مبانی نظری تصمیم گیری مشارکتی

این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق تصمیم گیری مشارکتی می باشد. در بخش اول چارچوب و مبانی نظری تصمیم گیری مشارکتی تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه نظری تحقیق تصمیم گیری مشارکتی در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.

تعریف تصمیم گیری و اهمیت آن

تصمیم گرفتن درلغت، به معنی اداره کردن،و قصد کردن آمده است (دهخدا،1343، ج15، ص732 ). استونر تصمیم گیری را فرایندی تشریح می‌کند که از طریق آن، راه حل مسأله معینی انتخاب می‌گردد (رضائیان،1383، ص 61). در تعریفی دیگر، تصمیم گیری انتخاب یک راه از میان راه‌های مختلف آمده است (سیدمهدی الوانی، 1385، ص199). دقت تصمیم گیری را فرایند شناسایی و حل مسائل می‌داند (دفت، 1385،ج2، ص 685).

تصمیم گیری یکی از مسائل مهم در مدیریت است. تصمیمات مدیر در موارد گوناگون به طور مستقیم یا غیرمستقیم، سازمان را در جهت رسیدن به اهداف هدایت می‌کند. اهمیت تصمیم گیری به حدی است که برخی از صاحب نظران نظیر سایمون فرایند تصمیم گیری را با مدیریت یکی دانسته و تمام کار گروه‌های مدیریت را در قالب تصمیم گیری بیان می‌کند (سایمون، 1371). فراگرد مدیریت را می‌توان به تصمیم گیری واجرای تصمیم تجزیه کرد. از این رو، بعضی از صاحبنظران، تصمیم گیری را با مدیریت مترادف دانسته آن را قلب تپنده سازمان تلقی می‌کنند، زیراکه مدیران، بخش عمده ای از وقت ونیروی خود را صرف تصمیم گیری می‌سازند وتقریباَ همه وظایف مهم مدیریت مستلزم تصمیم گیری است. آن ها برای حل مشکل یا اقدام تازه، تصمیم می‌گیرند وآنگاه تصمیم خود را به مرحله عمل می‌سپارند. تصمیم درمرحله عمل، چارچوب فعالیت کارکنان یک واحد سازمانی یا کل سازمان را تشکیل می‌دهد. به عبارت دیگر، تصمیم مدیریت، تکلیف عملیات سازمانی را معلوم می‌کند. از این رو، تصمیم گیری فعالیتی حساس وپراهمیت است (علاقه بند، 1386 ، ص15).

بخشی مهمی از وقت و کار مدیران صرف حل مشکل و تصمیم گیری می‌شود. وظایف اساسی برنامه‌ریزی، سازماندهی، رهبری، کنترل مستلزم تصمیم گیری است. مدیران در همه‌ سطوح سازمان، برای اقدام تازه ‌یا حل مشکل تصمیم می‌گیرند و تصمیمات در مرحله‌ عمل، چارچوب فعالیت سایر کارکنان سازمان را مشخص می‌سازند. بنابراین، تصمیم گیری فعالیتی حساس و با اهمیت است. تصمیم گیری فراگردی است که طی آن شیوه‌ی عمل خاصی با شکل ویژه برگزیده می‌شود (ناظم و میرزایی، 1386).

اکثر صاحب نظران مدیریت معتقدند که فرایند تصمیم گیری شامل مراحل زیر است (ظهور پرونده، 1384):
- شناسایی و تعریف مسأله؛
- یافتن شقوق مناسب؛
- ارزیابی شقوق و انتخاب راه‌حل مناسب؛
- برنامه‌ریزی و اجرای راه‌حل منتخب؛
- ارزیابی نتایج حاصل از اجرای راه‌حل منتخب؛

البته باید متذکر شد که دنبال کردن این مراحل الزاما منجر به اتخاذ تصمیماتی مناسب نمی شود. اما استفاده از آن شانس موفقیت مدیران را در حل مسأله و تصمیم‌گیری افزایش خواهد داد.

سبک ها و نظریات تصمیم گیری

بزرگ ترین دلیل ضعف عملکرد سازمان ها، خطا در اجراست. چنین خطاهایی معمولاً از خطای در تعاملات شخصی سرچشمه می‌گیرند. این خطاها در خلاء رخ نمی‌دهند و نوعا به شیوه و سبک  تصمیم‌گیری (یا تصمیم‌ نگیری) در سرتاسر سازمان برمی‌گردند (منکینز و استیل  ، 2006). بین سبک رهبری مدیران با اثربخشی، کارایی و بهره وری سازمان ها رابطه وجود دارد  (فرانک ، 1992). همچنین بین سبک رهبری مدیران رضایت شغلی و تعهد سازمانی کارکنان رابطه تنگاتنگی وجود دارد (دونهام ، 2000). 

باید خاطر نشان نمود که یک سبک رهبری خاص برای همه موقعیت ها مناسب نمی باشد. از این رو یک مدیر می‌تواند در موقعیت‌های گوناگون سبک‌های متفاوت را برای رهبری کارکنان خود با توجه به فرهنگ حاکم بر سازمان و بلوغ سازمانی کارکنان برگزیند.

به طور کلی تصمیم گیری در سازمان ها به دو شکل تصمیم گیری متمرکز و غیر متمرکز صورت می‌پذیرد:
تصمیم گیری متمرکز، فرایندی است که طی آن تصمیمات در سطح مدیران بالای سازمان اتخاذ می‌شود، در این نوع تصمیم گیری مدیران فرادست هستند که حق تصمیم گیری دارند و سایرین باید تابع و پذیرای آن باشند. 

در تصمیم گیری غیر متمرکز، تصمیم گیری در سطوح پایین تر سازمان، یعنی در جایی که افراد دارای اطلاعات و مهارت‌های مورد نیاز برای تصمیم گیری هستند، جریان دارد. بسیاری از صاحبنظران عقیده دارند که این روش سودمندتر خواهد بود زیرا در تصمیمات غیر متمرکز افراد بیشتری در قبال تصمیم مسئولیت داشته و پاسخگو خواهند بود. علاوه بر این مدیران و کارکنانی که در تماس مستقیم با مسائل و مشکلات هستند، فرصت خواهند داشت تا در مورد حل و فصل آن تصمیم گرفته و آن را مرتفع سازند، این در حالی است که مدیران سطح بالای سازمان به طور مستقیم با مشکلات روبه رو نیستند ، لذا نمی توان انتظار داشت که تصمیمات آن ها اثر بخشی لازم را داشته باشد (جهان تاب، 1385).

فهرست مطالب

2-7- تصمیم گیری 31
2-7-1- تعریف تصمیم گیری و اهمیت آن 31
2-7-2- سبک ها و نظریات تصمیم گیری 32
2-7-2-1- سبک‌های پنج گانه وروم، و یتون  33
2-7-2-2- لوین 34
2-7-1-3- مک گرگو 34
2-7-1-4- لیكرت 35
2-7-1-5- آرجریس  37
2-7-1-6- ماکس وبر  37
2-8- مشارکت و سطوح آن  38
2-8-1- مشارکت و تعاریف آن  38
2-8-2- سطوح مشاركت 40
2-8-2-1- تیم‌های خودگردان 40
2-8-2-2- تیم‌های كاری نیمه مستقل 40
2-8-2-3- حلقه‌های بهبود كیفیت 41
2-8-2-4- كمیته‌های مشورتی مشترك 41
2-8-2-5- جلسات غیر رسمی 41
2-8-2-6- تصمیم گیری‌های دو جانبه 41
2-8-2-7- نظام پذیرش و بررسی پیشنهادهای كاركنان 42
 2-9- تصمیم گیری مشارکتی  42
2-9-1- تصمیم گیری مشارکتی وتعاریف آن 42
2-9-2- مزایای مشارکت در تصمیم گیری 43
 2-10- کتابخانه‌های عمومی 45
2-10-1- اهداف کتابخانه‌های عمومی 47
2-10-2- کارکردهای کتابخانه عمومی 48
2-10-2-1- مجموعه سازی یا جمع آوری منابع 49
2-10-2-2- حفاظت و نگهداری منابع 49
2-10-2-3- سازماندهی منابع  50
2-10-2-3-1- فهرستنویسی  50
2-10-2-3-2- رده بندی. 50
2-10-2-3-3- نمایه سازی و چکیده نویسی 50
2-10-2-4- اشاعه اطلاعات  51
2-10-2-4-1- امانت 51
2-10-2-4-2- خدمات مرجع 52
2-10-2-4-3- خدمات اطلاع رسانی 53
2-10-2-5- مدیریت کتابخانه 53
2-11- مروری بر مطالعات انجام شده 54
2-11-1- پژوهش‌های داخلی 54
2-11-2- پژوهش‌های خارجی 58
2-12- جمع‌بندی  62

منابع