نقش امارات در دادرسی مدنی در 184 صفحه
چکیده
حق و عدالت از جمله سرفصل‌هایی است که در نزد همه‌ی انسان‌ها قابل احترام است و بی شک هنگامی حق منشا اثر است که مورد تردید نباشد و گرنه حق مورد تردید نیاز به اثبات دارد و از این رو امارات به عنوان یکی از ادله حل و فصل دعاوی و حفظ حق از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است. اماره در لغت به معنای نشانه، علامت، موعد و وقت محدود آمده است و از نظر حقوقی اماره هر چیزی است که اولا جنبه کاشفیت و حکایت از چیز دیگری داشته باشد مانند تصرف که ظاهرا حکایت از مالکیت شی مورد تصرف است، ثانیا کاشفیت مزبور قطعی نبوده، بلکه ظنی باشد، ثالثا قانونگذار کاشف مزبور را مورد توجه قرار داده و آن را وسیله‌ی اثبات قرار دهد .
امارات به طور کلی به دو قسم تقسیم میشود :1. امارات قانونی که مدلول غلبه‌ای است که به صورت قانون درآمده است، باید گفت که امارات قانونی به معنای دقیق کلمه دلیل نیست و با هر دلیل مخالف از اثر می‌افتد و نقش اماره‌ی قانونی فقط تعیین مدعی از مدعی علیه است این امارات به دادرس تحمیل میشود و تمامی اعتبار خود را از قانون به دست می‌آورد و در کلیه دعاوی اگر چه دعاوی باشد که به شهادت شهود قابل اثبات نیست معتبر است و اعتبارش عام و فراگیر است.
امارات قضایی : امارات قضایی ترکیبی است از قراین که مصرّح در قانون معین نیست و مجموع این قراین روی هم رفته مفید اطمینان (علم عادی) شخصی قاضی گردد. ویژگی بارز این امارات واگذار شدن آنها به صلاحدید دادرس است. اماره قضایی بر سایر ادله مقدم میشود؛ چون برای قاضی اطمینان شخصی به وجود می‌آورد و بر اصول عملیه هم مقدم میشود؛چون اصول عملیه زمانی مورد و محل پیدا می‌کند که دلیلی نباشد (الاصل دلیل حیث لا دلیل) .اماره قضایی بر اماره قانونی مقدم و مرجح است ؛ زیرا اماره قانونی ایجاد ظن نوعی و اماره قضایی ایجاد اطمینان و یا ظن متأخم به علم می‌کند و در تعارض علم و یقین با مطلق ظن، علم و یقین مقدم میشود. این امارات نیز با حذف مواد 1306 تا 1308 ق.م. در همه دعاوی اعتبار یافته است و اعتبارش عام و فراگیر می‌باشد.
واژگان کلیدی: اماره قانونی، فرض حقوقی، قرینه، اماره قضایی
مقدمه………………………………. 1
1- تبیین موضوع تحقیق……………….. 1
2- ضرورت و اهداف تحقیق……………… 1
3- سوالات تحقیق…………………….. 2
4- فرضیه‌های تحقیق………………….. 2
5- پیشینه تحقیق……………………. 3
6- قلمرو تحقیق…………………….. 3
7- روش تحقیق………………………. 3
8- ساختار تحقیق……………………. 3
بخش اول: مفاهیم و کلیات………………. 5
فصل اول: امارات در نظام حقوقی اسلام………. 6
مبحث اول: تعریف دلیل، اماره واصل ……………. 6
گفتار اول: تعریف دلیل………………………. 6
گفتار دوم: تعریف اماره…………………….. 11
گفتار سوم: تعریف اصل………………………. 14
مبحث دوم: نگاهی کوتاه به پیشینۀ امارات ……… 15
مبحث سوم: مقایسه دلیل، اماره و اصل با یکدیگر…. 17
گفتار اول: مقایسه دلیل و اماره با یکدیگر…….. 17
گفتار دوم: مقایسه دلیل و اماره با اصل……….. 19
فصل دوم: حجیّت و کیفیّت حجیّت امارات……….. 20
مبحث اول: اعتبار و حجیّت امارات……………… 20
مبحث دوم: کیفیّت حجیّت امارت…………………. 23
گفتار اول: امکان تعبد به ظن………………… 23
گفتار دوم: تأسیس اصل در عمل به ظن…………… 35
گفتار سوم: وقوع تعبد به ظن…………………. 38
فصل سوم: شناسایی ادله اثبات دعوی………… 46
مبحث اول: تعریف ادله اثبات دعوی…………….. 46
مبحث دوم: سیستمهای دلایل در قوانین…………… 47
گفتار اول: نظام ادله قانونی………………… 48
گفتار دوم: نظام ادله معنوی…………………. 48
گفتار سوم: نظام ادله مختلط…………………. 49
گفتار چهارم: موضع قانونگذار ایران…………… 50
مبحث سوم: اقسام امارات……………….. 51
گفتار اول: اماره قانونی………………… 51
گفتار دوم: اماره قضایی…………………. 53
بخش دوم: ماهیت، جایگاه و اعتبار امارات قانونی 54
فصل اول: ماهیت و عناصر امارات قانونی…….. 55
مبحث اول: ماهیت اماره قانونی……………….. 55
مبحث دوم: عناصر امارات قانونی………………. 65
فصل دوم: اقسام امارات قانونی……………. 70
مبحث اول: امارات نسبی……………………… 70
مبحث دوم: امارات مطلق……………………… 72
فصل سوم: نقش و جایگاه امارات قانونی (نسبت آن با سایر ادله) ………………………………….. 77
مبحث اول: تعارض امارات قانونی با سایر ادله…… 77
گفتار اول: تعارض اماره خلافپذیر با سایر ادله….. 78
گفتار دوم: تعارض اماره خلافناپذیر با سایر ادله… 78
مبحث دوم: تعارض امارات قانونی با اصول عملی…… 79
گفتار اول: تعارض اماره با اصل استصحاب……….. 79
گفتار دوم: تعارض اماره با اصل برائت…………. 83
مبحث سوم: تعارض امارات با یکدیگر……………. 84
گفتار نخست: تعارض اماره قانونی با اماره قانونی دیگر 84
گفتار دوم: تعارض اماره قضایی با اماره قضایی دیگر 85
گفتار سوم: تعارض اماره قانونی با اماره قضایی…. 86
مبحث چهارم: انقلاب دعوا…………………….. 87
فصل چهارم: ویژگیها، آثار و اعتبار امارات قانونی 91
مبحث اول: ویژگیها و آثار امارات قانونی………. 91
گفتار اول: ویژگیها و توان اثباتی امارات قانونی.. 92
گفتار دوم: آثار و مجرای امارات قانونی……….. 94
مبحث دوم: اعتبار امارات قانونی……………… 95
بخش سوم: ماهیت، مبانی و اعتبار امارات قضایی 97
فصل اول: ماهیت و ارکان امارات قضایی……… 98
مبحث اول: ماهیت اماره قضایی ……………….. 98
مبحث دوم: ویژگیها و ارکان امارات قضایی……… 123
گفتار اول: ویژگیهای امارات قضایی…………… 123
گفتار دوم: ارکان امارات قضایی……………… 124
فصل دوم: مبانی امارات قضایی……………. 125
مبحث نخست: ظنون دادرسان…………………… 125
مبحث دوم: عرف و عادت……………………… 128
مبحث سوم: اوضاع و احوال (قرائن) ………… 131
فصل سوم: مصادیق بارز واعتبار امارات قضایی.. 132
مبحث اول: مصادیق بارز امارات قضایی…………. 132
گفتار نخست: معاینه محل و تحقیق محلی………… 132
گفتار دوم: کارشناسی………………………. 138
گفتار سوم: عدم ارائه دفاتر تجاری…………… 142
گفتار چهارم: مشاهدات و ادراکات دادرس……….. 144
مبحث دوم: اعتبار امارات قضایی……………… 151
نتیجه گیری……………………………….. 152
فهرست منابع و مآخذ……………………. 155