آموزش کودکان کم توان در خانواده

از آنجا که کودکان کم‌توان ذهنی تفاوت بسیاری با کودکان عادی دارند، تعامل آنها با خانواده و محیط اطرافشان در مقایسه با تعامل یک کودک عادی با خانواده و محیط اطرافش تفاوت اساسی دارد. بنابراین در هر جامعه‌ای وجود مراکز حمایتی، آموزشی و توانبخشی برای آموزش این کودکان به​تنهایی کافی نیست و ضروری است در کنار این مراکز، فضاهایی نیز برای آموزش خانواده‌های این کودکان وجود داشته باشد تا با برگزاری کلاس‌های آموزشی، سطح آگاهی و دانش آنها نیز بالا برود.

آنچه​ قبل از هر چیز والدین و دیگر اعضای خانواده کودکان کم‌توان ذهنی باید بدانند این است که هیچ‌گاه از داشتن چنین فردی در جمع خانواده خود اندوهگین نباشند و حضور وی را بپذیرند. نکته دوم این است که انتظارات خود را از کودک کم‌توان ذهنی در حد توان و ظرفیت او کاهش دهند که این کار می‌تواند در قالب واگذار کردن کارهای ساده و قابل انجام به او محقق شود. در واقع هدف از این کارها این است که این کودکان به واسطه مشکلی که دارند از محیط‌های طبیعی و اجتماعی خود جدا نشوند، ضمن این که پرهیز از تنبیه و تحقیر آنها نکته‌ای کلیدی است که همواره باید مدنظر باشد.

کودکان کم توان ذهنی چون به لحاظ رشد شناختی در مراحل اولیه قرار دارند و تا پایان سال‌های ابتدایی و گاهی تا نوجوانی در مرحله عینی قرار دارند ـ آنها فقط از طریق لمس تجربیات و فقط از طریق دیدن پدیده‌ها آنها را تجربه می‌کنند و می‌آموزند ـ بنابراین بهترین شیوه برای آموزش مهارت‌ها به این افراد روش رفتار ملموس است. در این روش والدین باید رفتار مورد نظر را ابتدا خود انجام داده و به شکلی ساده و با حوصله‌ای بسیار زیاد به کودکانشان توضیح دهند. البته این روش زمانی اثر بخشی بالایی دارد که والدین چندین و چندبار آن را تکرار ​و بارها با کودک خود تمرین کنند.

این تکرار و تمرین نیز باید گام به گام باشد و در هر مرحله والدین باید رفتار کودک را تحلیل ​و بتدریج توانایی‌ها و رفتارهای نامناسب او را شناسایی کنند. تحلیل رفتارهای کودک به والدین کمک می‌کند تا بهترین شیوه را برای مهارت آموزی به کودک خود پیدا کنند. از این رو تهیه یک جدول زمان‌بندی که زمان آغاز آموزش و همچنین تعداد تمرین‌ها در آن قید شده بسیار ضروری است چون با اتکا به آن مشخص خواهد شد که کودک پس از چه آموزش‌هایی و پس از چند بار تلاش و تمرین توانسته یک مهارت را بیاموزد.

فراموش نکنیم که اگر پس از آموزش چندین باره مهارت‌های اجتماعی به فرزندمان، نشانه‌ای از پیشرفت و بروز توانایی‌ها در او ندیدیم‌، ناامید نشویم بلکه باید با تغییر شیوه آموزش و با افزایش تمرین‌ها به نتیجه دلخواه نزدیک شویم.