بررسی رابطه بین وکیل و موکل در حقوق ایران، فرانسه

قابل ویرایش 53 صفحه

چکیده:
با انعقاد عقد وكالت، وكيل و موكل در برابر يكديگر حق و تكليف يافته، داراي روابط حقوقي، وظايف و مسؤوليت هاي متقابلي مي شوند. بديهي است تحديد حدود قانوني اين مسؤوليت ها، در پيشگيري از منازعات احتمالي طرفين عقد وكالت و درنتيجه كاهش حجم پرونده هاي محاكم قضايي مؤثر است. تعهدات وكيل در برابر موكل يا بطور مستقيم ناشي از عقد وكالت است، يا بطور غير مستقيم؛ نيز ممكن است منشأ آن، توافق وكيل و موكل در قالب شروط و تعهدات ضمن عقد يا مستقل باشد كه در هر حال، ايفاء تعهدات مزبور لازم است. تعهداتي كه بطور مستقيم منبعث از عقد وكالت اند، ناشي از ذات عقد مزبور بوده، صرف تحقق يافتن عقد، بدون نياز به تصريح، موجب مسؤوليت وكيل مي شوند. اين دسته از تعهدات، در مقاله حاضر با عنوان «تعهدات اصلي وكيل در برابر موكل» مطرح خواهند شد، در مقابل تعهدات «ثانوي» يا «تبعي» وكيل. اطلاق واژه «ثانوي» يا «تبعي» بر اين تعهدات بدين جهت است كه به واسطه عدم انجام تعهدات اوليه (اصلي) پديد آمده اند؛ مانند تعهد وكيل به جبران خسارت وارده به موكل در فرض عدم رعايت مصلحت وي كه يكي از تعهدات اصلي وكيل مي باشد. ( مسؤوليت وكيل در صورت عدم انجام تعهدات مذكور در مقاله اي مستقل بحث خواهد شد).
در اين مقاله تلاش بر اين است كه به لحاظ اهميت تبيين تعهدات اصلي وكيل در برابر موكل اين موضوع از زواياي مختلف در حقوق ايران نقد و بررسي شده و تا حد امكان در حقوق برخي كشورها خصوصاً مصر و انگليس مورد مطالعه تطبيقي قرار گيرد.

واژگان كليدي:
وكيل، ايفاء تعهد، تعهدات اصلي وكيل، مورد وكالت، لوازم و مقدمات وكالت

مقدمه:
در ادبیات سیاسی یکصد سال اخیر ایران، «نمایندگی مجلس» را با عنوان «وکالت»
می شناسند.نماینده را وکیل و نمایندگان مجلس را وکلای ملت می نامند. شاید این تعبیر از نماینده مجلس یه وکیل ملت راهی است برای «ترجمه این امر جدید به زبان سنّت» و، لاجرم، تلاشی برای آشنا نمودن این پدیده جدید و نا آشنا در میدان سیاسی ایران معاصر. اما این ترجمه و تعبیر،بلافاصله،
پرسش های مهمی می آفریند؛
آیا نماینده مجلس، همان وکیل به معنای مصطلح در سنت و ادبیات فقه اسلامی است؟ ایا نمایندگی همان وکالت است؟یا اینکه وکالت در سنّت فقاهتی ما تفاوت جوهری با مفهوم نمایندگی در دولت جدید در ایران معاصر دارد؟ آیا نمایندگی امر جدید و ترجمه ناپذیر است؟ آیا بدون ترجمه و فهم وارد زندگی سیاسی ما شده است؟
تأمل در تاریخ اندیشه مذهبی- سیاسی نشان می دهد که نوعی «اجماع مرکب» در باره مفهوم نمایندگی و تعبیر و ترجمه آن به وکالت وجود دارد. واژه وکلای ملت واژه ای مأنوس و مکرر شده است. لیکن این تکرار به چه معنی است؟ آیا چنان است که از سر آگاهی «عادی شده» است؟ یا آنکه تکرار مکررآن، معنی و محتوایش را در سایه قرار داده و «به حوزه مفاهیم نااندیشیده» در بازار سیاست روز ایران رانده است؟ متأسفانه پاسخ این پرسش آخری مثبت می نماید. زیرا هنوز در حوزه عمومی ما، حتی، باب گفتگو در باره مفهوم و موضوع وکالت ،و شرایط شرعی وکیل، گشوده نشده؛ سنجش نسبت وکالت شرعی با نمایندگی مجلس، هنوز در پرده غفلت افکنده شده است.

فهرست مطالب:
چكيده
مقدمه
فصل اول كليات تحقيق
گفتار اول تعاريف وكالت
مبحث اول وكالت در لغت
مبحث دوم وکالت از نطر فقهي
گفتار دوم انواع وكالت و مفاهيم ديگر وكالت
مبحث اول انواع وکالت
مبحث دوم مفاهيم وكالت
مبحث سوم تعهدات وكيل و موكل
گفتار سوم نظريه وکالت بر ماهيت نمايندگي
مبحث اول. آثار و نتایج نظریة وکالت
مبحث دوم . نقد نظریة وکالت
گفتارچهارم قلمرو موضوعی عقد وکالت
مبحث اول محل نزاع و بررسی دیدگاه‌‌های موجود
مبحث دوم ثمرات تبیین قلمرو موضوع عقد وکالت
فصل دوم(رابطه وكيل و موكل در حقوق ايران، فرانسه، انگليس )
گفتار اول تعهدات اصلي وكيل در برابر موكل (درحقوق ايران، مصر و انگليس)
مبحث اول تعاريف
مبحث دوم اقسام تعهدات اصلي وكيل
گفتار دوم عقد وکالت در ایران و فرانسه
نتیجه گيري
فهرست منابع و مأخذ

منابع و مأخذ:
الف) منابع فارسي
امامي، سيدحسن، حقوق مدني، تهران، انتشارات اسلاميه، چاپ يازدهم، 1374
بروجردي عبده، محمد، حقوق مدني، تهران، انتشارات كتابفروشي علمي، 1329
جعفري لنگرودي، محمد جعفر، دايره المعارف حقوق مدني و تجارت ، تهران، بنياد و استاد، 1357
همو، ترمينولوژي حقوق ، تهران، گنج دانش، چاپ چهارم، 1368
خوري شرتوني ، سعيد، اقرب الموارد في فصح العربيه و الشوارد، بيروت ، مرسل سيوعيه، چاپ دوم، 1889م
دهخدا، علي اكبر، لغت نامه، تهران، سيروس، 1343
ذنوح، حسن علي، الحقوق العينيه (شرح القانون المدني العراقي)، بغداد، نشر محدود، 1954م
زمخشري، ابي القاسم محمود بن عمر، اساس البلاغه، قاهره، دارالكتب المصر، 1923م
س. ملكا، ادموند، شرح القانون الإنجليزي، مصر، شركه مساهمه مصريه، 1954م
السنهوري، عبدالرزاق، الوسيط في شرح القانون ا لمدني الجديد، بيروت، دار احيا التراث العربي، 1964م
شهيدي، مهدي، تشكيل قراردادها و تعهدات، تهران، نشر حقوقدان، 1377
عدل، ميرزا سيد مصطفي خان (منصور السلطنه)، حقوق مدني ، تهران، اتنتشارات اميركبير، چاپ هفتم، 1342
عدي، وليد، كتاب الثالث القانون المدني (سوريه)، بيروت، بي نا، 1979م
الفتحي زغلول، احمد، شرح القانون المدني المصري ، مصر، مطبعه الاميريه، 1913م
كاتوزيان، ناصر، حقوق مدني (عقود معين)، تهران، انتشارات به نشر، 1364
كامل، سامرائي، قانون المدني العراقي، بغداد، مطبعه العافي، 1951م
الوجدي، محمد فريد، دايره المعارف القرن العشرين، بيروت، دارالفكر، بي تا

ب) منابع انگليسي
Fridman G.H.L , Oxon B.C.L, Adelaide l.l. M, The law of Agency, london Butter worths, 1979
Gwinn, R.P., The New Encyclopedia Britannica, 1990, 15 th.ed .Ghicago Encyclopedia Britannica, Inc
Markesinis, B.S. , An outline of the law of Agency, 1979 london Butterworths
Smith, T., Lawyer, Newyork Macmillan, 1961

ج) منابع عربي
- علامه حلی،تحریر الاحکام، تحقیق ابراهیم البهادری(قم اعتماد،۱۴۲۰ق) ج۳،صص۱۹۰۳۴.
- علامه حلی، تبصرة المتعلمین، تحقیق احمد الحسینی و هادی الیوسفی(تهران انتشارات فقیه، ۱۳۶۸ش) صص۱۵۹-۱۶۰)
- الفاضل الآبی، کشف الموز،تحقیق علی پناه اشتهاردی و حسین یزدی(قم موسسة النشر الاسلامی،۱۴۱۰ق.) ج۲، صص۳۵-۴۴.
- ابن حمزة الطوسی، الوسیلة، تحقیق محمد الحسون، (قم منشورات مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی،۱۴۰۸ق) ص ۲۸۲ – ۲۸۳.
- أبو الصلاح الحلبی ،الکافی ،تحقیق رضا أستادی(اصفهان مکتبة الإمام أمیر المؤمنین علی (ع) العامة ،؟)ص ۳۳۷ – ۳۳۸.
- ابن إدریس الحلی،السرائر ( قم مؤسسة النشر الإسلامی،۱۴۱۰ق) ج ۲ ، ص ۸۱ – ۹۱.
- الشیخ الطوسی، الخلاف ،المحققون السید علی الخراسانی ، السید جواد الشهرستانی ، الشیخ مهدی طه نجف(قم ؤسسة النشر الإسلامی،۱۴۱۱ق)ج ۳ ،ص ۳۳۸ – ۳۵۳.

---