پایان نامه ادله اثبات دعوی در قوانین ایران و مصر

نوع فایل: word
قابل ویرایش 137 صفحه

مقدمه:
در اجتماع انساني كه ما به سر مي‌بريم بواسطه ميل به زياده‌خواهي نوادگان انسان و تمتع آنها از منافع و لذات بيشتر و حس خودخواهي و خودپرستي انسان، اختلافات و منازعاتي در اجتماعات انساني پديد مي‌آيد،‌ و همين منازعاتي كه ميان انسان‌ها رخ مي‌دهد باعث مي‌شود كه بشر حس نياز به قضا و عدالت را در خود احساس كند. به هر حال در طول تاريخ بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه اجراي عدالت غايت آمال انسان‌ها و مطمع نظر فرهيختگان بوده است و ايجاد جامعه‌اي مدني كه مبتني بر قانون باشد ضرورت تداوم زندگي بشر است. و همين اقامه قسط و داد در قرآن كريم نيز به عنوان فلسفه بعثت و انزال كتب آسماني ذكر گرديده است: «ولقد ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط و انزلنا الحديد فيه باس شديد و منافع للناس وليعلم الله من ينصره و رسله بالغيب، ان الله قوي عزيز» .
«ما رسولان خود را با دلايل روشن فرستاديم و به همراه آنها كتاب و ميزان نازل كرديم تا مردم به داد برخيزند و آهن را آفريديم كه در آن نيروي سخت و منافعي براي مردم دارد، تا خداي ناديده معلوم دارد چه كسي او و رسولانش را ياري مي‌كند، مسلماً خدا نيرومند قادر است».
كلمه دات در فارسي قديم هخامنشي به معناي قانون است و همين كلمه در معناي امروزي به صورت داد درآمده است. كلمه داتيك به معناي منسوب به داد و عدل است.
در برهه هایی از تاريخ بشري به جانقاضي مي‌رسيم كه دادرسي و اثبات دعوي صرفاً بر اساس نظر قاضي بوده است و نه ملاك قانون، مثلاً در بعضي مواقع قاضي كه به ادله كافي دسترسي نداشت متوسل به آزمايش ايزدي مي‌شد كه بواسطه آن مجرم و بي‌گناه مشخص مي‌گرديدند. آب و آتش يكي از وسايل آزمايش بودند متهم بايد دست خود را در آب جوش فرو مي‌كرد و يا قطعه آهن سرخ شده‌اي را بر مي‌داشت، سه روز بعد اگر بر دست متهم اثري بر جاي نبود او را بي‌گناه مي‌شناختند.
يا در نحوه اجراي و اقسام مجازات‌ها به گونه‌هاي بي‌رحمانه‌اي در دوران قديم بر خورد مي‌كنيم يكي از اين انواع مجازات «دو كرجي» بود كه پلوتارك مورخ بزرگ مهدكن مي‌نويسد:
سربازي كه در حال مستي گفته بود كه كشتن كوروش صيغه در جنگ كوناكا كاروي بوده است و شاورا نرسد كه اين كار بزرگ را به خود نسبت دهد. اردشير دوم چون اين سخن را شنيد. دستور داد كه كشتن سرباز جسور را به طريق دو كرجي به انجام رسانند. سرباز بيچاره را در ميان دو كرجي قرار مي‌دادند و بجز سرها و دست‌ها تمام بدن او در ميان دو كرجي مي‌ماند. آن گاه به وي غذا دادند و هر گاه از خوردن خودداري مي‌كرد با فرو كردن ميخي به چشم او وي را به خوردن وا مي‌داشتند و سپس مخلوطي از شير و عسل را به صورت او مي‌ماليدند و از همين مخلوط شربت درست كرده و به او مي‌خوراندند و صورت سرباز را به طرف خورشيد نگاه مي‌داشتند، در اين هنگام مگس‌ها و حشرات ديگر به او هجوم آورده و وي در ميان كرجي‌ها نمي‌توانست از خود دفاع كرده و چون خوراك خورده و شربت نوشيده بود ناچار كاري را مي‌كرد كه همه ديگران مي‌كنند. از مدفوعات و پليدي‌هاي سرباز كرمها و حشراتي توليد گرايد كه به اندرون او راه يافته و مشغول خوردن تن او شدند و پس از هفده روز وقتي كه كرجي‌هاي فوقاني را برداشتند چيزي جز استخوان‌هاي متعفن چيزي باقي نمانده بود.
استفاده از روشهايي چون اوردالي و دئول از ديگر روشهاي اثبات بزه بوده و است و دقيقاً ماجراهاي گذشتن سياوش پسر كيكاووس از آتش و گريختن ويس و رامين در داستان‌هاي ايراني گوياي اين حقيقت است.
البته هيچ كدام از موارديكه مطرح كرديم گوياي نفي دادگريها و يا فرامين عادلانه افرادي كه در پي تحقق عدالت در ممالك شرق و غرب بودند نيست. قوانين حمورابي، فرامين كوروش و داريوش قابل نفي نيستند. البته آشنايي با قضاوت‌ها و خودكامگي‌هاي حكام مختلف در طول تاريخ است كه ما را به اوج عظمت و شكوه نظام دادرسي و عدالت در اسلام مي‌رساند، حكم الهي به داد و پيامبر به هنگام قضاوت و استفاده از طريق و روش قضايي الهي كه اقامه دليل از سوي مدعي است و مدعي عليه تنها بايد سوگند ياد كند و اجراي اين روش به هنگام تشكيل حكومت اسلامي در مدينه و عمل اميرالمؤمنين به طريق روش در زمان تشكيل حكومت و زمامداري خويش همگي بيانگر شكوه و عظمت نظام دادرسي در اسلام است.
البته اين امر باعث نمي‌شود كه ما نسبت به قوانين كشورهاي ديگر بي اعتنا بمانيم و بایستی بر اساس عناصري همچون فقه پويا و اجتهاد به مسايل مستحدثه و تكيه بر دو عنصر زمان و مكان دست به تحول و نوآوري در فقه خود كه مبناي قوانين ما در اين زمينه هستند بزنيم و مطالعه قوانين كشورهاي ديگر در اين زمينه ياري‌گر ما خواهد بود. در اين پايان نامه تلاش خود را براي بررسي ادله اثباتي در حقوق مصر و ايران بر حسب تقسيم بندي شايع ادله به چهار دليل شهادت ، اقرار ، سوگند و علم قاضي انجام خواهيم داد و اين ملاك را به لحاظ قدمت و سنتي بودنش برگزيده‌ايم و هر چند ادله‌اي همچون قسامه و يا ادله جديدي چون ادله الكترونيكي و اسناد الكترونيكي نيز قابل بحث هستند وليكن مبناي تقسيم بندي مباحث خود را به اين چهار دليل قرار داده و در دل آنها نيز ساير ادله را به صورت تطبيقي بررسي خواهيم كرد و همچنين لاجرم در فصل اول نيز بنا به ضرورت مباحثي كلي در خصوص ادله اثبات را به رشته تحرير درخواهيم آورد.

فهرست مطالب:
مقدمه
فصل اول:کلیات و مفاهیم ادله اثبات دعوی
الف:مبحث اول:تعریف ادله اثبات دعوی در قوانین ایران و مصر
ب:مبحث دوم:تقسیم بندی ادله
ج:مبحث سوم:قواعد رسیدگی به اثبات دعوی
د:مبحث چهارم:مقایسه ادله اثبات دعوی در دعاوی حقوقی و کیفری
۱¬- بند اول: اشتراکات ادله در دعاوی حقوقی و کیفری
۲- بند دوم :تمایزات ادله در دعاوی حقوقی و کیفری
ه:مبحث پنجم :سیستم حاکم بر ادله اثبات دعوی از نظر فقه و قانون موضوعه
ی:مبحث ششم:اصول اساسی سیستم ادله اثبات دعوی در فقه حقوق
۱- بند اول :طریقیت ادله اثبات دعوی
۲- بند دوم :صلاحیت قاضی در تعیین ارزش ادله اثباتی
فصل دوم :اقرار
الف:مبحث اول:مفهوم اقرار
۱- بند اول:معنای لغوی
۲- بند دوم: معنای اصطلاحی
ب:مبحث دوم :اقسام اقرار
۱- بند اول:اقرار کتبی و شفاهی ،فعلی و اشاره ای
۲- بند دوم: اقرار معلق و منجر
۳- بند سوم :اقرار صریح و ضمنی
۴- بند چهارم :اقرار ابتدائی و اقرار در پاسخ به سوال و اقرار مترتب بر دعوی
۵- بندپنجم: اقرار ساده ،اقرار مقید واقرار مرکب
۶- بند ششم :اقرار کلی وجزئی
۷- بند هفتم :اقرار در دادگاه و اقرار در خارج از دادگاه
۸- بند هشتم :اقسام اقرار در قانون مصر
ج: مبحث سوم:ارکان اقرار
۱- بند اول:اخبار به حق بودن اقرار
۲¬- بند دوم: به نفع دیگری بودن اقرار
۳- بند سوم: بر ضرر خود بودن
۴- بند چهارم: ارکان اقرار در قانون مصر
د:مبحث چهارم:شرایط اقرار
۱- بند اول :شرایط مقر
۲- بند دوم :شرایط مقرله
۳- بند سوم:شرایط مقربه
۴- بند چهارم: آیا سکوت خوانده می تواند حکم اقرار داشته باشد
۵- بند پنجم: وکالت در اقرار
فصل سوم :شهادت
الف:مبحث اول:تعریف شهادت
۱- بند اول :معنای لغوی
۲- بند دوم :معنای اصطلاحی
ب:مبحث دوم:بینه و شهادت
۱- بند اول :معنای بینه
۲- بنددوم: انواع بینه
۳- بند سوم :شهادت در قوانین ایران
ج:مبحث سوم : شرایط و شاهد
۱- بند اول: دیدگاه قانون مصر
د:مبحث چهارم: منشاء علم شاهد
۱- بند اول: دیدگاه حقوقدانان مصری
۲- بند دوم:نظریه قانون مصر
ه:مبحث پنجم: نصاب شهادت
۱- بند اول: نصاب شهادت در حق الله
۲- بند دوم: نصاب شهادت در حق الناس
۳- بند سوم:نصاب شهادت در قوانین جدید مصر
ی:مبحث ششم :قلمرو اعتبار شهادت
۱- بند اول :شهادت در محکمه قضایی
۲- بند دوم: شهادت درغیر محکمه قضایی
فصل چهارم :علم قاضی
الف:مبحث اول:تعریف لغوی و اصطلاحی علم
۱- بند اول:علم عادی
۲- بند دوم:تعریف لغوی و اصطلاحی قاضی
ب:مبحث دوم:بررسی انواع علم وارزیابی آنها
۱- بند اول :ارزش قضایی علم یقینی و علم عادی از نظر فقیهان و حقوقدانان اسلامی
۲- بند دوم :مقایسهعلم عادی وطن متآخم به علم
ج:مبحث سوم:دیدگاههای مختلف در خصوص علم قاضی
۱- بند اول: دیدگاه طرفداران حجیت علم قاضی درحقوق الله
۲- بند دوم: دیدگاه معتقدان به اعتبارعلم قاضی در حق الناس
د:مبحث چهارم:طریقت یا موضوعیت داشتن ادله اثبات دعوی و علم قاضی
۱- بند اول : علم قاضی در دعاوی مدنی
۲- بند دوم:سیستمهای ادله قانونی و ادله اخلاقی
۳- بند سوم:رابطه نظر کارشناسی با علم قاضی
ه:مبحث پنجم:دیدگاه قوانین مصر
فصل پنجم:سوگند
الف:مبحث اول:کلیات
۱- بند اول:تعریف قسامه
۲- بند دوم: قلمرو قسامه
ب:مبحث دوم:اقامه قسامه
۱-بند اول:مطالبه بینه از متهم(مدعی علیه)
۲-بند دوم:قسامه مدعی
۳-بند سوم:دیدگاه قوانین مصر
ج:مبحث سوم: تعداد قسم
۱- بند اول :تعداد قسم در قتل
۲- بند دوم:تعداد قسم در جراحات
د:مبحث چهارم:کشف حقیقت پس از اجرای قسامه
۱- بند اول:کشف حقیقت با بینه
۲- بند دوم :کشف حقیقت با اقرار شخص ثالث
۳- بند سوم:کشف حقیقت به استنادقول مدعی
۴- بند چهارم:دیدگاه قوانین مصر
فصل ششم:سایر ادله
الف :مبحث اول:تحقیقات محلی، معاینه محل ودلایل ومدارک موجود در صحنه جرم
ب: مبحث دوم:نظریه کارشناس
۱- بند اول:تعریف و ضرورت کارشناس در قضا
۲- بند دوم:نظریه کارشناس ازدیدگاه فقه وقانون
ج: مبحث سوم:اسناد
د: مبحث چهارم:شنود تلفنی،فیلم و نوار
ه:مبحث پنجم:امارت قانونی
۱- بند اول:اماره تصرف
۲- بند دوم:امارت علم به قوانین پس از انتشار
۳- بند سوم:ماده۴۹۹ قانون مجازات اسلامی
ی: مبحث ششم:ادله الکترونیکی
۱- بند اول:تعریف ادله ی الکترونیکی
۲- بند دوم:اهمیت ادله ی الکترونیکی
۳- بند سوم:طریقه یافتن ادله الکترونیکی
نتیجه گیری وپیشنهادات
منابع وماخذ

منابع و مأخذ:
قرآن كريم
1– ابن منظور، جمال‌الدين محمد بن مكرم، لسان‌العرب، انتشارات دارالفکر، بیروت، 1417
2– شعراني، ابوالحسن، المدخل الي عذاب المنهل، دبیرخانه کنگرﺓ جهانی شیخ انصاری،1373، ﻫ .ق، چاپ اوّل.
3 – ابن حمزه، ابوجعفرمحمدبن علي، الوسيله الي نيل الفضيله، انتشارات دارالمعرفته، بیروت 1393، ﻫ .ق.
4 – آخوندي، محمود، آئين دادرسي كيفري، سازمان چاپ وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي، تهران، 1383.
5 – آشوري، محمد، آئين دادرسي كيفري، انتشارات اسماعيليان، تهران، 1381.
6 – التاويلا، انريكو، روانشناسي قضايي، ترجمه مهدي كي‌نيا، مجمع علمی فرهنگی مجد، تهران،1374 چاپ اوّل.
7 – اردبيلي، محمدعلي، حقوق جزاي عموي، نشر ميزان، تهران، 1384.
8 – استادي، رضا، سي مقاله، دفتر انتشارات اسلامي، قم، 1373.
9 – افشارزاده، سيدمحسن، ادلّه اثبات دعوي در حقوق ايران، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1381.
10 – امامي، سيدحسن، حقوق مدني، سازمان انتشارات ابوريحان، تهران، 1346.
11 – انصاف‌پور، غلامرضا، فرهنگ كامل فارسي، انتشارات زوار، تهران، 1372.
12 – بازگير، يدالله، منتخب آراء قطعيت يافته دادگاهها در امور جزائي، انتشارات دانش‌نگار، تهران، 1379.
13– بازگير، يدالله، ادلّه اثبات قانون مدني در آيينه آراء ديوان عالي كشور، انتشارات فردوسي، تهران، 1380. چاپ اول.
14 – بجنوردي، ميرزاحسن موسوي، القواعد الفقهيه، دارالكتب العلميه، قم، 1389.
15– جبعی عاملی، زین الدین بن علی(شهید ثانی)، الروضه البهیه فی شرح المعه الدمشقیه، نشر دفتر تبلیغات اسلامی، قم،1365.
16 – جعفري لنگرودي، محمدجعفر، دانشنامه حقوقي، انتشارات اميركبير، تهران، 1376.
17 – جعفري لنگرودي، محمدجعفر، ترمينولوژي حقوق ، انتشارات گنج دانش، تهران، 1387، چاپ نوزدهم.
18 – حجتي كرماني، علي، سير قضاوت در ادوار مختلف، انتشارات مشعل، تهران، 1369.
19 – حرعاملي، محمدبن الحسن، وسايل الشيعه الی التحصیل مسائل الشریعه، انتشارات المكتبه الاسلاميه، تهران، 1367، چاپ پنجم.
20 – حسيني عاملي، سيد محمد جواد، مفتاح الكرامه، مؤسسه آل‌البيت لاحياء الترث الاسلامي، قم، 1366.
21 – حسيني‌نژاد، حسينقلي، ادلّه اثبات، دعوي، انتشارات ميزان، تهران، 1384.
22– حلبي، ابوالصلاح تقی الدین ، الكافي في‌الفقه،(تحقيق رضا استادي) انتشارات مكتبه الامام اميرالمؤمنين، اصفهان، 1403.
23 – خويي، سيدابوالقاسم، مباني تكمله المنهاج، انتشارات دارالزهراء، نجف اشرف، 1408.
24 – خويي، سيدابوالقاسم، منهاج الصالحين ، مدينه العلم، قم، 1413.
25 – دياني، عبدالرسول، ادلّه اثبات دعوي، نشر ميزان، 1385.
26– دهخدا، علي‌اكبر، لغت‌نامه دهخدا، انتشارات دانشگاه تهران، 1376.
27 – زحیلی، وهبه مصطفي، الفقه الا سلا می وادلّه، انتشارات دارالفکر، بیروت، 1409.
28 – زمخشري، محمود بن عمر، اساس البلاغه،انتشارات دارصادر، بيروت، 1992.
29 – ساكت، محمدحسين، دادرسي در حقوق اسلامي، نشر ميزان، تهران،1382.
30 – سبحاني، جعفر، نظام القضاء و الشهاده، موسسه امام صادق (ع)، قم، 1418.
31 – سنگلچي، محمد، قضاء در اسلام، انتشارات دانشگاه تهران، 1347.
32 – شاملو احمدي، محمدحسين، فرهنگ اصطلاحات و عناوين جزايي، انتشارات داديار، اصفهان، 1380، چاپ اول.
33 – شايگان، سيدعلي، حقوق مدني، انتشارات طه، قزوین، 1375، چاپ اوّل.
34 – علم الهدی، سید علی بن حسین موسوی(سید مرتضی)، الانتصارفی انفرادات الامامیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم،1415، چاپ اوّل.
35 – فیروز آبادی، مجد الدین محمد بن یعقوب، قاموس اللغه، انتشارات دارالفکر، بیروت،1995.
36 – طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، المکتبه المرتضویه، تهران،1395، چاپ سوم.
37 – طوسی، ابوجعفرمحمد بن حسن(شیخ طوسی)، الاستبصار، دارالکتب الاسلامیه، تهران،1390.
38 – گلدوزيان، ايرج، حقوق كيفري تطبيقي، انتشارات ميزان، تهران، 1381.
39 – گلدوزيان، ايرج، محشاي قانون مجازات اسلامي، انتشارات مجد، تهران، 1385.
40 – گلدوزيان، ايرج، ادلّه اثبات دعوي، انتشارات ميزان، تهران، 1384.
41 – حلی، حسن بن یوسف بن مطهر(علامه حلي)، قواعد الاحكام، موسسه نشر الاسلامی، قم، 1413.
42 – حلي، جعفر بن حسن،(محقق حلي)، شرايع‌الاسلام في مسائل حلال وحرام، ترجمه ابوالقاسم بن احمد، انتشارات دانشگاه تهران، 1337.
43 – محقق داماد، سيدمصطفي، قواعد فقه بخش جزايي، نشر علوم اسلامي، تهران 1383.
44 – مجلسي، محمدباقر،(علامه مجلسی) بحارالانوار، نشراسلاميه، تهران، 1406.
45 – مدنی،سیدجلال الدین، ادلّه اثبات دعوي، كتابخانه گنج دانش، تهران،‌ 1374.
46 – مدنی،سیدجلال الدین، آئين‌ دادرسي كيفري، انتشارات پايدار، تهران،‌ 1378.
47 – مدنی،سیدجلال الدین، مباني و كليات علم حقوق، انتشارات پايدار، تهران، 1376.
48 – معين، محمد، فرهنگ فارسي معين، انتشارات سرايش، تهران 1381، چاپ سوم.
49 – مقتدايي، مرتضي، علم قاضي در حقوق اسلام، مجله قضايي حقوق دادگستري شماره 20 – 19 پاييز 1370.
50 – مکارم شیرازی، ناصر، القوعدالفقهیه، انتشارات امام امیرالمؤمنین، قم 1410، چاپ چهارم.
51 – موسوي اردبيلي، سيدعبدالكريم، فقه القضاء، مکتبته امیر المؤمنین، قم 1408،چاپ اوّل.
52 – مصطفوی، سيد روح اللّه( امام خميني ره)، تحريرالوسيله، انتشارات دارالعلم، قم ، 1345.
53 – موسوي گلپايگاني، سيدمحمدرضا، تعزيرات، حدود، ، انتشارات دارالقرآن کریم، قم، 1350.
54 – نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، المکتبته السلامیه، تهران، 1269چاپ هفتم.
55 – نراقي، ملا احمد بن محمد مهدی، مستند‌الشيعه فی الاحکام الشریعه،دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1417.
56 – نعمه، عبدالله، دليل القضاء الجعفري، دارالفكر اللبناني، بیروت، 1402

---