مبانی نظری علم سنجی

این نوشتار مبانی نظری و پیشینه تحقیق علم سنجی می باشد. در بخش اول چارچوب و مبانی نظری علم سنجی تشریح می شود و در بخش دوم پیشینه نظری تحقیق علم سنجی در پژوهش های داخلی و خارجی مورد بررسی قرار می گیرد.

علم ‏سنجی یکی از رایج‏ترین روش‏های ارزیابی فعالیّت‏های علمی است. این حوزه مطالعاتی به رغم آن که با حوزه‏های مشابه دیگر نظیر کتاب‏سنجی و اطلاع‏سنجی به لحاظ روش‏شناختی هم‏پوشانی دارد از نظر موضوع مورد تأکید در پژوهش‏های مربوط، دارای تمایزاتی است. به عقیده عصاره کاربرد کتاب‏سنجی در بررسی‏های مربوط به کتابخانه و کتابداری است، علم‏سنجی به مطالعه و ارزیابی متون علمی می‏پردازد و بیش‌تر در سیاست‏گزاری‏های علمی کاربرد دارد و اطلاع‏سنجی بر مطالعه و ساختار ویژگی‏های علم اطلاعات تأکید دارد (عصاره، 1384). به عقیده براون (1374) و همکاران علم‏سنجی جنبه‏های کمّی تولید و باروری، ترویج و انتشار، و نیز استفاده از اطلاعات علمی را به منظور مشارکت در فهم دقیق‏تر مکانیسم پژوهشی علمی به عنوان فعالیّتی اجتماعی، مورد تجزیه و تحلیل قرار می‏دهد.

در علم‏ سنجی، از روش‎های آماری و اندازه‎گیری برای تعیین معیارهای رشد و توسعه‎ی علوم و سطوح گسترش آن‏، و نیز تأثیر و تأثر آن در جوامع مختلف بشری استفاده می‏شود. این روش در روسیه شوروی پدید آمد و کشورهای اروپای شرقی، از این روش برای اندازه‏گیری کمّی علوم در سطوح ملّی و بین‏المللی مؤسسات دولتی و خصوصی استفاده کردند. دوبروف  و کارنوا  اوّلین کسانی بودند که واژه علم‎سنجی را ابداع کردند. آنها علم‎سنجی را به عنوان اندازه‎گیری فرایند انفورماتیک تعریف کردند. بر طبق نظر میخائیلف  انفورماتیک عبارت است از اصول علمی که ساختار و ویژگی‎های اطلاعات علمی را بررسی می‏کند و قوانین فرایندهای این ارتباطات را نیز مورد بحث قرار می‎دهد (سن گوپتا، 1372). علم‌سنجی در شرق توسط نالیموف  و ملچنکو  (1969؛ نقل در عصاره، 1376) مطرح شد. 

نقطه آغاز برای گسترش کتاب‏سنجی و علم‏سنجی، پیدایش نمایه استنادی متون علمی بود که در سال 1965 توسط یوجین گارفیلد  معرفی شد. این نمایه تحلیل‏های شبکه‏های استنادی را در علوم امکان‏پذیر می‏ساخت (سهیلی و عصاره، 1387). پرایس  یکی از برجسته‏ترین مروّجین استفاده از بانک اطلاعاتی نمایه استنادی علوم، به عنوان ابزار مطالعه کمّی و آماری علم می‏باشد (براون 1374).علم‏سنجی به عنوان ابزار معتبری در ارزیابی مواد و منابع شناخته شده است و هم‌چنین در ارزیابی علمی و مقایسه کشورها، دانشگاه‏ها، دانشکده‏ها و حتی دانشمندان به طور انفرادی و بر اساس انتشارات علمی آنها به کار برده می‏شود.

 منبع:فروشگاه ساز فایلینا

فهرست مطالب
فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش
مبانی نظری علم سنجی
2-1-1- مقدمه 7 
2-1-2- مروری بر روند تحوّل علم در ایران 8 
2- 1-3- استفاده از روش‏های کمّی در حوزه کتابداری و اطلاع‏رسانی 9 
2-1-3-1- کتاب‏سنجی 10
2-1-3-2- کتابخانه‏سنجی 10
2-1-3-3- اطلاع‏سنجی 10 
2-1-3-4- وب‏سنجی 11
2-1-3-5- علم‏سنجی 12
2-1-3-5-1- تولید علم 12
2-1-3-5-2-  زبان تولیدات علمی 12
 2-1-3-5-3-  نوع تولیدات علمی 12
2-1-3-5-4-  استناد 12
2-1-3-5-5- تحلیل استنادی 13
2-1-3-5-6- ضریب تأثیر 14
2-1-3-5-7- پراستنادترین نویسندگان 14
2-1-3-5-8- پرکارترین نویسندگان 14
2-1-3-5-9- مشارکت علمی 15 

پیشینه تحقیق علم سنجی
2-2-1- مقدمه 15
2-2-2- مطالعات انجام شده در داخل کشور 16
2-2-2-1- تحقیقات انجام شده در سطح کشور 16
2-2-2-2- تحقیقات انجام شده در سطح دانشگاه‌ها و مؤسسات دولتی 18
2-2-2-3- تحقیقات انجام شده در سطح دانشگاه آزاد اسلامی 23
2-2-3- مطالعات انجام شده در خارج کشور 24 
2-2-4- جمع‏بندی 28
2-3- سؤالات پژوهش 29
2-4- تعاریف مفهومی و عملیاتی 30 
2-4-1- تعاریف مفهومی 30
2-4-2- تعاریف عملیاتی 30

منابع