بررسی اشغال در حقوق بین الملل با تأکید بر وقوع آن در دو دهه اخیر
نوع فایل: word
قابل ویرایش 180 صفحه
چکیده:
به طور کلی عمل اشغال سرزمین یک دولت
توسط قوای بیگانه در بسیاری از جنگهاي بزرگ رخ داده و شکی نیست که اکثر قریب به اتفاق
موارد آن مشروعیت بین المللی نداشته و به عنوان عملي مغاير با حقوق بين‌الملل شناخته
شده و ممنوع بوده است . اما با عنايت به اين حقيقت كه چنين عملي بارها به وقوع پيوسته
و ممنوعيت آن ناديده گرفته شده ، لذا در جهت حفظ حقوق و امنيّت سكنه اراضي اشغالی ،
وجود مقرراتي كه در طول دوران اشغال ، رعايت آنها توسط قدرت اشغال کننده الزامي باشد
، ضرورت دارد. در مقابل ، سكنه منطقه اشغالي نيز موظف به رعايت مقرراتي هستند كه خودداري
از انجام آن ممكن است بعضي از اعمال غير قانوني حاكم اشغالگر را توجيه نمايد. به همین
دلیل به تدريج قواعد و مقرراتی در این رابطه در سطح بين‌الملل شكل گرفته و لازم‌الرعايه
گرديده كه مختص زمان اشغال بوده و در اين وضعيّتاجرا مي‌شود .
هر كدام از موارد اشغال سرزمينها ، مشمول آثار حقوقي مشترك بوده و در بعضي از
انواع آن ، علاوه بر آثار حقوقي مشترك ، اثرات حقوقي خاص خود نيزدارد كه بررسي و مقايسه
تطبيقي مواردي از آن همراه با تحليلي حقوقي اهميت فراواني دارد .
هدف پژوهنده از تدوين اين پايان نامه بررسي پيرامون مواردي است كه در حقوق بين‌الملل
به عنوان اشغال قلمداد مي‌شود ، با عنايت و توجه خاص بر وقوع آن در دو دهه اخير در
سطح بين‌الملل ، همچنين بررسي و تحليل پيرامون حقوق متقابل شهروندان و دولت اشغالگر
و بالعكس ، و در مرحله تفصيلي و عملي آن ، موارد اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهير
شوروي، اشغال قسمتهايي از ايران در جنگ تحميلي(به خصوص اشغال خرمشهر)به وسیله نيروهاي
متجاوز بعث عراق، اشغال كويت توسط عراق ، اشغال يوگسلاوي ، اشغال مجدد افغانستان توسط
ايالات متحده آمریکا و نهايتاً اشغال فعلي عراقمورد ارزيابي عميق و تفصيلي قرار خواهد
گرفت . همچنين در این پژوهش ضمن تبيين مقررات و حقوق حاكم بر اشغال ، جامعیت و کفایت
قواعد بین المللی موجود ارزیابی و عملكرد قدرتهاي اشغالگر و ميزان پايبندي آنها به
قواعد فعلی مورد بررسي قرار می گیرد و در حد امكان در بيان نقايص موجود آن تلاش مي
گردد. در ضمن با عنايت به محدوديت بسيار منابع مستقيم در اين زمينه ، تلاش گرديده كه
پايان نامه مذكور از وضعيّتكمي و كيفي مطلوبي برخوردار باشد.
مقدمه:
از ابتداي تشكيل جوامع بشري ، در موارد عديده‌اي دولتها به قصد گسترش و بسط
قلمرو حاكميـّت خود اقدام به شعله‌ور ساختن آتش جنگ نموده و سرزمينهاي يكديگر را
مورد تجاوز قرار داده و ضمن تصرف و اشغال تمامي يا بخشي از اراضي هم‌ديگر ، اقدام به
توسعه و گسترش قلمرو خود مي‌نمودند . نتيجه فتح در يك جنگ ، اشغال سرزمين مغلوب بوده
ومردم آن سرزمين ناچاراً مطيع اهداف و برنامه‌هاي دولت غالب مي‌گرديدند .
تا اواخر قرن 17 ميلادي ،اشغال نظامي
، انتقال حكميـّت را به نفع كشور اشغال‌كننده در بر مي‌داشت . به همين دليل قواعد و
مقرراتي كه هنگام اشغال نظامي سرزمين بيگانه ، قابليـّت‌اجرايي داشته باشد ، موجود
نبوده و كمبود آن نيز احساس نمي‌شد .
بنابراين در مورد سكنه مناطق اشغالي كه پس‌از تصرف به‌طور خودكار ، اتباع دولت
فاتح محسوب مي‌شدند ، قوانين و مقررات دولت فاتح نيز اجرامي‌شد .
اماازاوايل قرن هيجده ميلادي ديدگاههاي جديدي در اين خصوص به وجود آمد كه بر
اساس آن انضمام سرزمين اشغالي به دولت اشغال‌كننده را از نظر بين‌المللي غيرقابل قبول
مي‌دانست . اين نگرش جديد پايه‌گذار معاهداتي گرديد كه به تدريج در حال توسعه و تكامل
است . اين معاهدات شامل قواعد و مقرراتي است كه بر سرزمينهاي اشغالي حاكم بوده ، حقوق
و تكاليف ساكنين مناطق اشغالي و دول اشغال‌كننده را در بر دارد . اين تحقيق شامل دو
بخش كلّي است كه در بخش اول آن ابتدا كلياتي شامل مفهوم اشغال ، شرايط تحقق آن ، انواع
و ماهيت آن بيان شده و سپس در فصل دوم ، منابع بين‌المللي موجود و حاكم بر اشغال و
عوامل مؤثر بر وضع آن مورد ارزيابي قرار مي‌گيرد . در ادامه به بررسي آثار حقوقي ناشي
از اشغال نظامي پرداخته خواهد شد .
در بخش دوم ضمن بيان مصاديقي از اشغال نظامي در سطح بين‌المللي ، بر موارد وقوع
آن در دو دهه اخير ، تأكيد خواهد شد .
در فصل اول اين بخش ، وضعيـّت اشغال
در دو جنگ بزرگ جهاني و سپس اشغال ويتنام مورد ارزيابي كلّي قرار گرفته و سپس در فصل
دوم ابتدا اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهير شوروي سابق كه تا اوايل دهه نود ادامه
داشت ، بررسي گرديده و در ادامه بحران بالكان و اشغال جمهوري‌تازه استقلال يافته بوسني‌هرزگوين
توسط ارتش يوگسلاوي سابق مورد تحليل قرار مي‌گيرد . سپس جنگ عراق با ايران و اشغال
بخش‌هايي از كشورمان مورد ارزيابي قرار گرفته و پس‌از آن وضعيـّت اشغال كويت توسط عراق
و اشغال افغانستان توسط ايالات متحده آمريكا و متحدانش در ناتو و در نهايت وضعيـّت
اشغال عراق توسط ايالات متحده آمريكا به همراه انگلستان و تعدادي از هم‌پيمانانش مورد
تحليل حقوقي قرار مي‌گيرد .همچنين در هركدام از مباحث يا مصاديق ذكر شده در اين بخش
، زمينه‌ها و علل وقوع جنگ و متعاقب آن اشغال نظامي بيان شده ، اقدامات و مصوبات سازمان
ملل متحد و شوراي امنيـّت و نيز واكنش جامعه بين‌المللي نسبت به مصاديق فوق موردتحليل
قرار گرفته و در پايان موارد نقض معاهدات بين‌المللي حاكم بر مناطق اشغالي در مصاديق
ياد شده از ديدگاه حقوق بين‌الملل ارزيابي مي‌گردد .در ضمن فرصت را مغتنم شمرده از
راهنمايي‌هاي مشفقانه اساتيد فرزانه‌ام جناب آقاي دكتر عباس تديني به عنوان استاد راهنماي
محترم و آقايان دكتر فرهاد قاسمي و دكتر نادر مرداني به عنوان اساتيد مشاور محترم ،
در تهيه و تنظيم اين تحقيق قدرداني نموده و آرزوي توفيق روزافزون براي اين اساتيد معزز
از درگاه احديت مسئلت مي‌نمايم .
همچنين از همكاري و همراهي‌هاي ساير مسئولين و كارمندان دانشكده حقوق و علوم
سياسي دانشگاه شيراز نيز تشكر نموده و براي همه آرزوي موفقيـّت دارم .
فهرست مطالب:
مقدمه
بخش اول
بررسي كلي نظام حقوقی اشغال از نظر حقوق بين‌الملل
فصل اول: مفهوم اشغال ، شرايط تحقق ، انواع و ماهيت آن
مبحث اول : مفهوم اشغال
تفاوت اشغال با تهاجم
رابطه تجاوز با اشغال
مبحث دوم : شرايط تحقق اشغال
مبحث سوم : انواع اشغال از ديدگاه حقوق بين‌الملل
گفتار اول : اشغال با مصلحت (دوستانه)
گفتار دوم : اشغال نظامي ( خصمانه)
مبحث چهارم: بيان اجمالي ماهيت اشغال
فصل دوم : منابع بين‌المللي اشغال و عوامل مؤثر بر وضع آن
مبحث اول : ديدگاه تاريخي
مبحث دوم : منابع موجود
گفتاراول : منابع فرعي
گفتار دوم : منابع اصلي
اولين منبع _ عهدنامه 1864 ژنو در خصوص حمايت از مجروحان ، بيماران جنگي و كاركنان
بهداري در زمان جنگ
دومين منبع _ كنوانسيون مورخ 18اكتبر 1907 لاهه
سومين منبع _ پيمان 15 آوريل 1935 واشنگتن در زمينه حفاظت از بناهاي تاريخيي
، مراكزعلمي ، هنري و فرهنگي
در زمان جنگ
چهارمين منبع _ كنوانسيون حمايت از اموال فرهنگي هنگام جنگ ( مصوب آوريل
1954 )
پنجمين منبع _كنفرانس 1919 صلح ورساي
ششمين منبع _ عهد نامه بين‌المللي مورخ 9 دسامبر 1948 مربوط به جلوگيري از كشتار
دسته جمعي يا ژنوسيد
هفتمين منبع _ كنوانسيونهاي چهارگانه ژنو مصوب 12 اوت 1949 (مهمترين منابع)
كنوانسيون چهارم ژنو راجع به حمايت افراد كشوري ( غير نظامي ) در زمان جنگ
باب اول کنوانسیون چهارم ژنو « مقررات عمومي كنوانسيون »
باب دوم کنوانسیون چهارم ژنو « حمايت كلي اهالي در مقابل بعضي اثرات جنگ »
باب سوم کنوانسیون چهارم ژنو «وضع اشخاص مورد حمايت و معامله با آنان »
اراضي اشغال شده ( از باب سوم کنوانسیون چهارم ژنو )
ضمانت اجراي كنوانسيونهاي چهارگانه 1949 ژنو
هشتمين منبع _ پروتكلهاي الحاقي مصوب ژوئن 1977 به كنوانسيونهاي چهارگانه ژنو
فصل سوم : آثار حقوقي ناشي از اشغال نظامي
مبحث اول : حاكميت دولت و اشغال نظامي
گفتار اول : نظريه علماي حقوق در مورد حاكميت دولتها در زمان اشغال
گفتار دوم : تصميمات قضائي
گفتار سوم : رويه بين المللي كشورها در زمينه اشغال
گفتار چهارم : وضعيت اشغال و حاكميت دولتها با توجه به قواعد و اسناد بين‌المللي
مبحث دوم : صلاحيتهاي حاكم قانوني و دولت اشغال كننده در اراضي اشغالي
گفتاراول : صلاحيت قانونگذاري
گفتاردوم : صلاحيت قضائي
الف ) صلاحيت رسيدگي به جزائم عادي و دعاوي مدني
ب ) صلاحيت رسيدگي به جنايات جنگي و جنايات عليه بشريت
ج ) اصول محاكمات لازم الرعايه ( آئين دادرسي )
گفتار سوم : صلاحيت اداري
گفتار چهارم : وضعیت جنگهای آزادی بخش در اراضی اشغالی
مبحث سوم : آثار حقوقي اشغال بر اموال و سكنه سرزمينهاي اشغالي
گفتار اول : اثر حقوقي اشغال بر اموال
1- اموال دولتي ( عمومي
2- 1- اموال غيردولتي ( خصوصي )
گفتار دوم : تأثير اشغال بر سكنه اراضي اشغالي از نظر حقوق بين‌الملل
1-2- حق حيات ، آزادي و حيثيت فردي اتباع كشور اشغال شده
2-2- آثار اشغال بر حقوق بيگانگان حاضر در سرزمينهاي اشغالي
فصل چهارم : نگاهي آماري به موارد عمده اشغال نظامي
بخش دوم
تحليلي حقوقي بر مصاديقي از اشغال نظامي در سطح بين‌الملل
فصل اول : بررسي وضعيت جنگ واشغال در دو نبرد بزرگ جهاني از ديدگاه حقوق بين‌المل
مبحث اول : جنگ جهاني اول
مبحث دوم : جنگ جهاني دوم
مبحث سوم : بررسي ابعاد حقوقي اشغال ويتنام توسط ايالات متحده آمريكا ..
فصل دوم : تحليلي حقوقي بر مصاديقي از اشغال نظامي در دو دهه اخير .
مبحث اول : بررسي ابعاد مختلف اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهير شوروي .
گفتار اول : اهميت استراتژيك افغانستان و علل حمله شوروي و اشغال اين كشور
.
1- اهميت استراتژيك افغانستان
2-1- علل حمله نظامي شوروي به افغانستان و اشغال اين كشور
گفتار دوم : موضع گيري جامعه بين‌المللي در قبال اشغال افغانستان توسط اتحاد
جماهير شوروي
وضعيت حاكميت افغانستان در زمان اشغال .
مبحث دوم : بحران بالكان و اشغال جمهوري‌هاي تازه استقلال يافته از ديدگاه حقوق
بين‌الملل .
گفتاراول : زمينه‌ها و علل ايجاد بحران در جمهوري دموكراتيك فدرال يوگسلاوي
.
گفتار دوم : واكنش جامعة بين‌المللي و عملكرد سازمان ملل متحد در زمينة اشغال
بوسني هرزگوين .
مبحث سوم : بررسي حقوقي تجاوز عراق و اشغال بخش‌هایي از خاك ايران .
گفتار اول : ريشه‌ها و علل تجاوز نظامي عراق به ايران .
گفتار دوم : عملكرد شوراي امنيت سازمان ملل متحد .
گفتار سوم : تحليلي بر اقدامات جنايت‌آميز عراق در مناطق اشغالي در طول جنگ
با ايران .
مبحث چهارم : اشغال كويت و اثرات حقوقي آن در سطح بين‌الملل .
گفتار اول : علل تاريخي و زمينه‌هاي اشغال كويت توسط عراق .
گفتار دوم : اصل حاكميت دولت و اشغال كويت .
گفتار سوم : ارزيابي عملكرد سازمان ملل و جامعه بين‌المللي كشورها در قبال بحران
خليج فارس .
گفتار چهارم : مصاديقي از نقض معاهدات بين‌المللي در اراضي اشغالي كويت توسط
عراق .
مبحث پنجم : ابعاد حقوقي اشغال افغانستان توسط آمريكا و متحدانش در ناتو از
ديدگاه حقوق بين‌الملل .
گفتار اول : حادثه 11 سپتامبر و تأثير آن در حمله آمريكا و متحدانش در ناتو
به افغانستان .
گفتار دوم : اقدامات ناتو و موضع‌گيري شوراي امنيت در مورد حمله آمريكا به افغانستان
.
گفتار سوم : موارد نقض معاهدات بين‌المللي در زمينه اشغال افغانستان توسط ايالات
متحده آمريكا و متحدانش در ناتو .
مبحث ششم : اشغال عراق توسط ايالات متحده آمريكا و هم‌پيمانانش .
گفتار اول : دلايل تأثير گذار در حمله آمريكا و متحدانش به عراق
گفتار دوم : موضع‌گيري شوراي امنيت سازمان ملل متحد ، قبل و بعد از اشغال عراق
در جنگ دوم خليج فارس
گفتار سوم : مواردي از نقض معاهدات بين‌المللي حاكم بر اشغال نظامي در عراق
1_3_ اشغال عراق و نقض حاكميت قانوني
2_3 _ ايجاد نظم تأمين امنيت در مناطق اشغالي
3_3_ ايجاد بازداشتگاههاي غيرقانوني در عراق و شكنجه زندانيان در اينگونه
بازداشتگاهها
4_3_ استفاده از روشهاي غير مجاز در سركوب قيام‌هاي مردمي عليه اشغالگران
5_ 3_ تحديد حقوق و آزادي‌هاي مذهب و ديني
6_3_ عدم رعايت اصل حمايت يا اسير جنگي بودن
7-3- حمله به افراد غيرنظامي به بهانه نظامي بودن
فصل سوم:نتيجه‌گيري كلي
منابع و مأخذ