موادی که به دلیل فرآیندهای انجام شده در تولید یا مصرف مواد و کالاها به صورت مستقیم غیرقابل استفاده می شوند را مواد زائد جامد گویند. که دو دسته اند:
زائداتی که از فرآوری مواد تولید میشود ← زائدات فرآوری (زباله صنعتی)
زائداتی که از مصرف نهایی تولید میشود← زائدات مصرف(زباله شهری)
زباله:
برگشت مواد از محل مصرف به عبارت دیگر یک ماده جامد که از فعالیتهای انسان به وجود می آید و نمیتوان آن را مصرف کرد.تمام زباله ها مواد زائد دائمی نیستند اما مصرف کننده ها هستند که با استفاده غلط آن را به زائد دایمی تبدیل می کنند.
مواد زائد جامد شهری:
بر اساس منابع تولید تقسیم می شوند:
خانگی ، تجاری ، صنایع سبک ، سیستم حمل و نقل ، خدمات درمانی بهداشتی
مدیریت مواد زائد جامد Solid Waste Management:
کنترل منظم،سیستماتیک و هدفمند عناصر موظف در تولید،ذخیره در محل،جمع آوری حمل و نقل،پردازش و بازیافت و دفن از نقطه تولید تا محل دفن نهایی
1-عناصر موظف تولید:
در تولید زباله مواد فاقد ارزش کنار گذاشته می شوند.کمترین مقررات و کنترل و نظارت را در این تولید داریم.
2-حمل،ذخیره سازی،جداسازی و فرآوری در مبدأ:
حمل از محل تولید به محل جمع آوری محلی.ذخیره سازی به 2 صورت: یکی در مراکز اجتماعی مسکونی و دیگری ذخیره سازی در اماکن و معابر خاص محلی
با جداسازی به دو معنای خرد و کلان میتوانبرخورد کرد: جداسازی و فرآوری خرد توسط خود تولید کننده و کلان یعنی جداسازی تولیدکننده های زباله بر اساس ماهیتشان
3-جمع آوری:
روش جع آوری و تناوب دفعات جمع آوری بستگی به عوامل زیر دارد:
شرایط جوی،ساختار زمینی،وضعیت مناطق مسکونی،نوع زائدات،میزان توجه به سلامت و وسایل مناسب جمع آوری که به فرهنگ مردم و خواسته مسئولین برمیگردد. مخازن جمع آوری می تواند کانتینرهای پلاستیکی یا فلزی- کیسه های نایلونی- کیسه های کاغذی- کانتینرهای چرخ دار بزرگ- کانتینرهای متناسب با شرایط محلی
4-سیستم حمل و نقل:
انتقال زباله از مراکز جمع آوری به مراکز پردازش و دفع. سیستم حمل و نقل بخصوص در شهرهای بزرگ جزء مهمترین عناصر است به دلیل هزینه بالا
5-پردازش و بازیافت:
در خارج از محدوده شهری.هنگام پردازش انواع و اقسام جداسازی انجام میشود:جداسازی بر حسب نوع،اندازه و کاهش حجم برای مراحل بعدی
6-دفن بهداشتی:
عبارتست از عمل ریختن مواد زائد جامد در ترانشه یا محلی که در اثر عوامل طبیعی یا مصنوعی ایجاد میشود.
انتخاب محل دفن بهداشتی زباله:
مسائل مهمی در این انتخاب مطرح است:
عدم مقبولیت مردم ، ساختار زمین شناسی یا نوع خاک ، سطح بالای آب زیرزمینی ، زباله خاص مثل نخاله های ساختمانی یا خاکستری که از زباله سوزها منتقل میشود باید در محل دیگری دفن شوند.
مدیریت تلفیقی مواد زائد جامد Integrated Solid Waste Management(ISWM) :
انتخاب و کاربرد روش های مناسب فن آوری و برنامه های مدیریتی با لحاظ کردن محدودیت های زیست محیطی، نظام های سیاسی اقتصادی و قانونی و در نهایت عملکرد موثر اقتصادی در جهت اهداف مدیریت مواد زائد جامد را مدیریت تلفیقی مواد زائد جامد گویند.
از جمله مراکزی که ISWM به آن پرداخته EPA است که در سیستم تلفیقی سه نقش محوری دارد:
کاهش در مبدأ-بازیافت – تغییر فرم و دفن مواد زائد جامد
در سیتم ژاپنی کاهش زباله در مبدأ موثرترین و مطلوبترین وضعیت و بازیافت و استفاده مجدد از مواد زائد جامد میانه روترین روش است.
سیستم تلفیقی ISWM در حالت کلی تلفیقی از روش EPA و ژاپنی است:
کاهش در مبدأ تولید-لندفیل(دفن بهداشتی)-احتراق(سوزاندن)- بازیافت
تفکیک و جداسازی:
طبقه بندی مواد: محصولات کاغذی،شیشه ،فلزات، زائدات مواد غذایی و...
جداسازی : دستی – مکانیکی
در جداسازی دستی در مبدأ تولید زباله و جداسازی مکانیکی به وسیله ادوات صنعتی خاص تفکیک انجام میشود.
بازیافت:
2 مفهوم دارد:
-استفاده مجدد از مواد Reuse : شامل بازگشت وسیله یا ماده برای همان استفاده بدون هیچ تغییری در هویت که دارای دو قسمت عمده است:
اولیه: بازگشت یا استفاده ماده یا محصول بدون تغییر هویتی
ثانویه: استفاده از ماده به شکل دیگر اما به شرط حفظ هویت
-بازیافت Recycle: دارای دو دسته است
اولیه Primary :به جریان انداختن یک ماده دست دوم در خط تولید به شکلی که بتوان محصول مشتبه تولید کرد.
ثانویه Secondry :استفاده از یک ماده دست دوم در خط تولید برای استفاده ای غیر از استفاده اولیه
برنامه های بازیافت و استفاده مجدد به دو دسته عمده تقسیم میشوند:
بازیافت از مناطق مسکونی- بازیافت از مناطق تجاری صنعتی
براساس برنامه های سازمان بازیافت دو هدف عمده مشخص شده:
کاهش زباله فرستاده شده به لندفیل- به حداقل رساندن مواد زائد خطرناک با اتخاذ تصمیم ها و مقررات