پایان نامه بررسی قلاع دوره سلجوقی

نوع فایل: word
قابل ویرایش 126 صفحه

پایان نامه برای دریافت مدرک کارشناسی ارشد «M.A»
تاریخ ایران دوره اسلامی

چکیده:
سلجوقیان به قطع یقین یکی از مهمترین سلسله های حکومتی قبل و بعد از اسلام است با ویژگی ها و برجستگی های خاص خود ، چرا که هم از لحاظ بعد مسافت و هم از لحاظ توزیع قدرت و هم از لحاظ پیشرفت های هنری و فرهنگی و تمدنی این دوره از تاریخ ایران جای کنکاش و تفحص و بررسی نوین داشته و دارد.
این تحقیق که در مورد قلاع دوره سلجوقی می باشد در فصل اول به موضوعاتی قابل بحث و تحقیق در خصوص ابنیه وقلعه ها و آثار باقی مانده که علی رغم سالیان دراز و فرسایش های طبیعی و جغرافیایی می تواند شماعی کلی از اوضاع منحصر به فرد آن زمان به دست آورد همچنین به نقد و بررسی منابع در این خصوصمی پردازد.
در فصل دوم نگاهی اجمالی بر تاریخ سلجوقیان اعم از خاستگاه سلجوقیان و چگونگی آمدن سلجوقیان به مرزهای ایران و اوضاع اجتماعی آنها و مختصری درباره سلاطین سلجوقی از قبیل ملک شاه سلجوقی و خواجه نظام الملک می توان اشاره کرد.
در فصل سوم در خصوص نقش عقلا و نخبه گان در سلسله سلجوقی از جمله سلوک سیاسی نظام الملک و فرجام تلخ وزارت و شیعه ستیزی و مسائلی از این قبیل می پردازد.
در فصل چهارم در خصوص فرقه اسماعیله و چگونگی شکل گیری و بوجود آمدن آنها و نفوذ این فرقهدر میان توده مردم و مهمترین فرقه های منشعب شده آنها و همچنین حشاشین و چگونگی پیدایش این گروه، انگیزه ها و عقاید فرقه اسماعیله، علت نام گذاری حشاشین به این نام و قتل هایی که توسط فرقه اسماعیله انجام گرفته است پرداخته شده است.
در فصل پنجمبه اهمیت و نقش قلعه ها در تحکیم قدرت سیاسی و نظامی ، آشنایی با قلعه های ایران و قلعه هایی که نام آنها با تاریخ سلجوقیان گره خورده است از جمله قلعه الموت ، میمون دژ ، لیسار، ارگ قلعه ، فورک ، قلعه بابک و ... می پردازد که چگونه همچون سدی در مقابل دشمنان آنها مقاومت نمودند و از هستی و کیان فرمانروایان پاسداری کردند همچنین به تنها قلعه بازمانده از دوره سلجوقیان یعنی قلعه رودخان، موقعیت و علت معروفیت آن می پردازد.
این نوشتار تلاشی است در حد توان و بضاعت نگارنده با بهره مندی از امکانات موجود برای ارائه و تنویر چالش های نظام حکومتی سلجوقیان و ترسیم اوضاع خاص مذهبی حاکم بر آن زمان و روحیات قابل انعطاف و تساهل و تسامح نظام سیاسی با الترناتیوهای موجود در عرصه مذهبی و سیاسی جامعه ایرانی زمان سلجوقی.

مقدمه:
دوران اقتدار و عظمت سلجوقیان در تاریخ بعد از اسلام جایگاه ویژه ای را داراست. ویژگی های خاص دوران سلجوقی را می توان به شرح زیر بیان نمود:
- گستره جغرافیایی مناطق تحت تصرف در زمان سلجوقیان از جمله موارد کمیاب تاریخ ایران میباشد که جمع کثیری از اقوام ومللبا شرایط متفاوت را شامل میگردید، این گستردگیو امکان تحرکات نظامی دشمنان بالقوه در چهارسوی حاکمیت متمرکز ایرانی باعث میگردید تا همواره ذهن سلاطین سلجوقی معطوف به حراست و حفاظت از مناطق تحت سلطه خویش باشد.
- تحرکاتمذهبی موجود که نشات گرفته از منازعات و مخاصمات مذهبی در جهان اسلام بود باعث میشد که ناهمگونی خاصی از نوع نگرشها و قرائت های دینی در سطح عمومی و خواص جامعه بوجود آید. یارگیریهای آزاد و اجباری در بطن جامعه با شدت و حدت خاص دنبال میگردید و متولیان امر این حادثه نامیمون در خفا و در پس پندارهای ظاهری خویش مقاصدی خاص را دنبال می کردند.
- سبک و سیاق و نوع مبارزه مذهبی و روی آوری به مبحث ترور که تا آن زمان درفرایندی فراگیر مورد استفاده قرار نمی گرفت باعث گردید تا فضایی آکنده از رعب و وحشت و ارعاب بخصوص در جمع اندیشمندان و محققان و ارباب قدرت بوجود آید. تا جایی که فدائیان اسماعیلی با مسیر انتخابی برای تصفیه مخالفان و مخدوش نمودن اوضاع اجتماعی و سیاسی مناطق تحت نفوذ توانستند نفوذ غیر قابل وصفی میان مردم بدست آورند و خواه ناخواه این جو کاملاً نا مطمئن و امنیتی در تمامی مناسبات موجود در سطح جامعه اثرات منحصر بفردی را می گذاشت.
- در بررسی ساختاری شهر ها و روستاها و همچنین مناطقی که به نحوی محل زیست و زندگی مردم به حساب می آمد لزوم حفظ و صیانت از آن مناطق نیز جای بحث و تفحص دارد چراکه در جنگها و لشکرکشیهای درون و برون مرزی و منازعات قومی و ملی و همچنین تحرکات بنیاد برافکن سیاسی اوضاع طبیعی مناطق نقش تعیین کننده ای را بازی می نمود. با مطالعه کتب موخره و تاریخی در باب سبک و سیاق شهرها و روستا ها به استحکامات و دژها و قلاع و محصورات طبیعی بیشماری بر میخوریم که موید این حقیقت غیر قابل انکار است که بقاء شهرها ارتباط تنگاتنگی با میزان مقاومت پذیری محافظان آن مناطق داشت. اینگونه است که در تاریخ بعد از اسلام سراغ داریم مبارزانی ضد حکومت مرکزی را که با تمسک به همین شیوه ها و متد هایموجود طبیعی توانسته اند سالها در برابر فشارها و تحرکات نظامی مخالفان به حیات سیاسی خویش ادامه داده و به فراخور مناطق تحت نفوذ خویش نقشی را در تاریخ کهن ایران زمین ایفا نمایند.
در زمان سلجوقیان همین امکانات موجود طبیعی و قلاع تاثیر گذاری شگرف خویش را به نمایش می گذارند تا جایی که با ظهور نوابغی نظامی همچون حسن صباح مشاهده می کنیم با سازماندهی مناسب و با اتحاذ تاکتیکی قابل توجه چگونه عرصه را بر متولیان سیاسی جامعه تنگ ومحدود می سازد وکار را بدان حد از سختی و پیچیدگی می کشاند که لزوم حل وفصل مسئله در سر لوحه سیاست های کاری زورمداران و حاکمان سیاسیقرار میگیرد.
- آمیختگی مذهبی و سیاسی مبارزان بالقوه بر علیه سلاجقه زمینه ای را فراهم آورده بود که نوع و شدت دفع شرارت بوجودآمده از دیدگاه سلجوقیان را مشکل نشان می داد.

فهرست مطالب:
چکیده
پیشگفتار
مقدمه
فصل اول
کلیات (پرسش/فرضیه/ اهداف/ روش تحقیق)
بررسی و نقد منابع
فصل دوم
نگاهی اجمالی بر تاریخ سلجوقیان
الف) خاستگاه سلجوقیان و چگونگی آمدن سلجوقیان به مرزهای ایران
ب) اوضاع اجتماعی دوران سلجوقیان و غلبه سلجوقیان بر سلطان مسعود غزنوی و دست یافتن به حکومت ایران
خاجه نظام الملک از کودکی تال وزارت سلجوقیان
ملکشاه و خواجه نظام الملک
ادامه وزارت فرزندان و خاندان خواجه نظام الملک
اندیشه ها و خط مشی خواجه نظام الملک
فصل سوم
عقلا و نخبگان در سلسله سلجوقی
الف) فقها و مفسرین
ریاضیدان ها – منجمان – پزشکان – فیلسوفان – مشهور دوره سلجوقی
شاعران بلند آوازه دوره سلجوقی
ب) سلوکِ سیاسیِ نظامِ الملک
زوایای فکر سیاسی نظام الملک
نظام الملک و شیعه ستیزی
تحلیل انتقادی نظام الملک و انگیزه ها
فصل چهارم
فرقه اسماعیلی
حشّاشین
چرا این گروه به حشّاشین معروف شدند
فصل پنجم
اهمیت و نقش قلعه ها در تحکیم قدرت سیاسی و نظامی
الف) نگاهی کلی به سیستم های دفاعی در ایران قدیم
آشنایی با قلعه های ایران
ب) قلعه هایی که به شکلی اسم آنها با تاریخ سلجوقیان گره خورده است
میمون دژ
قلعه لیسار
قلعه فورک
قلعه بابک
قلعه فلک الافلاک
قلعه قهقهه
قلعه لمبسر
قلعه شیرکوه
قلعه قیزقلعه
قلعه شمیران
میمون قلعه
ج) تنها قلعه بازمانده از دوره سلجوقیان: قلعه رودخان
نتیجه گیری
چکیده انگلیسی
منابع و مآخذ

منابع و مأخذ:
1- ابن میثم البحرانی، میثم بن علی. الحیاه فی القیامه فی تحقیق امر الامامه، مجمع الفكر الاسلامی، قم، ط اول، 1417 هـ
2- التنبیه و الاشراف، دار الصاوی للطبع و النشر و التألیف، قاهره
3- استرویوا، تاریخ اسماعیلیان در ایران ... ترجمه پروین منزوِی، تهران. 1371.
4- اقبال آشتیانی. عباس. تاریخ مغول. تهران. امیر کبیر. 1347.
5- العسكری، السید مرتضی. عبدالله بن سباء و اساطیر اخری، چاپ ششم، 1413 هـ. 1993،ج 328 ـ 375.
6- تاریخ جهانگشای جوینی. به اهتمام محمد قزوینی. لیدن. بریل. 1355 ق 3 جلد
7- تامس گیفورد- حشاشین، ترجمه جواد سید اشرف، انتشارات ققنوس
8- جامع التواریخ. به کوشش محمد تقی دانش پژوه و محمد مدرسی زنجانی. تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب. 1338.
9- جعفریان، رسول. تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا قرن هفتم هجری، سازمان تبلیغات اسلامی، قم، چ پنجم، 1377.
10- خراسانی، شیخ محمد كریم. تاریخ و عقاید فرقه آقاخانیه، تلخیص و تنظیم. حسین حسنی، نشر الهادی.
11- دانش پژوه. محمد تقی.(تعلیقات بر ) جامع التواریخ. تهران. 1356.
12- دبیر سیاقی. محمد (مقدمه) نزهة القلوب. قزوین. طه 1378.
13- در باب احوال مولف جهانگشا.ر.ک. تاریخ جهانگشا. چاپ لیدن. ج 1.
14- دکتر منوچهر ستوده، قلاع اسماعیلیه در رشته کوههای البرز، انتشارات طهوری، سال 1362
15- دفتری. فرهاد. تاریخ و عقاید اسماعیلیه. ترجمه فریدون بدره ای. ص375، نیز ر.ک:ابو جمال. نادیا. اسماعیلیان پس از مغول...، ترجمه محمود رفیعی. تهران 1382
16- راحه الصدور وآيه السرور در تاریخ ال سلجوق محمدبن سلیمان راوندی، مجتبی مینوی تهرانی، انتشارات شابک- تهران.
17- دكتر عبدالحسين زرين كوب، جستجو در تصوف ايران در رمضان 485هـ. ق
18- روزنامه ایران، شماره 3501، 28/8/85، ص 9
19- روزنامه ایران، یکشنبه 28 آبان ماه 1385، 27 شوال، 1427
20- روزنامه همشهری، شنبه 31 تیر 1385، سال چهارم، شماره 4040
21- زبدة التواریخ. به اهتمام محمد تقی دانش پژوه. تهران. موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی. 1366
22- سایت اینترنتی www.hamshahrionline.ir/news/?id=78515
23- ستوده، قلاع اسماعیلیه در رشته کوههای البرز. 1345.
24- سیاست نامه، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1364 هـ.
25- شهرستانی. كتاب الملل و النحل، منشورات الشریف الرضی، قم، 1364هـ.ش، ج 1.
26- شیخلی. ( توضیحاتی درباره شمس کلایه ) ضمیمه کتاب قلاع حشاشین. ترجمه علی محمد ساکی.
27- شیخ طوسی. اختیار معرفه الرجال، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم، 11404 هـ. ج 1.
28- عبدالحسين زرين كوب، كارنامه اسلام، 1355، امير كبير.
29- عرایس الجواهر. به کوشش ایرج افشار. تهران. انجمن آثار ملی. 1345.
30- فرق الشیعه، المطبعه الحیدریه، نجف، 1355 ـ 1936.
31- قزوین آئینه تاریخ و طبیعت ایران، محمدعلی حضرتی ها
32- قلاع حشاشین، پیتر ویلی، حواشی و ترجمه علی محمد ساکی، انتشارات علمی، بهار 1368
33- قلاع و استحکامات نظامی، کاظم ملازاده، انتشارات شابک، چاپ اول 1385
34- مجتبي مينوي، تاريخ و فرهنگ، خوارزمي، 1352.
35- مسعودی، علی بن الحسین. مروج الذهب، منشورات مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، 1411 هـ. ج 3.
36- میمون دژ الموت - برده تاریخی و جغرافیایی، انتشارات تهران، موقوفات دکتر محمود افشار.
37- نامه های عين القضات همدانی ج 1
38- نوائی. عبدالحسین (مقدمه) تاریخ گزیده. تالیف حمدالله مستوفی. تهران. امیر کبیر.
39- نهج البلاغه، ترجمه دكتر شهيدي
40- ویلیام بوردی، تحققی در آئین اسماعیلیه، ترجمه زهرا سعیدی، مشهد: تابناک 1364

---