بررسی راهكارهای توسعه نيروی انسانی نخبه و پيشگيری از فرار مغزها

نوع فایل: word
قابل ویرایش 95 صفحه

چکیده
عنوان تحقيق «راهكارهاي توسعه نيروي انساني نخبه و پيشگيري از فرار مغزها» است كه با روش فراتحليل (Meta-Analysis) انجام شده است.
هدف فراتحليل حاضر نيل به نتايج كلي و كاربردي از طريق تركيب منابع و مطالعاتي است كه در داخل كشور در زمينة « توسعه نيروي انساني نخبه و پيشگيري از فرار مغزها» صورت گرفته است.
اين فراتحليل كه از طريق بررسي و ارزيابي 48 اثر علمي انجام شد دو بُعد روش شناختي و محتوايي را مد نظر قرار داد. در بُعد روش شناختي نتايج نشان داد كه مطالعات مورد بررسي در عين حال كه انباشت خوبي از ايده‌هاي نظري و راهكارهاي عملي را ارائه مي‌كنند داراي اشكالات و نواقص متعددي هستند از جمله عدم سازگاري بين اهداف، چارچوب نظري، روش تحقيق، نتايج و راهكارها- بديهي بودن بسياري از فرضيه‌ها- عدم استفاده از تكنيك‌هاي پيشرفتة تجزيه و تحليل- مناسب نبودن حجم نمونه – اتكا به روش‌هاي نظري و …
از جنبة محتوايي نيز اين فراتحليل پس از آسيب شناسي مختصر مطالعات و مشخص نمودن مشكلاتي چون عدم تناسب نتايج با اهداف پژوهش، ضعف ارتباط و تناسب راهكارها با هدف تحقيق و … در جستجوي تئوري مشترك و بنيادين تحقيق برآمد. در اين بررسي مشخص گرديد 6/39 آثار مبتني بر تئوري جاذبه- دافعه و 4/37 درصد مبتني‌بر آموزه‌هاي نظري مشابه و مرتبط با آن بوده‌اند. در درجه سوم 6/16 درصد آثار به ساير تئوريها تكيه كرده‌اند كه آنها نيز عمدتاً تعارضي با گروه اول و دوم نداشته و به دليل وسعت و قابليت فراگيري كه تئوري جاذبه- دافعه دارد مي‌توان از آموزه‌هاي آنها چون مبحث «چرخش مغزها» به عنوان مكمل بهره گرفت. در زمينة راهكارهاي پيشنهادي، اين تحقيق نشان داد كه 72% از 255 پيشنهاد ارائه شده، غير شفاف و كلي و تنها 28% آنها قابل اجرا و شفاف‌اند.
سپس اين راهكارها به چهار سطح بين‌المللي، ملي (كلان) مياني ( سازماني) و خُرد (بازيگران) تقسيم گرديد. در اين ميان تأكيد اصلي محققان بر راهكارهاي سطح ملي (جامعه – كشور- دولت) بوده است. در بخش پيشنهادات تلاش شد ضمن استفاده از پيشنهادات محققان، الزامات اجرايي تئوري محوري تحقيق را در قالب پيشنهاد هفت سياست‌ و 9 برنامة عملي بيان كنيم.

مقدمه
در سالهاي اخير گرايشها و اقدامات جديدي به منظور حفظ سرمايه انساني نخبگان در كشور ظهور يافته است. از آنجا كه نگاه غالب در اين موارد نگاه دستگاهي و بخشي بوده است، برنامه‎ريزي‎ها در اين زمينه فاقد جامع‎نگري است. موضوع تحقيق حاضر بررسي راهكارهاي توسعه منابع انساني نخبه و پيشگيري از مهاجرت نخبگان است. در حقيقت هم وجه ايجابي (جذب و توسعه منابع انساني نخبه) و هم وجه سلبي پديده (مهاجرت نخبگان) مورد نظر قرار گرفته است. از ‎آنجا كه اين مسأله‎ داراي ابعاد فرهنگي، اجتماعي سياسي و اقتصادي و مديريتي و حقوقي و… است پژوهش حاضر تلاش دارد با نگاهي همه سونگر ضمن بهره‎گيري از مطالعات انجام شده در همة حوزه‎هاي تخصصي به مجموعه‎اي از راهكارهاي معين دست پيدا كند.
فهرست مطالب:
چكيده تحقيق
فصل اول- كليات وروش تحقيق
فصل دوم- بررسي ادبيات تحقيق
فصل سوم- يافته‌هاي پژوهشي
فصل چهارم – نتيجه گيري و پيشنهادات
منابع و مآخذ
پيوست‌ها
پيوست 1- تلخيص داده‌هاي روش‌شناسي و محتوايي

منابع و مأخذ
-ارشاد، فرهنگ، (1380) - مباني نظري فرار مغزها برحسب شكل‎هاي مختلف آن در شرايط كنوني، مقالات دومين همايش مسايل اجتماعي ايران.
-ارشاد، فرهنگ (1380)- مباني نظري فرار مغزها برحسب شكل‌هاي مختلف آن در شرايط كنوني، فصلنامه انجمن جامعه‌شناسي ايران- شماره5
-الهيان، علوان – بررسي شيوه‌هاي جذب و نگهداري جهادگران متخصص- پايان نامه كارشناسي‌ارشد رشته مديريت
-آراسته ، حميدرضا (1380) - بررسي رضايت شغلي و عوامل مهاجرت اعضاي هيأت علمي فارغ‌التحصيل خارج از كشور و راهكارهاي كاهش آن – وزارت علوم، تحقيقات و فناوري
-آراسته، حميدرضا (1379)- جمعيت يك تا دو ميليوني مهاجران ايراني در ايالت متحده آمريكا و جذب نيروهاي متخصص- همايش بررسي و شناخت مسايل ايرانيان مقيم خارج ازكشور
-آراسته، حميدرضا (1378)- عوامل مؤثر در جذب و دفع نيروهاي متخصص- مجموعه مقالات همايش بررسي مشكلات و چشم‌انداز اشتغال دانش‌آموختگان آموزش‌عالي- پژوهشكده علوم انساني و اجتماعي جهاد دانشگاهي
-ابراهيمي، يزدان (1380)- بررسي تمايل دانشجويان دانشگاههاي تهران و صنعتي شريف در رشته‌هاي برق و كامپيوتر به خروج از كشور – مؤسسه پژوهش و برنامه‌ريزي آموزش‌عالي
-ابراهيمي، يزدان (1383)- اقتصاد و خروج دانش آموختگان – نامه آموزش‌عالي شماره2
-احمدي گلشاني، خديجه (1379)- كنكاشي پيرامون علل و پيامدهاي فرار مغزها در ايران- مجموعه مقالات همايش بررسي مشكلات و چشم‌انداز اشتغال دانش آموختگان آموزش‌عالي- پژوهشكده علوم انساني و اجتماعي جهاد دانشگاهي
-اميرخاني ، رضا (1384)- نشت نشاء، جستاري در پديده فرار مغزها- انتشارات قدياني
-اميرلطفي، الهام و كلاهدوز، سيما (1381) – فرار مغزها- مركز آموزش فرزانگان گرگان
-افتـخاري، اصغر ‌(1381) – ظهور دانشگاه شبكه‌اي، بررسي ابعاد تحول فرهنگي نخبگان در قرن 21- پژوهشكده مطالعات راهبردي
-اصفهانيان، محمد (1381)- چرا بايد با استعدادترين افراد براي شما كار كنند؟ فصلنامه علم و آينده- سال اول – شماره 1
-بپتيـسيت، مي‎يـر و ديگران، مهاجرتهاي علمي رويكردي جديد به مسأله فرار مغزها، مترجم فتح‌الله پورموسوي ، فصلنامه مطالعات راهبردي، شمارة 14، زمستان 80.
-تيموري درشكي، عباس (1379)- بررسي و مقايسه نگرش متخصصان تعليم و تربيت و مجريان «آپ» نسبت به پديدة نخبـه‌ پـروري پايان نامه كارشناسي ارشد رشته روان ‌شناسي دانشگاه تربيت معلم

-جان بخش، جواد (1353)- علل مهاجرت پزشكان به خارج از كشور از سال 1321 لغايت 1353- پايان نامه كارشناسي‌ارشد دانشكده بهداشت دانشگاه تهران
-حسين عباسي و همكاران (1380)- بررسي پديدة فرار مغزها، برآورد ابعاد كمي مهاجرت متخصصان – مؤسسه پژوهش و برنامه‌ريزي آموزش‌عالي
-حسن‌زاده، محمد – بررسي عوامل مؤثر بر كسب موفقيت و پيشرفت شغلي كارمندان متخصص- پايان نامه كارشناسي‌ارشد – دانشگاه آزاد اسلامي كرمان
-خسرو خاور، فرهاد و همكاران (1383)- بررسي جامعه‌شناختي كنشگران علمي در ايران- مركز تحقيقات سياست علمي كشور
-خدادوست، علي اصغر (1379)- مقوله‌اي در كمك به بازگشت سرمايه‌هاي ملي- مجموعه مقالات همايش بررسي و شناخت مسايل ايرانيان مقيم خارج از كشور- انتشارات كميل
-مسي و ديگران، (1364) نظريه‎هاي مهاجرت بين‎المللي، بازنگري و ارزشيابي، ترجمه پريدخت وحيدي، گزيدة مسايل سياسي، اقتصادي، اجتماعي، شمارة 143.
-راجرز دانيل سي. و راچلين هرش اس. (1370) اقتصاد آموزش و پرورش. ابوالقاسم حسينيون، آستان قدس رضوي.
-رشنو، نبي‌ا… (1382)- ژئوپولتيك نخبگان- انتشارات كوير
-زارع، بيژن (1380)- فرار مغزها و چگونگي جذب مجدد آنها- د انشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تربيت معلم
-زلفي گل، محمد (1383)- مهاجرت ژنها- فصلنامه رهيافت – شماره 24
-زند ، حبيب اله (1374)- اجتماع علمي- فصلنامه راهبرد- شماره 8- مركز تحقيقات استراتژيك
-هيكس ان ال (1380)- آموزش و درآمد. پريدخت وحيدي. در عبدالحسين نفيسي، دانشنامه‎ اقتصاد آموزش و پرورش، ج اوّل، پژوهشكده‎ي تعليم و تربيت.
-هسلبين، فرانسيس و گلداسميت، مارشال (1996) سازمان فردا، جلد دوم، مترجم، فضل الله اميني، نشر فرا، 1378.
-دبيرخانه شوراي فرهنگ عمومي (1380)- علل مهاجرت نخبگان به خارج
-داوري اردكاني، رضا (1382)- مهاجرت دانشمندان بي‌اهميت نيست- نامة فرهنگ- شماره 48
-دلاور، علي (1374)- مباني نظري و عملي پژوهش در علوم انساني و اجتماعي – انتشارات رشد
-ذاكرصالحي، غلامرضا (1379)- مهاجرت نخبگان، دفتر مطالعات فرهنگي وزارت علوم، ‌تحقيقات و فنّاوري.
-ريتزر، جورج (1379)- نظريه جامعه‎شناسي در دوران معاصر به انضمام دو فصل تازه. ترجمه‎ي محسن ثلاثي، علمي.
-سبحانيان، محمد (1381)- چگونه از پديده جريان معكوس استعدادها استفاده كنيم. مجموعه مقالات اولين همايش ملي استعدادهاي درخشان- دانشگاه شيراز
-سرگزي ، حميدرضا ((1376)- بررسي عوامل مؤثر در جذب و نگهداري نيروهاي انساني متخصص در سازمان جهاد سازندگي – پايان نامه كارشناسي ارشد- دانشگاه آزاداسلامي كرمان
-سهراب پور، سعيد و دوامي، پرويز (1380)- نقش توسعه علمي در جلوگيري از مهاجرت نخبگان- مجموعه مقالات چهل و چهارمين نشست رؤساي دانشگاهها و مراكز علمي تحقيقاتي كشور
-شارع‎پور، محمود (1380) فرسايش سرمايه اجتماعي و پيآمدهاي آن، نامه انجمن جامعه‎شناسي ايران، شماره 3
-شعبانلو، رحيم (1380)- بررسي گرايش دانشجويان به مهاجرت از كشور – پايان نامه كارشناسي‌ارشد – دانشكده علوم انساني دانشگاه تربيت مدرس
-صانعي ، احمد (1375)- بررسي مشكلات روشهاي جذب و نگهداري نيروي انساني متخصص در بخش عمليات پرواز هواپيمايي جهوري اسلامي – پايان نامه كارشناسي ارشد دانشكده علوم اداري دانشگاه تهران
-صادقي، عباس و افقي، نادر (1383)- نقش دانشگاهها در كاهش مهاجرت نخبگان – گروه علوم تربيتي دانشگاه گيلان
-صديق سروستاني، رحمت‌الله (1380)- هم پژوهي و هم نويسي در ايران- فصلنامه نامة علوم اجتماعي- شماره 18 – دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران
-طايفي، علي و فراهاني راد، مجيد (1380)- بررسي علل خروج نيروهاي متخصص از كشور و راهكارهاي كاهش آن – وزارت علوم، تحقيقات و فناوري
-طباطبايي، سيدمحمد (1382)- فرار مغزها تهديد يا فرصت- فصلنامه علم و آينده- شماره 6
-طيبي نيا، موسي (1380)- بررسي نگرش اعضاي هيأت علمي نسبت به مهاجرت مغزها مطالعه موردي دانشگاه شيراز – پايان نامه كارشناسي ارشد دانشگاه شيراز
-فاضل، ايرج (1379)- فرار مغزها- مجموعه مقالات همايش بررسي و شناخت مسايل ايرانيان مقيم خارج از كشور- انتشارات كميل
-فريدمن ميلتون ورز (1368)- آ‎زادي انتخاب. حسين حكيم‎زاده. جهرمي، پارسي.
-فراستخواه مقصود (1380)- اصلاحات و سنگلاخ‎هاي ساختاري، در همايش آسيب‎شناسي فرايند اصلاحات از نظر جامعه‎شناسي. دانشگاه تهران، دانشكده علوم اجتماعي
-فراستخواه مقصود (1382) بررسي افزايش دسترسي به آموزش عالي. وزارت علوم، تحقيقات و
فنّاوري، مؤسسه پژوهش و برنامه‎ريزي آموزش عالي.
-فرار مغزها، انتقال معكوس تكنولوژي، عسكري، كامينگز، شيائوهانگ، هابرس و … (1376) ترجمه مجيد محمدي، انتشارات قطره ، 1376
-فكور، بهمن (1383)- حفاظت و مديريت دارايي فكري- فصلنامه رهيافت- شماره 33
-قاسمي، معصومه (1378)- سيستم نگهداشت نيروي انساني متخصص دانشگاه تهران و بهسازي آن – پايان نامه كارشناسي‌ارشد – دانشگاه تهران
-قانعي‌راد، محمد امين (1383)- توسعه ناموزون آموزش‌عالي، بيكاري دانش آموختگان و مهاجرت نخبگان – مرگز تحقيقات سياست علمي كشور
-قانعي‌راد، محمدامين (1381)- نهادينه شدن علم، ‌نگهداري و استقرار مغزها- فصلنامه رهيافت- شماره 28
-قلي‌زاده، احد- دولت و قوانين مربوط به نخبگان – فصلنامه رهيافت- شماره 24
-كاظمي پور،‌شهلا (1379)- زمينه‌ها و بسترهاي علمي فرار مغزها، بررسي آثار و پيامدهاي آن- مجموعه مقالات همايش بررسي مشكلات و چشم‌اندازاشتغال دانش آموختگان – پژوهشكده علوم انساني و اجتماعي جهاد دانشگاهي
-كارنوي ام (1380)- دانشنامه‎ي اقتصاد آموزش و پرورش. مرتضي امين‎فر، پژوهشكده‎ي تعليم و تربيت.
-كوشكي، محمد صادق (1376)- نخبگان از ديدگاه امام خميني (ره)- پايان نامه كارشناسي‌ارشد دانشگاه امام صادق (ع)
-لهسايي‎زاده، عبدالعلي (1368)- نظريات مهاجرت، انتشارات نويد شيراز
-محسني، رضاعلي (1381)- پديدة مهاجرت و فرار مغزها، علل و جنبه‎هاي آسيب‎شناختي آن، اطلاعات سياسي اقتصادي شماره 176-175.
-مشرف جوادي، محمدحسين (1382)- فرار مغزها ماهنامه تدبير- شماره 132
-محمدي، علي (1373)- جذب و نگهداري نيروي انساني متخصص در شركت منطقه‌اي گيلان- پايان نامه كارشناسي ارشد رشته مديريت- دانشگاه تهران
-مرجايي، سيدهادي (1383)- نقش محوري سرمايه و شرايط اجتماعي در حفظ و نگهداشت نخبگان، منوگراف
-منصوري، رضا، (1375) – توسعه علمي ايران
-وقوفي، حسن (1380)- فرار مغزها ، بررسي مهاجرت نخبگان از زواياي گوناگون- انتشارت زهد
-وود هال ام (1380)- گذشته و حال اقتصاد آموزش و پرورش. ترجمه مرتضي امين‎فر. در عبدالسين نفيسي، دانشنامه‎ي اقتصاد آموزش و پرورش. ج اوّل. پژوهشكده‎ي تعليم و تربيت.
-نايبي، محمدمهدي و برقعي فاطمه (1381)- مهاجرت مغزها و اثر عوامل فرهنگي و سياسي- مجموعه مقالات اولين همايش ملي استعدادهاي درخشان – دانشگاه شيراز
-نراقي، احسان، (1356) جامعه، جوانان، دانشگاه، شركت سهامي كتابهاي جيبي، چاپ سوم.

منابع لاتين
- Aspelmeier Jeff (2004) Psychology of Diversity. Psychology Department, Radford University.
- Adams, Richard (2003) International Migration, Remittanees and the Brain Drain A Study of 24 Labor-exporting Countries. World Bank Policy Research working Paper 3069, Werld Bank, Washington, DC, June.
- Arsalan Ali (2003 a ) Elite Teory. Guildford University of Surrey . Department of Sociology.
- Arsalan Ali (2003 b) The Thories on Inequality; Class Theory. International Journal of Human Sciences. ISSN 1303-5139.
- Boeree, C., George (1999) Personality Theories, Erich Fromm. Psychology Department, Shippensburg University.
- Broder Michael (2004) Self-Actualization, Achieving Your Full Potential. Achievement Library. U. S. A.
- Carrington, willian J. & Enrica Detragiache (1998) How big is the Brain Drain? IMF Working Paper wp/98/102 , International Monetary Fund, Washington, DC, July.
- Chalamwong Yongyouth (2004) The Migration of Highly Skilled Asian Workers in OECD Member Countries & its Effects on Economic Development in East Asia. Thailand Develpoment Research Institute Foundation.
- Etzioni – Halevy E.(1997) Class & Elites in Democrdcy and Democrdtisation. New York, Garland Publishing.
- Fourie, M. J. and R. Joubert (1998) Emigration’s Influence on South Africa A Human Capital Theory Approrach. University of South Africa.
- Fu Kasaku Ki (2004) Overview Miracle Crisis & Beyond, OECD, Development Centre, Paris.
- Gaillard, J. and A. Gaillard (1997) Introdution The International Mobility of Brain, Exodus or Circulation. Science, Technology and Society, Vol 2.
- Giddens A. & Stanworth (1998) Elites & Power in British Society. London. Cambridge University press.
- Kabayan Unlad (2004) A Perspective on Migration & Development. Parliamentary Copyright. U. K. Cross National Labor Market.
- Kritz MM., L.L. Lim & H. Zlotnik(eds) (1992) International migration Systems. A Global Approach. New York Oup.
- Lowell, Lindsay & Allan Findlay (2001) Migration of Highly Skilled Persons from Developing Countries Impact and Policy Responses. International Migration Papers 44, C Geneva International Labour Office, December.
- Lucus, Robert E.B. (2001) Diaspora & Development Highly Skilled Migrants from East Asia, A Report prepared for the world Bank, November.
- Martin, Philip (2002) Highly Skilled Asian Workers in the US, A Paper Prepared for the workshop on International Migration of Highly Skiled Workers Its Current Situation, Problems & Future Prospects in Asia, Tokyo, 4-5 Februry.
- Massey, D. et al (1993) Theories of International Migration A Review & Appraisal, Population & Development Review. Vol. 19, No 3.
- Meyer, J and Mercy, Brown (1999) Scientific Siasporas a new Approach to the Brain Drain. UNESCO, ISCU.
- Meyers, Eyta, (2000) Theories of International Immigration Policy-A Comparative Analysis, International Migration Review, Vol. 34, No.4.
- OECD (1996) Measuring what People Know Human Capital Accounting for the Knowledge Economy.
- OECD (2002) Migration and the Labour Market in Asia Trends & Policies, Paris, OECD.
- Pescitelli Dagmer (1996) An Analysis of Carl Rogers’ Theory of Personality. Book store. Amazon. Com
- Rosenbaum, J. etal (1990) Market & Network Theories of the Transition from High School to work Their Application to Industrial Societies. Annual Review of Sociology, Vol. 16.
-Sayenian, A. (2000) Brain Drain or Brain Circulation, Modern Asia Series, Harvard University. Asia Center.
-Scherpenzeel,A.(1997) “ The Validity and Reliability of Survey Question A meta- analysis of MTMM Stvdies”, Sociological Methods and Reseaech. Vol. 25, No.3.
- Schumpeter J (1999) Capitalism, Socialism & Democracy, Londun, Routledge
- Sexton John (2003) Brain Circulation Promoting Transatlantic Science. Rocke fleller university.
- Smith, T. (1995) How Well Does Economic Theory Explain International Migration? Conference of Immigration, New York.
- Thielemann Eikor (2003) Does Policy Matter? On Governments’ Attempts to Control unxanted Migration. Department of Government European institute. London, Scholl of Economics.
- United States Census Bureau (2002) Current Population Survey. March.
- Word iQ (2004) Encyclopedia – Update. GNU Free Documentation License. U.S.
- Zoltan, Vas P. (1976). The Brain Drain an Anomaly of International Relations. Leden Akademia Kiado, Budapest.

---