مبانی نظری ساختار سازمانی

این نوشتار فصل دوم پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت با موضوع مبانی نظری و پیشینه تحقیق ساختار سازمانی می باشد. در ایتدا به ادبیات و چارچوب نظری ساختار سازمانی می پردازیم. در بخش دوم نیز پیشینه تحقیق ساختار سازمانی در پژوهش های داخلی و خارجی بررسی و تبیین می گردد.سازمانها نقش عمده‌ای را در جهان نوین ایفا می‌كنند. حضور سازمانها اساساّ هر بخشی از زندگی اجتماعی كنونی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. پیتر دراكر معتقد است كه امروزه جوانان باید سازمانها را همانگونه بیاموزند كه اجدادشان كشاورزی را آموختند.همه ما می‌دانیم كه تحولات بزرگ اجتماعی اصولاً زائیدة فعالیتهای سازمانی بوده است. امپراتوری رم، گسترش مسیحیت و رشد و توسعه سرمایه‌داری سوسیالیزم همگی از طریق فعالیتهای سازمانی امكان‌پذیر شده است. دفع ضایعات اتمی، تروریسم، بیكاری و سایر مسائلی كه جامعه كنونی با آن روبروست همگی به گونه‌ای است كه دركشان بدون درك مفاهیم سازمان و محتوای سازمانی دشوار است.

«هر قدر ما بیشتر بتوانیم دنیایی را خلق كنیم كه از نظر معنوی، اخلاقی و سیاسی تجانس لازم را داشته باشد بعنوان نیروی كار و شهروند بهتر می‌توانیم سازمانها را اداره كنیم و مقاومت نماییم.»در این قسمت از تحقیق محقق كوشیده است كه با مطالعه و بررسی ادبیات نظری در خصوص تئوریهای سازمان و ساختار سازمان، اصول سازمان‌دهی و ساختار بندی سازمانها تصویری جامع از سازمان و مسائل ساختاری آنرا پیش روی خوانندگان قرار دهد.

سازمانها هم می‌توانند مفید باشند و هم می‌توانند بذر نفاق و دشمنی را بپرورانند. سازمانها منافع فردی و گروهی اعضای جامعه را تامین می‌كنند. همچنین سازمانها در ارائه و تدوین سیاست‌های دولت نقشی فعال دارند.یكی از نویسندگان بزرگ متون و ادبیات سازمانی (هال) می‌گوید كه ما زمانی می‌توانیم به این پرسش كه چرا باید سازمانها را مطالعه كنیم پاسخ دهیم كه همه مطالب مربوط به سازمان را مطالعه كرده باشیم. بدون تردید در زمان كنونی كه همگی در كشور سازمانی بسر می‌بریم مدیریت اهمیت زیادی دارد، ولی آنچه را كه باید بیشتر مورد توجه قرار دهیم سازمان است نه تنها مدیریت.

در كل می‌توان اهمیت مطالعه سازمان را در این جمله ریچارد هال خلاصه كرد:

نگاهی به تعاریف سازمان:
ـ سازمان یك رابطه اجتماعی بسته‌ای است كه طبق مقررات به افراد خارجی اجازه ورود نمی‌دهد. دستورات برای عملیات بوسیله افراد خاصی كه عهده‌دار این وظیفه هستند. و در راس امور سازمان قرار می‌گیرند اعمال می‌شود و معمولاً یك ستاد اداری و اجرایی دارد. (Weber, 1947. P. 146) 
ـ سازمان یك نهاد اجتماعی هدفمند است كه با برنامه‌هایی روشن، به علت داشتن ساختاری آگاهانه و مرز مشخص فعالیتهای خاص را انجام می‌دهد.(Drucker, 1978, P.25)

ـ سازمان عبارتست از هویتی اجتماعی كه بطور آگاهانه هماهنگ و برنامه‌ریزی شده و با مرزی نسبتاً مشخص و همچنین روابطی نسبتاً پایدار برای كسب هدفی مشترك یا مجموعه‌ای از اهداف عمل می‌كند. (Robins, 1987.p.) 

ـ بارنارد سازمان را یك سیستم از فعالیتها یا نیروهای هماهنگ و آگاهانه كه از دو یا چند نفر تشكیل شده است می‌داند. (اسكات، 1374، ص 26)
ـ تالكوت پاسونز و آمیتای اتزیونی سازمان را عبارت از واحد اجتماعی خاص كه تركیب و استخوان‌بندی آن اندیشمندانه و از روی تعهد ساخته شده و بارها مورد دوباره‌سازیهای مجدد به منظور حصول هدف یا هدفهای قرار می‌گیردمی‌دانند. (رحمان سرشت، 1377، ص 33)

ـ اسكات می‌گوید:«سازمانها را در قالب فعالیتهای گروهی تعریف كرده‌اند … و گفته‌اند كه مقصود از تشكیل آنها دستیابی به هدفهای تقریباًخاصی است كه به صورت مستمر در پی كسب آنها بر می‌آیند. ولی باید این نكته روشن شود كه سازمان ویژگی خاص خود را دارد و این علاوه‌ بر دستیابی به یك هدف خاص و استمرار در این كار است. این ویژگی خاص عبارتست از وجود مرزهای تقریباً ثابت، یك سلسله مراتب اداری و نوعی نظم و ترتیب مدبرانه، یك سیستم ارتباطات و سیستم انگیزشی كه موجب می‌گردد افراد در سایه همكاری درصدد تامین هدفهای مشترك برآیند.» (هال، 1376، ص 50)

فهرست مطالب
مبانی نظری ساختار سازمانی 1
فصل دوم ساختار سازمانی1
قسمت اول:سازمان و ساختار سازمانی 2
مقدمه: «چرایی مطالعه سازمان» 3
نگاهی به تعاریف سازمان: 4
ـ سازمان از نظر «Pfiffner & sherwood»: 5
سازماندهی (Organizing): 10
1- سازماندهی بر مبنای وظیفه یا هدف. 11
3- سازمان بر مبنای منطقه عملیاتی (جغرافیایی) 17
4- سازماندهی بر مبنای زمان: 19
6- سازمان مبتنی بر بازار: 22
نقاط قوت و ضعف ساختار ماتریس: 26
ابعاد ساختاری: 33
فنون رسمی سازی: 35
نسبتهای پرسنلی: 42
فرهنگ چه می‌كند؟ 51

قسمت دوم:پیشینه تحقیق 52
پیشینه تحقیق: 53
الف) تحقیقات خارج از كشور: 53
1- بررسی و پژوهش اسمیت 53
بررسی و پژوهش ویگاند: 54
تحقیق فیفرولبلباسی: 55
تحقیقات تریست و بمفورد: 57
ب) تحقیقات انجام شده در ایران: 58
خلاصه و نتیجه گیری از فصل دوم: 60