فرآیند
سبز در معماری فرآیندی کهن می باشد، برای مثال از هنگامی که انسان های غار
نشین برای اولین بار پی به این مسئله بردند که انتخاب غاری رو به جنوب از
لحاظ دمای محیط بسیار مناسب تر از غاری می باشد که دهانه آن به سمت شمال
است. موضوع جدید درک این مهم است که معماری سبز برای محیط های مصنوع و
انسان آفرینش بهترین فرآیند برای طراحی ساختمان هاست؛ به گونه ای که تمام
منابع وارده به ساختمان، مصالح آن، سوخت یا اشیا مورد استفاده ساکنان،
نیازمند پدید آوردن یک معماری پایدار هستند. بسیاری از ساختمان های موجود
حداقل یکی از ویژگی های متعدد و قابل تشخیص معماری سبز را درون خویش دارند،
با این حال،تنها تعداد اندکی از این بناها کل این فرآیند کامل را دارا می
باشند.
بطور کلی فرآیند سبز این گونه مطرح می شود که تمامی موضوعات به یکدیگر
وابسته بوده و در هر تصمیم گیری باید تمامی جنبه های آن مورد بررسی قرار
گیرد و بدین ترتیب،ایده بررسی اصول بصورت مجزا با آن در تضاد قرار می گیرد .
در مجموع اصول گوناگونی در ایجاد هر نوع سازه مطرح است که نقاط مشترک
فراوانی را برای بحث دارامی باشند،
مصالح سبز
_ از استفاده از آن مواد شیمیایی كه ازن را از بین می برند در تجهیزات مكانیكی و عایق‌ها اجتناب كنید. HCFC نیز به لایه ازن آسیب می رسانند و تا جای ممكن باید از آنها اجتناب شود. از عایق فوم ساخته شده با HCFC اجتناب كنید. سلولز را در نظر داشته باشید.
_
از مصالح ساختمانی بدست آمده از محل استفاده كنید. حمل و نقل حایز اهمیت
است هم در انرژی مصرفی و هم در آلودگی عمومی . مصالح به دست آمده از محل
مثل سنگ را در نظر بگیرید برای مثال چوب های سخت محلی به چوب های گرمسیری
ارجح است.
_
از مصالح ساختمانی زاید با فرآورده هایی كه از مواد قابل برگشت به چرخه
طبیعت به دست آمده اند از قبیل عایق سلولز، تخته چندلا و آجر فرش كف ساخته
شده از شیشه زمینی و پلاستیك بازیافتی به شكل الوار و كف پوش استفاده كنید.
_
فرآورده های چوبی معتبر را جستجو كنید. از الوار منحصراً ضمانت شده و بدست
آمده از جنگل های كنترل شده استفاده كنید. از الوار بدست آمده از درختچه
های سالخورده اجتناب كنید. مگر ضمانت شده باشد. چوب مهندسی شده می تواند
جایگزین صنوبر «پیر دوگلاس» شود. چوب های سخت گرمسیری را نخرید مگر اینكه
فروشنده بتواند سندی ارائه دهد كه چوب از جنگل های كنترل شده آمده است.
_
از مواردی كه با گاز خود آلوده كننده هستند اجتناب كنید: حلال پایه رنگ و
روغن، چسب‌ها، قالی، براده چوب و بسیاری دیگر از مصالح و فرآورده های
ساختمانی، فرمالدهید و تركیبات فرار ارگانیك VOC آزاد می كنند. استفاده از الوارهای فشرده را به حداقل برسانید. از جزییاتی كه مانع از فرو ریختن خواهند شد، استفاده كنید.
تأسیسات سبز
_
از چراغ های روشنایی و وسایل با كارایی بالا استفاده كنید. لامپ فلورسنت
از نظر زیبایی شناختی پیشرفته است و ارزانتر از نور سفید. در صورت استفاده
از انرژی معمول خورشیدی از دیگ های سایز كوچك استفاده كنید.
_
از تأسیسات آب كفا استفاده كنید. دستشویی های آب نگهدار، دوش های حمام، و
هوا‌دهنده های شیر آب نه تنها مصرف آب را كاهش می دهند بلكه بار سیستم
سیتیك یا عملكرد دستگاه فاضلاب را نیز كم كنند. استقرار تجهیزات به طور
متمركز هزینه آب گرم را كاهش می دهد.
بررسی چند نمونه
نور و هوادهی و تهویة طبیعی: نشان های رایشتاگ
ایجاد تغییرات در رایشتاگ، آلمان 1999
معماران: نورمن فاستر و همكاران
این
پروژه در واقع محصول ابتكار تغییر پارلمان آلمان از بن به برلین، و مستقر
ساختن دوبارة آن در رایشتاگ بوده است. در سال 1992 مسابقه ای برای ساخت
محدوده ای به مساحت 33000 متر مربع برپا گردید، كه این رقم تقریباً 100
درصد بیش از ظرفیت رایشتاگ بود پس از آن كل مساحت به حدود 9000 متر مربع
تقلیل داده شد. گروهی كه در ابتدا انتخاب شد، عبارت بود از پی دو بروین،
سانتیاگو كالاتراوا، و نورمن فاستر. در پی بررسی های بعدی هیئت داوران ،
فاستر و شركا به عنوان برنده اعلام شدند.
پروژه
مذكور متشكل از طراحی تالار جلسات عمومی در داخل رایشتاگ _ ساختمانی كه در
سال 1894 رسماً افتتاح شده بود، در سال 1933 سوخته بود، بخشی از آن در
سال 1945 تخریب، و در دهة شصت مرمت شده بود، و بالاخره در سال 1995 پوشیده
شده بود پیچیدگی این خلاصه رونده نیز متعاقباً با تصمیم گیری بعدی مبنی بر
تعدیل ویژگی‌ها و كیفیات زیست محیطی ساختمان، افزایش یافت. این خود مشتمل
بر طراحی بنایی با انرژی مقرون به صرفه، به گونه ای كه خود باعث ایجاد گرما
شود و بیرون فرستادن پس مانده های آلوده كننده را كاهش دهد.
ساختمان
بازسازی شده نشان دهندة ایده مشخص رایشتاگ قدیمی است. شالودة پروژه حاضر
نیز همان ساختمانی اصلی است. شفافیت و دسترسی آسان، نكات عمده در بازسازی
فضاهای داخلی رایشتاگ بوده است. امروزه بازدید كنندگان عادی كه از سمت غرب
به ساختمان وارد می شوند، می توانند شاهد نشست های پارلمانی باشند و
نمایندگان پارلمان نیز امكان دیدن آنها را دارند. گنبد شیشه ای جدید این
ساختمان، نقطة عطفی است بر آنچه در داخل ساختمان صورت می گیرد و در عین حال
نور و دید طبیعی را براین بنا می گشاید. بنابر همین ملاحظات، این گنبد از
مؤلفه های اصلی ساختمان در راهبردهای صرفه جویی انرژی و استفاده از انرژی
طبیعی به شمار می آید. گنبد مذكور به مثابة نوعی "فانوس" با تمام تغییرهایی
كه می توان دربارة آن داشت، طراحی شده است.
هستة
اصلی این ساختار، به صورت مخروطی است كه با آیین های كجی كه نور افقی
را داخل ساختمان منعكس می كنند، پوشیده شده است و با حفاظ متحركی كه مسیر
خورشید را دنبال می كند، مانع گرما و تابش شدید در داخل بنا می شود، این
گنبد همچنین مؤلفه اصلی سیستم تهویة طبیعی است زیرا هوای داخل ساختمان را
به مثابه دودكشی به سمت بالا می كشد.
مخروط،
هوای گرم را از بالاترین طبقات بیرون می دهد، ضمن اینكه دستگاههای تهویه و
مبدل های حرارتی جای گرفته در محور این مخروط، انرژی هوای مانده را
بازیافت می‌كنند.
وقتی
از نورمن فاستر دربارة ساختمان رایشتاگ می پرسند، مشخص می گردد كه سرگذشت
این بنا در طی تاریخ، آن چیزی نیست كه توجه او را به خود جلب كرده باشد.
بلكه او بیشتر با اعتماد راسخ به روش های به كار رفته برای خود كفا كردن
این بنا از لحاظ تأمین انرژی سخن می گوید:
"آدم
روغن دانة آفتابگردان را برای تولید برق می سوزاند. چنین كاری كماكان
تجدید‌پذیر است. آنچه از گرمای حاصل از این فرآیند _ پس از تولید برق _
باقی می ماند، در ماشین‌ها یا دستگاه های جاذب گرما به مصرف می رسد و با
استفاده از آب به عنوان عنصر واسط، باعث تولید سرما می شود.
استفاده
از آب به آن معناست كه می توان اندازة كانال را به 3000/1 كاهش داد.
بنابراین به جای عبور دادن كانال های حجیم از بین فضاهای خالی بزرگ میان
طبقات، این امكان به وجود می آید كه آنها را از مجراهایی با قطری كمتر از
نی آشامیدنی عبور داد. به چنین سیستمی می توان مقداری انرژی خورشیدی نیز
افزود و از این طریق به انرژی گرمایی، به میزانی بیش از آنچه واقعاً نیاز
است، دست یافت. اما این گرمای اضافی به كجا می رود؟ می توان آن را در فضای
آزاد رها كرد، یا می توان همان كاری را انجام داد كه ما انجام دادیم، یعنی
ذخیرة آن در دل زمین و در عمقی اندكی كمتر از ارتفاع برج ایفل.
ما
در زمستان، از این گرمای ذخیره شده، به عنوان منبع گرمایی استفاده می
كنیم، زیرا عمق زمین گرما را در خود حفظ می كند، بدین ترتیب رایشتاگ از این
پس، نه تنها منبع تولید انرژی خود خواهد بود، بلكه به عنوان منبعی برای
تأمین انرژی مجموعه بناهای جدیدی كه پیرامون آن برپا خواهند شد، به میزان
سه برابر وسعت خود، عمل خواهد كرد.
به
طور كلی، رایشتاگ از شبكة خدماتی شهر جداست. البته جز یك مورد و آن مربوط
به زمانی می شود كه دستگاه های تأمین انرژی دچار نقص فنی شوند. در این حالت
سیستم پیش بینی شده برای موارد اضطراری كه از شبكة نیروی شهر استفاده می
كند، به كار می‌افتد.
در
این سیستم تولید انرژی، هیچ دستگاه مولد نیرویی هرگز بیكار نمی ماند.این
سیستم چنان كارآمد است كه حتی زمانی كه انرژی مورد نیاز خود ساختمان و
ساختمان های اطراف را تولید كرد، باز هم به تولید انرژی بیشتر ادامه می دهد
و این انرژی مازاد به شبكة كشوری می پیوندد. فن آوری استفاده از روغن
گیاهی در واقع برگرفته از رویدادهایی است كه در آلمان شرقی، رخ داد. این
كشور در شرایط بسیار بحرانی سیاسی، كه نگرانی وابستگی شدید به بلوك شرق از
لحاظ تأمین انرژی را به دنبال داشت، ناگزیر شد راه حل های ممكن را برای
دستیابی به استقلال در این زمینه جست‌وجو كند. بدین ترتیب آلمان شرقی در
زمینة تولید دستگاههای كارآمدی كه از روغن گیاهی به عنوان سوخت استفاده می
كردند، پیشگام شد..."
درهم آمیزی كامل جسم، محیط و فن آوری
غرفة آب تازه، هلند 1997
معماران: گروه معماران NOX
این
غرفه كه در استان زیلند _ در هلند _ واقع شده، تركیبی است سركش از شكنندگی
و كشسانی، بدن انسان، بتن، فلز، فعل و انفعالات الكترونیكی و همچنین آب،
طرح حاضر كه در هم آمیزی كامل جسم ، محیط و فن آوری را نشان می دهد،
بر مبنای تركیب علوم كامپیوتری و معماری پایه ریزی شده است.
شكل
ساختمان، از منحرف ساختن 14 بیضی به طول شصت و پنج متر، به حالت معلق،
حاصل شده است. در داخل بنا قدم زدن همچون افتادن است؛ كف سطوح افقی نیست و
هیچ رجعتی هم به افق در آن به چشم نمی خورد.
از
ریخت افتادگی، یا همان "دفرماسیون" ساختمان، مستقیماً به دگرگونی یا جهش
بی‌وقفة محیط خلق شده مربوط می شود كه از طریق حس گر (سنسور) هایی كه حركت
را نشان می دهند، به شیوه ای فعل و انفعالی با بازدید كنندگان رابطه
برقرار می سازد.
سیستم صوتی نیز تعبیه شده است كه در تركیب با نور و پروژكسون های بی وقفه عمل می كند. تمام حس گرها به CD- ROM هایی
وصل اند كه دارای "شبیه سازهای صوتی"اند كه می توانند صدا را دگرگون و خم
كنند یا بكشند. خود صدا نیز می تواند تغییر مكان بدهد به عنوان نمونه، صدا
چه بسا _ با شیوه های الكترونیكی به گونه ای باشد كه انگار از درون چاهی
كه داخل فاض تعبیه شده، بیرون می آید با این كه می‌توان آن را به سمت رشته
های نور _ كه مكمل اصلی سیستم صوتی اند _ كشاند.
به
طور كلی، مانی كه ساختار هندسی ای مواج و دارای جریان به وجود آید، و نه
تنها مواد بلكه كاركرد و برنامه را نیز در خود حل كند، آنگاه سخن از
"معماری سیال"به میان می آید. بدین ترتیب است كه با ادغام كف و دیوار، كف و
حایل، و همچنین سطوح با یكدیگر، نوعی معماری شكل پذیر و سیال و لامسه ای
شكل می گیرد. در این نوع معماری، كنش و نگرش در تجربه ای واحد با هم تلفیق
می شوند. این اثر با نمایش یكی از عوامل حیاتی طبیعی و محیط زیست و انسان،
یعنی آب _ از طریق نوع معماری و با استفاده از سیستم های چند رسانة تعاملی
متفاوت _ طراحی شده است.
نتیجه گیری:
«تنها یك كره قابل دسترسی و مناسب برای زندگی بشر وجود دارد».
ساختارهای
اقتصادی، فرهنگی و سیاسی كه تأثیر بسزایی در توسعه انسانی دارند، تحت
تأثیر این جمله دچار تغییرات زیربنایی و جهت داری جهت نیل به اهداف خود شده
اند؛ كه نوعی از توسعه را رسم می كند كه به آن نام توسعه‌ی پایدار اطلاق
می شود.
توسعه‌ی
پایدار توسعه‌ای است كه در فرآیند آن نیازها و رفاه نسل آینده فدای نیازها
و رفاه نسل حاضر نگردد. این شكل از توسعه در ابعاد مختلف سیاسی، تجاری و
عرهنگی نمود پیدا می كند و عناصر توسعه را تحت تأثیر مستقیم قرار می دهد.
یكی از مهمترین این عناصر مبحث انرژی است كه با توجه به محدود بودن كره
زمین و منابع انرژی راههای جذب ، مهار ، كنترل ، انتقال و مصرف انرژی باید
با توجه به نیازهای نسل آینده به بهترین شكل و بالاترین بهره وری انتخاب
شود. از این رو در مبحث استفاده از منابع طبیعی مبحث محیط زیست و اكولوژی
شهری جزء مهمترین مسائل مطرح شده می باشد.
از
این رو در استفاده از انرژیهای فسیلی كه سالیان دراز برای جایگزین شدن
مجدد آن زمان لازم است ، باید بیشترین صرفه جویی و بالاترین بهره وری لحاظ
شود.
از این رو استفاده از انرژیهای دیگر به جای این سوختها راهی برای حفظ منابع طبیعی به شمار می رود.
استفاده
از انرژی خورشید به عنوان انرژی تجدید پذیر با اتواع تكنیكها و روشهای
جدید از جمله این راههاست. از دیگر روشها برای انجام این امر ، استفاده از
انرژی آب و باد است كه در بخش قبلی توضیح داده شد.
همچنین منابع جدید انرژی از جمله انرژی گرمایش زمین ، انرژی هسته ای و انرژی حرارتی دریاها راهی دیگر برای حفظ این كره خاكی است.
علاوه
بر اینها بازیافت و استفاده مجدد از بعضی از مواد مصرفی ، علمی است كه به
انسان كمك می كند تا بیشترین استفاده ممكن را از موادی كه از طبیعت به دست
می‌آورد، داشته باشد.
تصفیه پسابها و فاضلابها از جمله این موارد است.
یكی از مهمترین مواردی كه توسعه پایدار در آن نمود پیدا می كند و به عنوان یكی از اركان تأثیر گذار و محوری مطرح می شود، معماری است.
معماری
علمی است كه هم توسعه پایدار است و هم یكی از اركان زیربنایی آن محسوب می
شود. از این رو هم طراحی در معماری تحت تأثیر توسعه پایدار وابسته به
مسائلی مانند اقلیم ، مصرف انرژی، اكولوژی، اكوتك و ... می باشد و هم ساخت
بناها برای استفاده از مصالح ساختمانی بهینه كه بیشترین بازده را از نظر
مصرف انرژی و كمترین آسیب را از نظر لطمه زدن به محیط زیست اراست، تحت
تأثیر این رویكرد تازه می باشد.
از
این رو فصل جدیدی در معماری، با نام معماری سبز شكل می گیرد. كه در آن هر
بنا باید بتواند رضایت ساكنین را در همه زمینه های فیزیولوژیكی و روحی و
روانی فراهم كند و هم باید با بهره گیری سنجیده از راهكارهای توسعه پایدار
از مواد طبیعی پایدار و غیر مضر برای زندگی انسانی كمترین آسیب را به محیط
زیست وارد كند. این نوع از معماری، طراحی را به این سمت پیش می برد كه
بیشترین استفاده از انرژی خورشید و باد در اولویت قرار می گیرد.
این
شكل از طراحی خانه های مسكونی یا بیشتر نیز در تاریخ كشورها مد نظر بوده
است، اما به جای استفاده از تكنیكهای نوین از روشهای سنتی بهره می برده
است. از جمله آن می توان به مبانی مستتر در معماری ایرانی در معماری ایرانی
اشاره كرد كه مسائلی مانند سلسله مراتب، همجواری و رابطه مناسب عناصر ،
نوع و كیفیت مصالح، جهت گیری ابنیه و همساز بودن آن با اقلیم را نام برد كه
خود بهترین راه برای حل كردن نیازهای زندگی انسانی با كمترین هزینه می
باشد. از جمله‌ی این بناها می توان به خانه‌ی بروجردیها در كاشان اشاره
كرد.
در
روشهای جدیدتر كه به كمك دانش بشری ارائه شده است، استفاده از مصالحی كه
كمترین آسیب را به لایه‌ی ازن وارد كنند و كمترین تخریب را به پوسته‌ی زمین
داشته باشند توصیه شده است كه از آن به عنوان مصالح سبز یادآوری می شود.