالثی باشد که عامل را برای انجام اين کار اجير کرده است.

 مک کلون معتقد است که فساد زمانی رخ می دهد که یک مامور دولت در ازای انجام کاری که از اقدام به آن نهی شده است رشوه نقدی یا جنسی قبول نماید. به عقیده ماکیاولی فساد مجریانی است که طی آن موازین اخلاقی افرادست گشته و فضیلت و تقوای آنها به نابودی کشانده می شود و از آنجا که بیشتر افراد ضعیف و عاری از تقوی و پرهیزگاری هستند امکان به وجود آمدن فساد در آنها همواره موجود است مگر آن زمانی که تحت هدایت و زیر نفوذ یک رهبر بزرگ قرار گیرند منتسکیو فساد سبب می شوذ که یک سیستم سیاسی خوب و صحیح به یک سیستم زشت و ناپسند تبدیل می گردد روسو فساد سیاسی را نتیجه حق کشمکش و تلاش برای کسب قدرت می داند و لرداکتون می گوید تمامی قدرت ها به فساد خواهند گرایید و قدرت مطلق به فساد مطلق تبدیل خواهد شد و فساد سبب می شود که رفاه جامعه قربانی نفع فرد می گردد .

فساد اداری عبارت است از عمل یا تصمیمی که موجب شود تا خارج از ضوابط قانونی، تعداد افراد متأثر از نتایج منفی عمل یا تصمیم، از تعداد افراد برخوردار از نتایج مثبت آن بیش تر باشد.(محمدی لویه، 1386،ص.5).فساد اداری شامل کم‌کاری، کاغذ‌بازی، اهمال، دیوان‌سالاری، سوءاستفاده از قدرت و ارتشاء و اختلاس است.فساد اداری عبارتست از سوءاستفاده نهادینه شده شخصی از منابع عمومی و دولتی توسط کارگزاران خدمات عمومی و اقتصادی(خضری، 1381، ص.157).

فهرست مطالب
چکیده    1
فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش فساد اداری    5

مبانی نظری فساد اداری

2-1) مقدمه    6
2-2 ) تعریف فساد اداری    7
2-3) انواع فساد    10
جدول2-1.انواع فساد    13
2-4) علل بروز فساد اداری    16
2-5) تاریخچه فساد اداری    17
2-5-1) تاریخچه فساد اداری در جهان    17
2-5-2) تاریخچه فساد اداری در ایران    19
2-6) راهکارهای مبارزه با فساد اداری    22
2-6-1) قوانین و مقررات شامل :    23
2-6-2) نيروي انساني شامل:    24
2-6-3)رسالت ها و مأموريت هاي سازماني شامل:    25
2-6-4)ساختار سازماني شامل:    25
2-6-5) سيستم ها و روش ها شامل:    26
2-6-6) عوامل  فرهنگی و اجتماعی    27
2-6-7)عوامل  سياسی    27
2-6-8)عوامل اقتصادی    28
2-7) سازوکارهاي مدیریتی پیشگیري از فساد اداری    28
2-7-1) حذف سوء استفاده از اختیارات    29
2-7-2) کاهش پیچیدگی هاي فرآیندي    29
2-7-3) شفافیت در تخصیص منابع عمومی    30
2-7-4) ایجاد انگیزه در کارمندان    31
2-7-5) مدیریت نتیجه محور    32
2-7-6) فرآیندهاي گزارش دهی داخلی    33
2-7-7) سلب صلاحیت    33
2-7-8) کدهاي رفتاري    34
2-7-9) اظهار دارایی ها    35
2-7-10) راستی آزمایی    36
2-8) بررسی راهکارهای مرتبط با متغیرها    39
2-8-1) خصوصی سازی    39
2-8-1-1) توانایی بخش خصوصی    41
2-8-1-2) اصول خصوصی سازی    42
2-8-1-3) بسترهای مورد نیاز خصوصی سازی    43
2-8-1-4) سابقه خصوصی سازی در ایران    45
2-8-1-5)دلايل ناكامي در خصوصي سازي    46
2-8-2) تشویق و تنبیه    50
2-8-2-1)تشویق    51
2-8-2-2)انواع تشویق    51
2-8-2-3)کارکرد کنترل و تشویق    52
2-8-2-4)ارتباط کنترل و تشویق    52
2-8-2-5)کاربردهای کنترل و تشویق    53
2-8-2-6)شیوه‌های صحیح کنترل و تشویق    54
2-8-2-7)معایب تشویق بی جا و بیش از حد    57
2-8-3) کنترل و نظارت    58
2-8-3-1)کنترل    60
2-8-3-2)چرا بايد ارزيابي کنيم؟    61
2-8-3-3)اهميت نظارت    61
2-8-3-4) فرايند نظارت    63
2-8-4)  دسترسی همگانی به اطلاعات و گزارشات    64
2-8-4-1)تقویت سطح آگاهی عمومی    71
2-8-4-2)مشاركت هاي مردمي    76
2-8-5)  پاسخگويي و شفافيت    78
2-9) وزارت امور اقتصادی و دارایی    79
2-9-1) تاریخچه    80
2-9-2)  شرح اهداف    82
2-9-3-1) تهیه و تنظیم    83
2-9-3-2) بررسی و نظارت    83
2-9-3-3) امور اجرایی    85
2-9-3-4) امور شرکت‌های دولتی    85
سایر وظایف    86

پیشینه پژوهش فساد اداری

2-10) مطالعات انجام شده    87
2-10-1 ) مطالعات داخلی    87
2-10-2 ) مطالعات خارجی    91
2-11)خلاصه فصل دوم    92

منابع فارسی    93
منابع انگلیسیEnglish Resources    98
منابع اینترنتی    99
Abstract    99