مقدمه ای بر دفاع مشروع

قابل ویرایش 51 صفحه

چکیده:
دفاع مشروع در فقه مذاهب، گستره و قلمرو وسيعي دارد. در اين مقاله تلاش شده تا ابعاد و مصاديق آن نمايانده شود. در شاخه دفاع سازمان‌يافته، تقسيمات فراواني شده و اين اقسام در مقاله مورد توجه قرار گرفته و نشان داده است كه در اين حوزه آن مقدار كه در كتابها مطرح شده بين مذاهب اسلامي اتفاق‌نظر وجود دارد، اما در حوزه دفاع از جان عرض و مال در ميان مذاهب مختلف ديدگاه‌هاي مختلفي وجود دارد، به ويژه نسبت به دفاع از مال و عرض اقوال متعددي مطرح شده، و هر جا كه فقيهان به ادله مطلب اشاره كرده‌اند، آن ادله نيز مورد توجه واقع شده است.
واژه‌هاي كليدي دفاع مشروع، دفاع سازمان‌يافته، دولت اسلام، دولت كفر، فقه.
دفاع مشروع در فقه و حقوق در حوزه بسيار وسيعي مورد بحث واقع شده است. فقيهان مذاهب مختلف ابعاد و مصاديق آن را برشمرده و درباره آن بحث كرده‌اند. يكي از انواع دفاع مشروع دفاع سازمان‌يافته از حكومت اسلامي و مسلمانان است. براي اين نوع دفاع اقسام گوناگوني را مي‌توان تصوير كرد. زيرا دفاع سازمان‌يافته يا از دولت و سرزمين خود است و يا از دولت و سرزمين ديگران. در صورت دوم نيز دفاع يا از دولت اسلامي ديگر در برابر تهاجم دولت غيراسلامي است، يا از دولت اسلامي در برابر تهاجم دولت اسلامي سوم (ثالث)، يا از دولت كافر در برابر تهاجم دولت اسلامي، يا از دولت كافر در برابر تهاجم دولت كافر ديگر و يا براي حمايت از جان و مال اتباع خود در كشور ديگر.

مقدمه:
دفاع مشروع يكي از موضوعات مهم و بحث برانگيز در عرصه حقوق بين الملل بوده و هست.
دفاع مشروع به منزلۀ يك قاعده حقوقي و نيز به عنوان يك اصل كلي حقوقي به رسميت شناخته شده است و مورد قبول تمام نظام‌هاي حقوقي دنياست. بر خلاف گذشته كه دولت‌ها در توسل به جنگ اختيار كامل داشتند يعني هر وقت كه تشخيص مي‌دادند منافع آنها كاربرد زور را توجيه مي‌كند به آن متوسل مي‌شدند، امروزه طبق مقررات حقوق بين الملل فقط در موارد استثنايي و البته رعايت شرايطي مي‌توان به زور متوسل گرديد.

فهرست مطالب:
مقدمه
1- چرايی دفاع مشروع
2- چيستی دفاع مشروع
شرایط دفاع مشروع
شرایط کلی دفاع مشروع در حقوق بین الملل به قرار زیر است
تعریف دفاع مشروع
فلسفه مشروعیت دفاع
شرایط مشروعیت دفاع
۱/ تجاوز و فعلیت آن
۲/ ضرورت انجام دفاع مشروع
۳/ متناسب بودن کمیت و کیفیت دفاع با تجاوز
مستندات قانونی دفاع مشروع در حقوق بین‎الملل
دامنه و گسترة دفاع مشروع
۱/ تفسیر محدود کننده یا مضیق (Restrictive).
1. تفسیر گسترش دهنده یا موسع (Extensive).
دفاع مشروع در حقوق جزايي ايران
دفاع مشروع در حقوق بين الملل
الف)منع توسل به زور وتحريم جنگ
ب)مشروعيت جنگ وتوسل به زور
احراز تجاوز مسلحانه
رعايت ضرورت وتناسب
ج)مفهوم حقوق جنگ
چكيده
دفاع سازمان‌يافته
2. دفاع از دولت اسلامي ديگر در برابر تهاجم دولت غيراسلامي
3. دفاع از دولت اسلامي ديگر در برابر تهاجم نظامي دولت مسلمان (ثالث)
4. دفاع از دولت كفر در برابر تهاجم دولت اسلامي
براي اين نوع دفاع دو فرض قابل تصوير است
الف) تهاجم دولت اسلامي به دولت كفر، نبردي مشروع است
5. دفاع از دولت كفر در برابر تهاجم كفار
الف) در اثر حمله كفار، جان تعدادي از مسلمانان ساكن در آن سرزمين به خطر افتد
ادامه گستره دفاع مشروع
دلايل دفاع از مال
1. حكم دفاع از نفس
ج) در نظر برخي نيز دفاع از نفس مطلقاً واجب است.
2. حكم دفاع از ناموس
3. حكم دفاع از مال
الف) گروهي بنابر قول اصح، دفاع از مال را واجب مي‌دانند.
الف) برخي از آنان دفاع از مال را در دو حالت زير و بر حسب ملاحظات خارجي و مانند آن واجب
مي‌دانند
ب) فقهاي شافعي دفاع از مال را در دو حالت زير جايز مي‌دانند
4. دفاع از غير
موجودیت دفاع مشروع در حقوق بین الملل عرفی
موجودیت دفاع مشروع در منشور ملل متحد
ماهیت عملیات مقاومت در لبنان
منابع

منابع و مأخذ:
1- محمدي پور، فريده، دفاع مشروع در حقوق بين الملل، دفتر مطالعات سياسي و بين المللي ، تهران، سال 1379.
2- خسروي علي اكبر، حقوق بين الملل دفاع مشروع، مؤسسه فرهنگي آفرينه، تهران، زمستان، 1373.
3- ضيائي بيگدلي، محمدرضا؛ حقوق بين الملل عمومي، كتابخانه گنج دانش، چاپ بيست و دوم، تهران، سال 1384.

فهرست منابع و مآخذ
۱/ باهری، محمد، حقوق جزای عمومی، تهران، ۱۳۴۰/
۲/ خسروی، علی اکبر، حقوق بین‎الملل، حق دفاع مشروع، نشر آفرینه، تهران، ۱۳۷۳/
۳/ رابرت بلدسو ـ بوسلاوبوسچک، فرهنگ حقوق بین الملل، ترجمه دکتر علیرضا پارسا، نشر قومس، چاپ اول، تهران ۱۳۷۵/
۴/ علی آبادی، عبدالحسین، حقوق جزای عمومی، تهران، ۱۳۴۰/
۵/ مدنی، سید جلال الدین، حقوق بین الملل عمومی و اصول روابط دول، نشر پایدار، چاپ اول، تهران، ۱۳۷۳/
۶/ مصفا، نسرین و دیگران، تجاوز عراق به ایران و موضعگیری سازمان ملل متحد، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۶۶/
۷/ ممتاز، جمشید؛ حق طبیعی دفاع مشروع در جنگ عراق با ایران، مندرج در کتاب بازشناسی تجاوز و دفاع، مجموعه مقالات ارائه شده به کنفرانس بین المللی تجاوز و دفاع، تهران، مردادماه ۱۳۶۷/
فهرست مطالب:
TOC \o \h \z تعریف دفاع مشروع. PAGEREF _Toc112319322 \h 1
فلسفه مشروعیت دفاع. PAGEREF _Toc112319323 \h 2
1 . حق دفاع، یکی از موارد حقوق طبیعی.. PAGEREF _Toc112319324 \h 2
2 . حق دفاع بر اساس نقض قرارداد اجتماعی.. PAGEREF _Toc112319325 \h 3
3 . حق دفاع براساس جبران بدی با بدی. PAGEREF _Toc112319326 \h 4
شرایط مشروعیت دفاع. PAGEREF _Toc112319327 \h 5
1 . تجاوز و فعلیت آن.. PAGEREF _Toc112319328 \h 6
2 . ضرورت انجام دفاع مشروع. PAGEREF _Toc112319329 \h 6
3 . متناسب بودن کمیت و کیفیت دفاع با تجاوز. PAGEREF _Toc112319330 \h 7
مستندات قانونی دفاع مشروع در حقوق بین‎الملل.. PAGEREF _Toc112319331 \h 7
دامنه و گسترة دفاع مشروع. PAGEREF _Toc112319332 \h 8
فهرست منابع و مآخذ.. PAGEREF _Toc112319333 \h 12

---