مبانی نظری سازمان یادگیرنده

هدف از این نوشتار بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیق سازمان یادگیرنده می باشد که در ابتدا مبانی نظری سازمان یادگیرنده بصورت کامل و جامع تشریح می شود و در قسمت پیشینه تحقیق سازمان یادگیرنده به پیشینه داخلی سازمان یادگیرنده و پیشینه خارجی سازمان یادگیرنده می پردازیم.

سازمانهای یادگیرنده پدیده‌هایی هستند که با شروع دهه‌ی ٩٠ میلادی مطرح شدند. علت پدیدار شدن این سازمان‌ها، شرایط، نظریه‌ها و تغییروتحول درمحیط‌های سازمانی قبل از دهه‌ی مذکور بوده است. به گونه‌ای که تمام سازمانها تلاش گسترده‌ای را برای بقاء خود آغازکرده بودند و برای آنکه بتوانند خود را با محیط پرتلاطم اطراف حفظ کنند، می‌بایست از قابلیتهای غیرپویا خارج وبه سازمان یادگیرنده متحول شوند. به بیان سنج سازمان‌هایی که درآن افراد به  طورمستمردرحال توسعه ظرفیت خود برای تحصیل نتایجی هستند که به واقع طالب آنند. محلی که الگوهای تازه‌ی فکرکردن پرورش می‌یابند، مکانی که خواسته‌ها وتمایلات گروهی محقق می‌شود و بالاخره مجموعه‌ای که در آن افراد پیوسته می‌آموزند که چگونه با یکدیگریاد بگیرند، سازمان یادگیرنده می‌باشد. (١٣٨٠، ص ١٠)

سازمان یادگیرنده یعنی سازمانی که ظرفیت آن را دارد که از تجربیات خود و دیگر افراد درس بیاموزد و آموزش ببیند و براساس شناختی که از این راه حاصل می‌کند، روشهای کار، عالیت و ارکردهای خود را اصلاح کند و غییردهد. (پرداختچی، ١٣٨٣، ص ٤٩)دفت معتقد است که سازمان یادگیرنده نوعی نگرش یا فلسفه درباره‌ی چیزی است که سازمان بدان شکل است و نگرش نقشی است که اعضای سازمان ایفا می‌کند. (١٣٨٦، ص ٥٩٦)

الوانی سازمانهای یادگیرنده را سازمانهای دانش آفرین می‌نامد. او بیان می‌دارد: سازمانهایی که درآنها خلق دانش و آگاهیهای جدید، ابداعات واختراعات و ابتکارات یک کارتخصصی و اختصاصی نیست. بلکه نوعی رفتارهمگانی است. روشی که تمامی اعضای سازمان بدان عمل می‌کنند. به عبارت دیگرسازمان دانش آفرین سازمانی است که هرفردی در آن، انسانی خلاق ودانش آفرین می‌باشد. دراین سازمان تفکر، بحث‌های جمعی، کشف نظرات و افکار نو تشویق می‌شوند و نوآوران پرورش می‌یابند. (١٣٨٢، ص ٣٢٦) 

سازمان یادگیرنده سازمانی است که درآن مشارکت تمامی کارکنان در فرایند تغییردائمی به سوی ارزش‌ها و اصول مشترک وجود دارد. اینگونه سازمان‌ها فرصت‌های یادگیری دائمی را فراهم می‌آورند، ازیادگیری برای دستیابی به اهداف استفاده می‌کنند، عملکرد فردی را به عملکرد سازمانی پیوند می‌زنند، پرسش‌گری وگفتگورا تقویت می‌کنند وافراد را جهت به اشتراک گذاشتن نظرات وخطرپذیری آزاد می‌گذارند.  فلسفه‌ی سازمان یادگیرنده، یادگیری دائم سازمان با توجه به  شتاب تغییرات محیط، درجهت ماندگاری وبقای سازمان است. (فقیهی ونجف بیگی، ١٣٨٤، ص ٨٣)

زمانی می‌توان ادعا کرد سازمانی یادگیرنده است که  بتواند ازطریق فرایند ارتباط، دامنه‌ی رفتارهای بالقوه اش را تغییرداده وبهبود بخشد. سازمانها زمانی یادگیرنده و دانش آفرینند که استنباطاتی را ازتاریخ وتجربیات خود به دست آورده و آنها را به صورت کاربردی راهنمای رفتارهایشان قراردهند. (الوانی، ١٣٨٢، ص ٣٢٨) سازمان یادگیرنده سازمانی است که افراد آن با قدرت وبه صورت جمعی یاد می‌گیرند و دائماً خویش را به نحوی تغییرمی دهند که باهدف موفقیت مجموعه‌ی سازمانی اطلاعات را به شیوه‌ای بهترجمع آوری، مدیریت واستفاده کنند. (مارکوارت، ١٣٨٥، ص ٢٨)دریو و اسمیت سازمان یادگیرنده را سیستم اجتماعی که اعضای آن فرایند‌های مشترک آگاهانه را جهت حفظ وهمگام سازی مستمریادگیری فردی و جمعی آموخته‌اند تا عملکرد سیستم سازمانی را به گونه‌ای که برای تمامی ذینفعان باشد بهبود بخشد، تعریف کرده‌اند. (١٩٩٥، ص ٤) 

فهرست مطالب

چکیده پژوهش

فصل دوم: ادبیات نظری و پیشینه پژوهش
مقدمه      13
بخش اول: سازمان 
تعریف سازمان      15
ماکس وبر      15 
استیفن رابینز      16
تعریف مفهومی      17
انواع سازمان      18
اتزیونی      20
مینتزبرگ      21
طبقه بندی سازمانها برمبنای تئوری وعمل      22
تئوری سازمان      22
استیفن رابینز     25
ریچارد دفت      27
ساختارسازمانی      28
ابعاد سازمانی      29 
انواع ساختارنظری سازمانی      30
انواع ساختارعملی سازمانی      31
سازمان‌های افقی      33
تیم‌های خودگردان      34
ساختارشبکه‌ای پویا      35
بخش دوم: یادگیری
تعریف یادگیری      38
نظریه‌های یادگیری      40
تفاوت بین یادگیری و آموزش      41
انواع سازمان ازنظر توجه به یادگبری وعمل      42
یادگیری سازمانی      44
ضرورت یادگیری سازمانی      45
انواع یادگیری سازمانی      46
الف- یادگیری تک حلقه‌ای، دوحلقه‌ای، سه حلقه‌ای      47
ب- ادگیری انطباقی، پیش گیرانه، عملی      49
ج- انواع یادگیری ازدیدگاه شاین      50
سطوح یادگیری سازمانی      51
فرایند یادگیری سازمانی      52
مهارت‌های یادگیری سازمانی      53
تفاوت یادگیری سازمانی وسازمان یادگیرنده      54
بخش سوم: سازمان یادگیرنده 
تعریف سازمان یادگیرنده      57
سازمان یادگیرنده ازدیدگاه پیترسنج      58
سازمان یادگیرنده ازدیدگاه ریچارد دفت      67
سازمان یادگیرنده ازدیگاه مایکل مارکوارت      72
1- مدل سیستمی سازمان یادگیرنده      72
2- پروانه نمونه‌ی یک سازمان یادگیرنده      76
روند نبدیل سازمان به یک سازمان یادگیرنده      77 
سازمان یادگیرنده‌ی زایشی وانطباقی       81
مولفه‌های استراتژیک سازمان یادگیرنده      83
اهداف سازمان یادگیرنده      85
تفاوت سازمان‌های سنتی با سازمان‌های یادگیرنده      85
بخش چهارم:

پیشینه داخلی سازمان یادگیرنده

پیشینه خارجی سازمان یادگیرنده

فهرست منابع       
منابع فارسی      
منابع انگلیسی      
 

فهرست جداول
جدول ٢-١: نوع‌شناسی روابط اطاعت      20
جدول ٢-٢: چهاردیدگاه استنلی و ون دو ون درباره‌ی تئوری سازمان      24
جدول ٢-٣: طبقه‌بندی تئوریهای سازمان براساس روند تاریخی شکل‌گیری آنها     25
جدول ٢-٤: ابعاد نظری تئوری سازمان      26
جدول ٢-٥: مقایسه‌ی الگوی سازمانی نوگرا و پسانوگرا      28
جدول ٢-٦: رابطه‌ی بین متغیرهای محتوایی و ساختار     31 
جدول ٢-٧: انواع ساختارسازمانی با توجه به متغیرهای ساختاری      31
جدول ٢-٨: ساختارسازمانی براساس نظریات مینتزبرگ و مقایسه‌ی آن با ابعاد ساختار     32
جدول ٢-٩: تفاوت یادگیری و آموزش      41 
جدول ٢-١٠: تفاوت ویژگی‌های یادگیری و آموزش      42
جدول ٢-١١: طبقه بندی انواع سازمان      43
جدول ٢-١٢: تفاوت بین یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده      56
جدول ٢-١٣: ویژگیهای سازمان یادگیرنده‌ی زایشی و انطباقی      82
جدول ٢-١٤: تفاوت سازمان یادگیرنده با سازمان سنتی      87 
جدول ٢-١٥: ویژگیهای سازمان یادگیرنده به دست آمده از تحقیق زارعی متین      88
جدول ٣-١: حجم جامعه و نمونه‌ی مورد بررسی پژوهش      96

فهرست اشکال
شکل ٢-١: تعامل ابعاد محتوایی و ساختاری سازمان      30
شکل ٢-٢: ساختارشبکه‌ای پویا      36 
شکل 2-3: ارتباط بین یادگیری تک حلقه‌ای و دو حلقه‌ای      48
شکل ٢-4: یادگیری سه حلقه‌ای      49 
شکل ٢-5: اصول سازمان یادگیرنده ازدیدگاه سنج      59
شکل ٢-6: مدل سیستمی سازمان یادگیرنده      73
شکل ٢- 7: زیرسیستم یادگیری      73
شکل ٢-8: زیرسیستم سازمان      74
شکل ٢-9: زیرسیستم افراد      74
شکل ٢-10: زیرسیستم دانش      75
شکل ٢-١1: زیرسیستم فن آوری      75
شکل ٢-١2: مراحل تبدیل شدن سازمان یک سازمان یادگیرنده      78
شکل ٢-١3: الگوی ایجاد سازمان یادگیرنده      80 
شکل ٢-١4: مقایسه‌ی جریان یادگیری درسازمان یادگیرنده و سازمان سنتی       85