بررسی مبانی حقوقی و فقهی مواعد و مرور زمان در حقوق ایران
تعداد صفحات : 241
چکیده
مرور زمان مدنی را می توان به طور مشروع و طبق ادله خاص یا قواعد و اصول عمومی فقهی و البته با شرایط خاص تعلیق و انقطاع آن، و با مدت های متناسب با موضوع و با استثنا کردن برخی از موضوعات ، به عنوان اماره اسقاط و ابراء متصرف سابق و اماره تملک متصرف فعلی یا دست کم به عنوان عامل عدم استماع دعوا به منظور رعایت مصلحت اهم در مقام اجرای احکام و همچنین، حفظ نظام قضایی و رسیدگی دقیق و به موقع به پرونده‌ها با توجه به مجموعه امکانات قضایی، پذیرفت. اگر پذیرش مهلت‌ها و موعدهای متعدد در امور حقوقی، در قوانین مصوب پس از انقلاب و مورد تایید شورای نگهبان مشروع است، به طریق اولی پذیرش مرور زمان خاص که مهلت آن بیشتر و ضریب تضییع احتمالی حق در آن کمتر و دلالت مبانی موجه بر آن قوی‌تر است، مشروع خواهد بود. اگر وضع مقررات و تشریفات متعددی، از قبیل صلاحیت ذاتی و محلی دادگاه‌ها، تشریفات خاص اقامه دعوا و…، که عدم رعایت هر کدام موجب سقوط حق مدعی می‌گردد و در منابع و متون متعارف فقهی چندان نشانی از آنها نیست، مبنای مشروعی دارد، پذیرش قاعده مرور زمان به طور مشروط و با رعایت موارد انقطاع و تعلیق و استثناکردن موارد ویژه هم که دارای اثر مشابه است، می‌تواند واجد مبنای مشروع فقهی باشد. بدین ترتیب، قانونگذار ایران می‌تواند با پذیرش قاعده مرور زمان از افزایش حجم پرونده های قضایی که در عمل موجب عدم رسیدگی و یا عدم رسیدگی شایسته به بسیاری از دعاوی میشود، جلوگیری کند و به جای سیاست قضایی یکجانبه درمان، سیاست دو سویه پیشگیری و درمان را در پیش گیرد.
کلیدواژه:
مواعد / مرور زمان/ ذینفع اجل/مبانی فقهی مواعد و مرور زمان/ انقطاع مرور زمان/ مواعد قانونی/ مواعد قضایی/ مرور زمان اجرایی/ مشروعیت مرور زمان مدنی.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: کلیــات
1-1- مقدمه و بیان مسئله 2
1-2- اهمیت و ضرورت 4
1-3- اهداف تحقیق 6
1-4- سوالات تحقیق 6
1-5- سوابق و پیشینه تحقیق 7
1-6- روش تحقیق 9
فصل دوم: مفاهیم و شرایط مواعد و مرور زمان
2-1- پیشینه تاریخی مرور زمان 11
2-2- تاریخچه مرور زمان در حقوق ایران 12
2-2-1- مرور زمان در حقوق جدید ایران 15
2-3- مرور زمان در حقوق کشورهای دیگر جهان 28
2-4 – شرایط وتفاوت مواعد ومرور زمان 30
الف
2-5- مواعد 34
2-5-1-مفهوم و ذینفع اجل 36
2-5-2- ذینفع اجل .39
2-5-3- طرق شناسایی ذینفع اجل .39
2-6- برسی کلیت مفهوم مواعد دادرسی وتجدید آن ..43
2-6-1- تجدید مواعد دادرسی ………….46
2-6-1-1- تجدید مواعد قانونی ……..46
2-6-1-2- تجدید مواعد قضایی …….59
2-7- نگرشی برمفهوم مرور زمان …62
فصل سوم: مبانی فقهی مواعد و مرور زمان
3-1- فقه امامیه 67
3-1-1- ادله مخالفان ایفای پیش از موعد تعهدات 68
3-1-2- ادله موافقان ایفای پیش از موعد تعهدات 71
3-2- فقه عامه 74
3-2-1- مذهب شافعی 74
3-2-2- مذهب مالکی 76
ب3-2-3- مذهب حنفی 76
3-2-4- مذهب حنبلی 77
3-3- ماهیت مرور زمان درفقه وحقوق 78
3-3-1- تأملی در مشروعیت مرور زمان مدنی 78
3-3-2- دیدگاه شورای نگهبان 80
3-3-3- مبانی مرور زمان مدنی در فقه اسلامی 88
3-3-3-1- ادله خاص فقهی 88
3-3-3-2- سند احادیث 90
3-3-3-3- دلالت متن احادیث 91
3-3-4- اصول و قواعد فقهی 98
3-3-4-1- قاعده اعراض 98
3-3-4-2- قاعده اسقاط و ابرا 101
3-3-4-3- قاعده حیازت .102
3-3-4-4- حکم حکومتی .103
3-3-4-5- قاعده عقلی ضرورت حفظ نظام اجتماعی .106
3-3-5 _ تاملی در مرور زمان تجاری از لحاظ فقهی وحقوقی 114
فصل چهارم: مواعد و مرور زمان در حقوق ایران
4-1- احکام وآثار مرور زمان واقسام آن 122
4-2- مقایسه مقررات مرور زمان با احکام مشابه در قوانین 126
4-3- اقسام مرور زمان 128
4-4- مقایسه مرور زمان کیفری و مدنی 167
4-5- مرور زمان اجرایی 170
4-6- اسقاط مرور زمان 173
4-7- انقطاع مرور زمان 173
4-8- احکام وآثار مواعد وانواع آن 176
4-8-1- انواع مواعد 178
4-8-1-1- مواعد قانونی 178
4-8-1-2- مواعد قضایی 187
4-8-2- مواعد در قانون اجرای احکام مدنی 193
نتیجه گیری 195
پیشنهادات 199